آیین یلدا با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود تا این شب با شادی و خوشی به پایان برسد؛ این نوع رسوم به ما کمک می‌کند تا فراموش نکنیم در تلاطم امواج مشکلات این دنیای بزرگ تنها نیستیم و می‌توانیم از حمایت جمعی برخوردار باشیم.

شب یلدا یا انقلاب زمستانی در ستاره‌شناسی لحظه‌ای است که خورشید از دید ناظر زمینی در بیش‌ترین فاصله زاویه‌ای با صفحه استوا در آنسوی نیم‌کره شمالی-جنوبی ناظر قرار دارد؛ در شب یلدا خانواده‌ها به رسم کهن در خانه بزرگ خاندان  جمع می‌شوند و  ثانیه به ثانیه این شب را با خاطرات خوب در کنار بزرگترهاى فامیل مى‌گذرانند؛ طولانى‌ترین شب سال که رسم و رسومى مختلف و البته خاص دارد.

در این شب دو انقلاب زمستانی وجود دارد که یک بار در نیمکره شمالی و بار دیگر در نیمکره جنوبی رخ می‌دهد؛ یلدا یک سنت باستانی است؛ ایرانیان در طول چند هزار سال آخرین شب پاییز که بلندترین و تاریک‌ترین شب سال است تا سپیده دم بیدار می‌مانند و در کنار یکدیگر این سنت باستانی را جشن می‌گیرند، تا تاریکی و سردی روحیه آنها را تضعیف نکند و زمستان را به خوبی پشت سر بگذارنند.

در این جشن اقوام با مصرف انواع خوراکى‌ها که هر کدام خواص بسیار زیادى دارند، شب را کنار یکدیگر صبح می‌کنند؛ در این گزارش تمام جنبه‌های یلدا را چه از نظر روانشناسی، ستاره شناسی و پزشکی مورد بررسی قرار می‌دهیم.

سمیرا درویشی روانشناس بالینی در گفت‌وگو با خبرنگار  حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، اظهار کرد: آیین یلدا با گرد هم  آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود تا این شب با شادی و خوشی به پایان برسد؛ این نوع رسوم به ما کمک می‌کنند تا فراموش نکنیم در تلاطم امواج مشکلات این دنیای بزرگ تنها نیستیم و می‌توانیم از حمایت جمعی برخوردار باشیم.

وی با اشاره به اینکه سنت‌های ارزشمند که پیشنیان دانا و خردمند به جای گذاشته‌اند اثرات مثبتی در زندگی دارد؛ گفت: این نوع‌ سنت‌ها باعث می‌شود بهداشت روان  بر قرار باشد، حفظ این سنت فواید زیادی دارد که به چند مورد آن اشاره می کنیم.

این روانشناس بالینی با بیان اینکه نگهداری آیین گذشته باعث تقویت روابط خانوادگی می‌شود، اظهار  کرد: در این روزگار پر مشغله که فرصت کنار هم بودن  کمتر از گذشته است؛ شب یلدا فرصتی فراهم می‌کند تا  ارتباط خانوادگی تقویت شود ،  از حال یکدیگر باخبر شویم و با مروز خاطرات شیرین دل‌ها به یکدیگر نزدیک شود.

درویشی ادامه داد: شب یلدا فرصتی برای دیدار حضوری و مستقیم است تا بتوانیم یکدیگر را از نزدیک ببینیم، صدای همدیگر را بشنویم، دست جمعی بخندیم و از حضور هم لذت ببریم.

وی تشریح کرد: احساس ارزشمند بودن یکی از فواید شب نشینی است؛ نیاز به ارزشمندی و عزت نفس یکی از عوامل مؤثر در بهداشت روان است، هنگامی که افراد بر اساس علاقه‌های عاطفی و فامیلی دور هم جمع می‌شوند و ارادت، احترام و محبت  قلبی خود را به  یکدیگر نشان می‌دهند، فرد احساس می‌کند که مورد تأیید اطراف واقع شده است و خود را با ارزش می‌داند.
بهترین راه مقابله با استرس
این روانشناس بالینی با تأکید بر اینکه وقتی افراد کنار هم هستند استرسشان کاهش می‌یابد، گفت: حمایت جمعی یک سپر محکم در مقابله با استرس و مشکلات است؛ سپری که اگرچه ممکن است مشکلات ما را از بین نبرد اما شدت آنها را می‌گیرد و تحمل مشکلات را برای ما راحت‌تر می‌کند و باعث می‌شود که احساس امیدواری کنیم و بدانیم که می‌توانیم مشکلات را کنترل کنیم.

درویشی با بیان اینکه شب نشینی در شب یلدا  باعث افزایش مهر و محبت می‌شود، گفت: هر انسانی نیاز دارد که دوست بدارد و دوست داشته شود؛ شب یلدا با دور هم جمع شدن خویشان و دوستان  فرصتی را فراهم می‌کند تا به یکدیگر مهر بورزیم  و باعث می‌شود کینه‌ها و کدورت‌های احتمالی کاهش یابد و ارتباط دوستانه و محبت‌آمیز بین اقوام افزایش پیداکند.
نکات مهم در برگزاری شب یلدا

وی با بیان اینکه با این فایده‌های مهم توصیه می‌شود که شب یلدا را با چند راهکار ساده و جلب حمایت خانواده و دوستان از نظر سلامت جسمانی و روانی بیمه کنید؛ گفت: خودتان را به حضور در مراسم  یلدا ملزم کنید؛ کار، درس و مشغله‌های دیگر همیشه هستند اما یلدا فقط سالی یک شب است پس آن را از دست ندهید.

این روانشناس بالینی با تأکید بر اینکه باید فضای مجازی را کنار گذاشت، گفت: تلویزیون‌ها را خاموش کنید و از تلفن همراه فقط برای موارد ضروری استفاده کنید نه برای چک کردن شبکه‌های اجتماعی.

درویشی ادامه داد: با یکدیگر صحبت کنید؛ تأثیر مثبتی که صحبت مستقیم بر عواطف و روان دارد، یک سال مداوم گفت‌وگو کردن در فضای مجازی و رد و بدل‌ کردن استیکر‌ها ندارد، به چهره یکدیگر نگاه کنید تا هر چه بهتر از حال و دل هم باخبر شوید.

وی یادآوری کرد: خاطره‌های خوب یلدایی تعریف کنید؛ مرور خاطره‌ها تأثیر شگفت‌انگیزی در نزدیک کردن دل‌ها به یکدیگر دارد به طور مثال شما با مرور خاطرات شیرین به  یاد می‌آورید که زندگی آن قدرها هم که به نظر می‌رسد سخت نیست.

ترانه محمدى متخصص گوارش و کبد در گفت‌وگو با خبرنگار  حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، درباره خواص انواع میوه‌های مورد استفاده در شب یلدا، اظهار کرد: شب یلدا یکى از طولانى ترین شب هاى سال است که افراد انواع میوه و آجیل را مصرف می کنند؛ انار یکى از بهترین میوه‌هایى است که می‌توان از آن بهره برد، انار ادرار آور، مقوی قلب، نافع کلیه و معده، تصفیه کننده خون،شاداب کننده و خون ساز است و برای بیماری‌های مجاری ادرار، ترشح صفرا، اسهال، پلیپ بینی و اضافه وزن مناسب است.

پوست انار، مفید براى گلو درد
محمدى با تاکید بر اینکه براى رفع گلو درد و زخم گلو می‌توان پوست انار را جوشاند و مصرف کرد، گفت: پلی‌فنول‌های موجود در انار علاوه بر مبارزه با استرس اکسیداتیو داخلی، تاثیر به سزایی در مقابله با انواع استرس‌های روانی در زندگی فردی و اجتماعی هم دارد.

خوراکی‌های اصلی شب یلدا+ فواید و نکات سلامتى انار
وی افزود: ترکیبات موجود در انار می‌توانند با جلوگیری از فعالیت آنزیم بازدارنده آنژیوتانسین به کاهش فشار خون کمک کنند، انار، حاوی ترکیبی به نام اسید پانیسیک است که می‌تواند علاوه بر کمک به کاهش کلسترول و تری‌گلیسرید خون تاحد قابل قبولی باعث پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا شود.
با انار از بروز سرطان پیشگیرى کنید

این متخصص گوارش و کبد تشریح کرد: یکی از مزیت‌های میوه‌های قرمز و سیاه بر سایر میوه‌ها، غنی‌ بودن آنها از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها نسبت به سایر میوه‌ها و قوی‌تر بودن این آنتی‌اکسیدان‌هاست؛ ترکیبات ضد التهابی موجود در انار هم راه دیگری برای پیشگیری از ابتلا به سرطان است.

وی درباره خواص لبو، گفت: لبو گیاهی با خاصیت فراوان است؛ ایرانیان از زمان‌هاى قدیم این گیاه را در سبد غذایى خود جاى داده‌‎اند و از خواص آن بهره می‌برند؛ لبو سرشار از مواد مغذی مانند آهن, منگنز, مس, پتاسیم و منیزیم است که همه آنها منافع زیادی برای بدن دارند؛ این گیاه قرمز را هم می‌توان به صورت خام و هم به صورت پخته مصرف کرد، لبو خام از بروز سرطان پیشگیری می‌کند، چغندر سبز مملو از فیبر و پروتئین است، این خوراکی همچنین حاوی ویتامین K (خواص انعقاد خون) و کلسیم (برای داشتن  استخوان و دندان قوی) است.

فواید علمی خوراکی‌های شب یلدا + نکات سلامتى لبو
محمدی با اشاره به اینکه با مصرف لبو می‌توان بسیاری از بیماری‌ها را درمان کرد، گفت: لبو برای مبارزه با بیماری‌ها کاربرد فراوانی دارد، فیتونوتریشن‌های موجود در لبو به مبارزه با بیماری و عفونت  همچنین مقابله با تولید مواد سمی کمک می‌کند؛ علاوه بر این با کمک لبو می‌توان بدن را سم زدایی کرد؛  لبو نه تنها حاوی آنتی اکسیدان‌های ضد سم است، بلکه فیبر طبیعی آن‌ها به سم زدایی بدن  کمک بسیاری می‌کند.

این متخصص گوارش و کبد با بیان  اینکه آجیل یکی از موارد مورد استفاده در سفره یلدا است و به عنوان سالم‌ترین تنقلات شناخته شده است، گفت: آجیل دارای فیبر بالایی است و افراد می‌توانند از آن برای درمان یبوست، چاقی، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان معده و روده  استفاده کنند؛ آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم، ویتامین A و پروتئین است.

آجیل سرشار از کلسیم
محمدی ضمن تاکید بر اینکه مواد موجود در آجیل به سلامت بدن کمک می‌کند، بیان کرد:  وجود موادی مانند روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم و ویتامین A  در آجیل موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود.

وی با بیان اینکه چربی موجود در آجیل برای بدن مفید است، اظهار کرد: چربی موجود در آجیل از نوع مضر نیست، اما افراد در مصرف آن نباید زیاده روی کنند چرا که این ماده خوراکی دارای کالری بالایی است و برای جلوگیری از افزایش وزن در خوردن آن باید اعتدال رعایت شود.
سیب یکى از بهترین مواد برای تأمین انرژى است

محمدى با اشاره به اینکه سیب یکی دیگر از مواد مورد استفاده در سفره یلدا است و براى درمان بسیارى از بیمارى‌ها کاربرد دارد، گفت: سیب یکى از بهترین مواد برای تأمین انرژى است و   با بیش از صد‌ها ماده مغذى و شفابخش براى بدن ضروری است؛ همچنین برای حفظ زیبایی  هم کاربردهاى بسیارى دارد به مادران باردار توصیه مى‌شود حتما این میوه را در رژیم غذایى خود بگنجانند.

خوراکی‌های اصلی شب یلدا + فواید و نکات سلامتى سیب

وى درباره خواص سیب، گفت: بسیارى از پزشکان مصرف سیب را توصیه می‌کنند چراکه این میوه پرخاصیت می‌تواند ناراحتی‌‌های شایع مانند خشکی پوست، ترک خوردگی پوست، رنگ پریدگی و بسیاری از بیماری‌های پوستی طولانی و مزمن را از بین برد یا نشانه‌های آنها را کاهش دهد.
با سیب ، اوره بدن را کنترل کنید

این متخصص گوارش و کبد با تاکید بر اینکه سیب میزان اوره را در بدن کاهش مى‌دهد، گفت: یکی از بیماری‌‌هایی که به‌طور مشخص به علت پرخوری و مصرف مداوم منابع حیوانى بروز می‌کند، درد مفاصل و نقرس است از این رو توصیه مى‌شود این افراد میوه‌ها از جمله سیب را در برنامه غذایى خود بگنجانند چرا که سیب هم‌چربی چندانی ندارد و هم موجب کاهش اوره می‌شود.

محمدى افزود: سیب مغز را تقویت می‌کند به همین دلیل برای کسانی که کارهای فکری انجام می‌دهند مفید است به طور کلی مى‌توان گفت سیب به علت داشتن فسفر، اعصاب و مغز را تقویت می‌کند؛ سعی کنید سیب را با پوست بخورید زیرا مقدر زیادی پکتین در پوست سیب وجود دارد و براى پوست مفید است.
هندوانه چه خواصی دارد؟

محمدی با اشاره به خواص هندوانه، گفت: هندوانه به دلیل اینکه سرشار از ویتامین  C است، بخش دفاعی بدن و فعالیت ذهن را تقویت کرده و باعث می‌شود فرد به بیماری مبتلا نشود، به همین دلیل برای کودکان بسیار توصیه می‌شود؛ همچنین به علت دارا بودن ویتامین E برای سلامت چشم بسیار مفید است، علاوه بر این منبع مفیدی برای حفظ شادابی پوست و پیشگیری از چین و چروک پوست است.

وی با تاکید بر اینکه هندوانه باعث بهبود عملکرد قلب، رگ و کاهش فشار خون می‌شود، ادامه داد: هندوانه به دلیل دارا بودن مواد آنتی اکسیدانی باعث بهبود عملکرد قلب می‌شود؛ همچنین  پوست این میوه دارای ماده سیترولین است که عملکرد رگ‌ها را بهبود بخشیده، فشار خون را کاهش داده و مانع از جمع شدن چربی در بدن می‌شود.

خوراکی‌های اصلی شب یلدا+ فواید و نکات سلامتى هندوانه

این متخصص گوارش و کبد افزود: توصیه می‌شود کسانی که دچار سنگ کلیه هستند از این میوه زیاد استفاده کنند چرا که دارای آب فراوانی است و از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری می‌کند؛ همچنین هندوانه منبع خوبی از تیامین، پتاسیم و منیزیم است که از بدن در برابر بیماری‌های مختلفی محافظت می‌کند.

وی تشریح کرد: هندوانه معده را تقویت می‌کند و به پائین آوردن فشار خون کمک می‌کند؛ این میوه آبدار برای ورم مثانه مفید است و آب آن به عنوان خنکی برای بیماران مبتلا به تب و بیماری‌های عفونی مفید است، چرا که  عطش و التهاب بیمار را برطرف می‌کند.
کدو حلوایى؛ محافظ پوست در برابر تشعشعات ماوراء بنفش

این متخصص گوارش و کبد با بیان اینکه کدو یکی از بهترین مواد برای استفاده در سفره یلدا است، افزود: کدو حلوایی ادرار آور و تب بر است همچنین سینه را نرم و اخلاط و سرفه را آسان می‌کند؛ علاوه بر این کدو برای درمان قولنج مفید است؛ علاوه بر این این گیاه خوشمزه مغز را تقویت می‌کند، روغن تخم کدو برای تسکین درد مفاصل بسیار مفید است علاوه بر این خوردن کدو باعث تجدید قوای جسمی و روحی بدن و موجب استحکام بافت‌های بدن می‌شود.

محمدى درباره خواص کدوحلواى، گفت: کدو حلوایی به دلیل دارا بودن مقادیر بالای بتاکاروتن براى پوست مفید است؛ بتاکارون در میوه‌ها و سبزی‌های نارنجی رنگ مثل هویچ و کدو به وفور یافت می‌شود، همچنین از پوست در برابر تشعشعات ماوراء بنفش محافظت می‌کند و مصرف عصاره آن به طور روزانه حتی تاثیر محافظتى کرم ضدآفتاب را افزایش می‌دهد.
با کدوحلوایى سنگینى معده را درمان کنید

وى با اشاره به اینکه کدوحلوایى برای مبتلایان به سنگینی معده و اسهال مفید است، گفت: گوشت کدو را تکه تکه کنید و در یک لیتر آنقدر بجوشانید تا نصف آب بخار شود و پس از صاف کردن آب آن را بگیرید و با مقداری شکر آن را شیرین و هر وقت مایل بودید آن را مصرف کنید، آب کدویی که به این صورت به دست می‌آید برای تسکین درد بواسیر مفید است.

خوراکی‌های اصلی شب یلدا + فواید و نکات سلامتى کدو حلوایى

مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با خبرنگار  حوزه فن‌آوری‌ گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: ساعت ۱۶ و ۵۵ دقیقه روز جمعه سوم آذر ماه مهر تابان در تهران غروب خواهد کرد و ساعت ۷ و ۱۱ دقیقه بامداد شنبه نقطه طلوع خورشید در تهران است؛ طول این شب (جمعه) ۱۴ ساعت و ۱۶ دقیقه است که طولانی‌ترین شب سال به حساب می‌آید؛ ایرانیان باستان از این شب با نام یلدا یاد می‌کردند.

وی ادامه داد: هرچند شب‌های قبل و بعد از یلدا به میزان بسیار کمی در حد چند دقیقه از یلدا کوتاه‌تر هستند؛ اهمیت این موضوع زمانی بیشتر آشکار می‌شود که به آن توجه داشته باشید؛ ایرانیان باستان از زمان‌های دور نسبت به این تفاوت کوتاه زمانی در شب یلدا نسبت به شب‌های دیگر سال آگاهی داشتند.

عتیقی افزود: با نگاهی به سطح طلوع و غروب خورشید، اهل تحقیق مشاهده می‌کنند که حدود دو هفته قبل از یلدا  زودترین غروب و حدود دو هفته پس از اول دی ماه هر سال شاهد دیرترین طلوع خورشید خواهیم بود و این موضوع به این معنا نیست که یلدا طولانی‌ترین شب سال نباشد! چراکه برای محاسبه طول شب باید به هر دو مولفه لحظه طلوع و غروب آفتاب توجه کرد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران تشریح کرد: توجه داشته باشید که ساعات ذکر شده‌ای برای تهران است و ممکن است این ساعات در سایر شهرها کمی متفاوت باشد اما در تمامی ایران در شب یلدا طولانی ترین شب را تجربه خواهیم کرد.
انقلاب زمستانی چگونه به وجود می‌آید؟
وی ادامه داد: برای توضیح آنکه چه اتفاق نجومی در یلدا حادث می‌شود، می‌توان گفت که خورشید علی‌رغم آنکه در مرکز سامانه خورشیدی قرار دارد و در حقیقت زمین به دور آن می‌چرخد، اما از دید ناظر زمینی حرکت ظاهری خورشید به روی کره آسمان است به این معنی که با گردش زمین از دید ناظر زمینی، خورشید دور زمین و روی صورت‌های فلکی منطقه البروج‌، بر خلاف جهت عقربه‌های ساعت جابه‌جا می‌شود؛ به این مدار حرکت ظاهری، دایره البروج می‌گوییم؛ از سوی دیگر با امتداد خط استوا‌ی کره زمین تا بی نهایت و ترسیم  آن روی کره آسمان،  استوای آسمان به دست می‌آید که کره آسمان را به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

عتیقی افزود: با نگاهی به سطح طلوع و غروب خورشید، اهل تحقیق مشاهده می‌کنند که حدود دو هفته قبل از یلدا  زودترین غروب و حدود دو هفته پس از اول دی ماه هر سال شاهد دیرترین طلوع خورشید خواهیم بود و این موضوع به این معنا نیست که یلدا طولانی‌ترین شب سال نباشد! چراکه برای محاسبه طول شب باید به هر دو مولفه لحظه طلوع و غروب آفتاب توجه کرد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران تشریح کرد: توجه داشته باشید که ساعات ذکر شده‌ای برای تهران است و ممکن است این ساعات در سایر شهرها کمی متفاوت باشد اما در تمامی ایران در شب یلدا طولانی ترین شب را تجربه خواهیم کرد.
انقلاب زمستانی چگونه به وجود می‌آید؟

وی ادامه داد: برای توضیح آنکه چه اتفاق نجومی در یلدا حادث می‌شود، می‌توان گفت که خورشید علی‌رغم آنکه در مرکز سامانه خورشیدی قرار دارد و در حقیقت زمین به دور آن می‌چرخد، اما از دید ناظر زمینی حرکت ظاهری خورشید به روی کره آسمان است به این معنی که با گردش زمین از دید ناظر زمینی، خورشید دور زمین و روی صورت‌های فلکی منطقه البروج‌، بر خلاف جهت عقربه‌های ساعت جابه‌جا می‌شود؛ به این مدار حرکت ظاهری، دایره البروج می‌گوییم؛ از سوی دیگر با امتداد خط استوا‌ی کره زمین تا بی نهایت و ترسیم  آن روی کره آسمان،  استوای آسمان به دست می‌آید که کره آسمان را به دو نیم کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

باشگاه خبرنگاران