مهسا مژدهی: با بروز بیماری کرونا، سیاست خارجی ایران تمرکز خود را بر روی برداشته شدن تحریم های ظالمانه عیه کشورمان گذاشته است. ایران به درستی به این موضوع تاکید دارد که تحریم های ایالات متحده علیه کشورمان، ما را با مشکلاتی در زمینه تهیه دارو و کمک های بهداشتی در روزگار کرونا رو به رو کرده است که دلیل عمده آنهم تصمیمات ترامپ است. از سوی دیگر امریکا موضوع کمک به ایران را مطرح کرده بدون اینکه اشاره ای به مشکات اقتصادی کند که برای ایران به وجود اورده است. در چنین شرایطی برخی کشورها هم در حمایت از ایران تحریم ها را ناقض حقوق انسانی می دانند. اما درخواست های ایران برای لغو تحریم و متهم کردن ایالات متحده به تروریسم اقتصادی تا چه اندازه می تواند کلید حل مشکل تحریم باشد. در خبرآنلاین با مهدی مطهرنیا، استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین الملل در این زمینه به گفتگو نشستیم:

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران این روزها معطوف به موضوع کروناست. در کشور مقامات ایرانی سعی دارند تا ظالمانه بودن تحریم ها را به ویژه در شرایط فعلی به جهان نشان دهند اما از سوی امریکا واکنشی به این اعتراضات صورت نگرفته . به نظر شما این فشارها به ایالات متحده تا چه اندازه می تواند مفید باشد؟

آنچه که امریکا در شرایط کنونی انجام می دهد تلاش برای ارتقاء افکار عمومی در راستای کمک به ایران برای عبور از بحران کرونا است. این کشور از روزهای نخست گفته که آمادگی دارد تا به ایران کمک کند تا در وضعیت استثنایی به نام کرونا فضای همکاری ایجاد شود. خمیرمایه سیاست خارجی امریکا متوجه به این نکته است که آنها با حکمرانان کشور مشکل دارند و با توجه به اینکه کرونا متوجه ملت است، مشکلی با ملت ایران ندارند. امریکا با پیشگامی در تمام زمینه ها برای مهار کرونا زمینه مهار افکار عمومی را فراهم کرد. ایران با رد پیشنهاد ایالات متحده موضوع رویکرد برداشتن کل تحریم های امریکا علیه کشورمان را مطرح کرد. وزارت خارجه کشورمان به هرحال تابع نهادهای دیگری است که تائید کننده سیاست کشور هستند. رهبر معظم انقلاب بی اعتمادی مطلق خود را به امریکایی ها اعلام کرده اند. در سخنرانی روز مبعث ایشان با قدرت کمک آمریکا به ایران را رد کردند و آن را حتی خطرناک دانستند. ایران از نظر سیاسی به هیچ وجه نمی تواند به تعاملی از این دست با آمریکا تن بدهد.

اکنون آمریکا مدعی می شود که با توجه به تجربه چهاردهه خود هرگونه برداشتن تحریم ها می تواند جهان را به خطر بیاندازد. با توجه به این رویکرد هر دو طرف نمی شود امیدی به تلاش هایی داشت که به دنبال برداشته شدن تحریم های ظالمانه علیه ایران است. اما ایالات متحده می گوید که تلاش می کند از روزنه هایی که وجود دارد به ایران در رفع مشکل کمک کند.

موضع گیری وزارت خارجه امریکا در مقابل بیانات رهبری نشان دهنده رویکرد ایالات متحده است. انها از تحریم های خود علیه ایران عقب نشینی نخواهند کرد اما تلاش می کنند تا با استفاده از فرصت پیش آمده، با دادن پیشنهاد کمک به ایران تحرکاتی داشته باشند که به دیگر کشورها بگوید آن کسی که کمک ها را رد کرد ایران بوده است.

امریکا اصرار زیادی دارد که موضوع کمک به ایران را پررنگ کند و توپ را به زمین کشورمان بیاندازد. شما این رویکرد مقامات ایالات متحده را چطور ارزیابی می کنید؟

امریکا می گوید من دارو و پول به ایران می دهم اما می خواهم خودم هم بر روند کار نظارت داشته باشم . اینکه ایران این موضوع را قبول نمی کند یک موضوع سیاسی  است همانطور که پیشنهاد امریکا هم برای کمک یک پیشنهاد سیاسی به حساب می آید. همه دولتمردان جهان در رقابت های خود اهداف سیاسی را مد نظر دارند اما چگونگی دنبال کردن این اهداف مهم است. آمریکا آشکارا با نظام جمهوری اسلامی ایران سر ستیز دارد. اما در عین حال آنها اعلام می کنند که با ملت ایران مشکلی ندارند و می خواهند که در زمان کرونا به ملت ما کمک کنند. ایران حاضر نیست این شکل از تعامل با امریکا را قبول کند. از طرفی اگر چنین کمکی صورت پذیرد افکار عمومی زمینه های ایجاد فضای مناسب برای ارتباط با امریکا را به دست می آورد. امریکا افکار را به این سمت هدایت می کند که می خواهد به حکمرانان فشار بیاورد و نه به مردم. اگر ایران چنین اجازه ای به ایالات متحده بدهد که امریکا تلاش های خود را برای کمک به کار ببندد، ممکن است افکار عمومی جهان به سمتی که انها می خواهند برود. اگر ایران سرسختی نشان دهد هم در افکار عمومی متهم به عملکرد لجبازانه می شود.

ایران اما راه دیگری را انتخاب کرده و روی تحریم ها دست گذاشته است. به نظر می رسد که دیپلمات های ایرانی می خواهند مقامات دیگر کشورها را هم در خصوص اعتراض به تحریم ها علیه ایران با خود همراه کنند.

ایران راه میانه را در پیش گرفته که تلاش برای برداشته شدن تحریم هاست. این در حالیست که امریکا می گوید راهی را برای کمک باز گذاشته است. در حال حاضر برخی کشورهای دیگر هم هستند که این موضوع را علیه امریکا مطرح می کنند و خواهان برداشته شدن تحریم های امریکا در شرایط فعلی هستند. آنها به دنبا رقابت با ترامپ هستند و این رقابت در میان کشورهای روسیه و چین و فرانسه و … با امریکا خیلی زیاد است. مثلا ما می بینیم که برخلاف خواسته امریکا فرانسوی ها زندانی ایرانی را که ایالات متحده خواهان استردادش بود را ازاد می کند و به حرف ترامپ بی اعتناست.

اروپا می خواهد در لغو تحریم ها کمک کند اما نگرانی زیادی بابت جریمه ها وجود دارد. می دانیم که کار کردن با شرکت های ایرانی برای آنها با عواقب بسیاری همراه خواهد بود. امریکا می تواند بانک ها را جریمه کند و در روابط میان کشورها و ایران خلل ایجاد کند. هیچ یک از این کشورهای دیگر از ایالات متحده رضایت کامل ندارد. اما در عمل امریکا ضمانت اجرا را برای اجرای خواسته های خود دارد و تا زمانی که خودش اراده کند ایران را تحت تحریم ها قرار خواهد داد. در همین حال نمی شود این موضوع را رد کرد که پایتخت های اروپایی تلاش دارند تا از موضوع کرونا بهره برداری کنند. در نوع واکنش و موضع گیری آنها مسئله رقابت با امریکا هم مطرح است. اینکه بگوییم آنها منافع ایران را در نظر می گیرند بسیار آرزومندانه است. در حال حاضر ما کمک چینی ها را قبول می کنیم اما واقعا چه تفاوتی میان چین و امریکا از این نظر وجود دارد؟ آنها هم با هدف گسترش نفوذ خود بر دیگر کشورها از موضوعات اقتصادی بهره می برند و این موضوع فقط مختص به آمریکا نیست. امریکا نشان داده که اگر بخواهد کمک کند، روانتر از روس ها، اسانتر از لندن و بهتر از چین می تواند کمک کند. این را باید در نظر گرفت که هر نوع کمکی از سمت هر کشوری به کشور دیگر در این شرایط تنها موضوعی بشردوستانه نیست و با اهداف سیاسی همراه است و از این نظر فرق چندانی میان پایتخت های جهان وجود ندارد.

312 310