فعالیت های انجام شده  با هدایت من به منظور استفاده از میکرو زمینلرزه ها و نانو زمینلرزه ها در ایران برای پیش یابی خطر  زمینلرزه به نتایج  اولیه و موفق جالبی انجامید که در ۴ مقاله بین المللی در مجلات معتبر زلزله شناسی  در سالهای  ٢٠١٨و ٢٠١٩منتشر شد.  به منظور پیش بینی زلزله بر مبنای تشخیص الگوهای لرزه خیزی و پیش یابی براساس مدل آماری لرزه خیزی به نتایج جالب اولیه رسیده ایم. به نظر می آید که بر مبنای داده های مورد استفاده تا کنون بهره گیری از پیچیدگی خرد لرزه های مورد استفاده که به طور مداوم ثبت می شوند، نیازی است که تا کنون به آن پرداخته نشده بود . این موضوع به ویژه از این زاویه اهمیت می یابد که زلزله های رخ داده بزرگ در ایران و نقاط دیگر جهان از نظر آهنگ رخداد و ترتیب وقوع، پیچیدگیهایی را نشان می دهند که تاکنون با استفاده از کاتالوگ داده ها – که نمایانگر آمار داده های زلزله است – امکان درک و مدلسازی  احتمال رخداد آنها  موجود نبوده است.  آخرین داده های با موفقیت پیشیابی شده به پیش یابی زمینلرزه های ثانویه و پسلرزه های زمینلرزه 21 آبان 1396 سرپل ذهاب مرتبط است. بر اساس این پژوهش ها، مدل رخداد ریز زمینلرزه ها بر پایه داده های ثبت شده به لحاظ ریاضی و بر پایه پایش زمینلرزه ها در منطقه غرب زاگرس یافته شد، و نتایج حاصله و منتشره، احتمال رخداد های بعدی (در بازه زمانی بعد از انتشار مقالات) را به خوبی پیش یابی کرده است. 

با بهره گیری از اطلاعات لرزه ای که معمولا مورد استفاده واقع نمی شوند و با کاربرد اطلاعاتی که  تا کنون در زمینه زلزله مورد استفاده در ایران  نبود، بتوان با توسعه فناوری مرتبط با پیش بینی احتمالی خطر زمینلرزه های بعدی اقدام نمود.

 با مطالعه تغییرات در نحوه انتشار، محتوای فرکانسی و تعداد امواج انتشار یافته در واحد زمان ، مراحل مختلف شکست سنگ را مورد بررسی قرار میگیرد. تغییرات دمایی سنگهای تحت تنش نیز در دهه اخیر توسط محققین به عنوان پیش نشانه گسیختگی سنگ و ایجاد زمین لرزه معرفی شده است.  از آنجاکه شکست سنگ ها در اعماق زمین به عنوان عامل وقوع زمین لرزه است، با رصد خرد زمینلرزه ها و نانولرزه ها می توان  مراحل تجمع انرژی و در نتیجه شکست  سنگها را مدل می شود. 

بارگذاری تنش های زمین  ساختی ، اصطکاک کنترل کننده لغزش گسل و ناهمگنی ساختاری چشمه، سه عامل مهمی هستند که  در الگو های فیزیکی و عددی شکست منظور می شوند. بارگذاری تنش های زمین ساختی با مشاهدات ژئودزی و سنجش از دور نظیر (GPS و InSAR) و اندازه گیری های تنش- کرنش  مطالعه می شوند . نا همگنی مناطق گسلی نیز با روش های لرزه شناسی مطالعه شده است. شناخت ناهمگنی های ساختاری در چشمه زلزله، اساس فیزیکی پیش بینی زلزله را فراهم می ند. محاسبه افت تنش هم از تحلیل رویداد زلزله های بزرگ قابل محاسبه است. با شناخت بارگذاری تنش های زمین ساختی، قوانین اصطکاک و ناهمگنی چشمه زمین لرزه،  الگوی لرزه خیزی، خزش،  و رخداد  رویداد اصلی الگوسازی می شود.

بر اساس اطلاعات حاصل از  میکرو زمینلرزه ها و نانو زمینلرزه ها امکان پذیر بودن براورد های پیش یابی – پیش بینی احتمالی – خطرزلزله نشان داده شده است.  کلیه شواهدی که در زمین با ابزارهای لرزه نگاری برداشت  می شود و در بازه مطالعه شده توسط پژوهشگاه زلزله و موسسه ژئوفیزی دانشگاه تهران ثبت شده اند. هنوز این برداشت داده ها به صورت شبکه ای و سامان یافته برای کل کشور نیست. مرکز پیش بینی زلزله در پژوهشگاه می تواند محل مناسبی برای ساماندهی اطلاعات پراکنده مختلف در یک سامانه جامع داده های زمین شناختی – ژئوفیزیکی با قابلیت روزآمد شدن مداوم و همچنین  پردازش و تجزیه و تحلیل برخط این داده ها باشد. این موضوع البته به  در دسترس بودن بودجه ، امکانات ، نیروی انسانی با کیفیت بالا و متخصص و تجهیزات (به ویژه قابلیت بالا در فناوری اطلاعات) و  ساماندهی برداشت داده ها برای کل کشور و منطقه پیرامونی ایران بستگی دارد. قطعاً انجام چنین فعالیتی خدمت ویژه ای در سطح ملی است. تا اینجا با استفاده از حداقل امکانات، و برای یک منطقه از کشور  و عملا بدون دسترس بودن بودجه و امکانات ویژه کار پیش رفته است. از این پس سرمایه گذاری برای توسعه ملی این کار لازم است.

*استاد پزوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم

۴۷۲۳۷