به گزارش خبرآنلاین از تبریز، مهدی صالحیار، در گفتگو با خبرنگار خبرآنلاین درخصوص آیین سنتی تکم‌خوانی گفت: سنت قدیمی سایا از جمله رسوم آذربایجانی‌ها بوده که چندین ده روز پیش از عید نوروز، سایاچی‌ها (نوازندگان دوره‌گرد یا چوپانان) در نقاط مختلف آذربایجان اعم از شهرها و روستاها به راه می‌افتادند و با خواندن اشعاری به شمارش روزهای مانده به عید می‌پرداختند. 

وی ادامه داد: سایاچی‌ها خانه به خانه رفته و برای اهل هر خانه آرزوی خیر در سال آینده می‌کردند، همچنین از صاحب خانه هدایایی می‌گرفتند. 

کارشناس تئاتر اضافه کرد: تکم‌چی یا سایاچی‌ها  راویان و آوازخوانان دوره‌گردی محسوب می‌شدند که در آخرین روزهای زمستان با آوازهای خود نوید بهاری تازه را می‌دادند، بسیاری از آنها چوپانانی بودند که معمولا در اواخر زمستان با اتمام کارشان می‌‎خواستند نظر مردم را جلب کرده تا گوسفندان خود را به آنها بسپارند  و از این طریق امرار معاش سال آتی خود را تامین کنند . 

این هنرمند تبریزی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص تکم تشریح کرد: تکم، عروسکی چوبی و سنتی است که روی آن را اغلب با مخمل، پارچه‌های رنگی، پولک و زنگوله می‌پوشاندند و در زبان آذری نام این عروسک از دو بخش ˈتکˈ (به فتح تا و کاف) به معنی بز نر قوی هیکل و ˈمˈ ضمیر ملکی دوم شخص مفرد تشکیل شده است.  

صالحیار اضافه کرد: نکته جالب توجه در این آیین استفاده از عروسک بز است که رابطه تنگاتنگی با مفهوم شروع فصل بهار دارد و این حیوان در فرهنگ باستانی ایران نماد باروری و زایش است. 

وی ادامه داد: تکم‌چی‌ها  با ایجاد صدا و ریتم با این وسیله اشعار را خوانده و موجب ایجاد شادی در دل مردم می‌شدند، در واقع با این حرکت مردم از آمدن بهار اطلاع می‌یافتند. 

صالحیار در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص احیای سنت تکم عنوان کرد: اخیرا برخی از هنرمندان تبریزی در راستای احیای آیین سنتی تکم اقداماتی را انجام داده‌اند که ایرادی ندارد ولی باید این سنت را به همان شکل نخستین اجرا کنند که متاسفانه گاها به آن موسیقی اضافه می‌کنند، در اصل موسیقی در تکم جایی ندارد. 

هنرمند تبریزی ابراز کرد:  در چند جشنواره تئاتر این اتفاق افتاده  که گروه‌ها بدون هیچ اطلاعی از نحوه این آیین سنتی اجراهایی داشته‌اند، در واقع اجرا، شیوه‌ی عروسک گردانی، جملات و اشعار اجرای آنها با اصل سنت تکم بسیار متفاوت است. 

وی با بیان اینکه اشعار تکم به انتقال فرهنگ خانواده و آمدن بهار اشاره دارد، ادامه داد: به نوعی گروه‌های دوره‌گرد جدید از مردم به اجبار پول می‌گیرند و این کار به یک فرهنگ تبدیل شده است که اقدامی ناپسند محسوب می‌شود، همچنین عروسک گردانی و شیوه گفتن اشعار تکم با اجرای این گروه‌ها بسیار متفاوت  بوده در واقع آنها به طور صحیح آیین سنتی را به جوانان ارائه نمی‌دهند. 

صالحیار با بیان اینکه کاش به فکر احیای آیین‌های سنتی‌مان باشیم، خاطرنشان کرد: امیدوارم متولیان امر در راستای اجرای صحیح این سنت اقدام کنند تا فرهنگ و آیین نیاکانمان به درستی به نسل های بعدی منتقل شود.

46