سوغاتی آوردن، یکی از سنت‌های کهن ایرانیان است. سنتی که اگر زمان شروعش مشخص نیست، اما در اشعاری که به حمله مغولان و حکومت ایلخانان باز می‌گردد اشاراتی به آن شده است. سوغات با هدیه و تحفه فرق دارد، هر چند گاهی از واژه تحفه هم برای آن استفاده کرده‌اند. سوغات در واقع ره‌‌آورد سفر است و به همه عزیزانی که همراهمان نبودند، نشان می‌دهد که ما به یاد آنها بوده‌ایم و می‌خواهیم لذت‌های سفر را با آنها شریک شویم. در نتیجه، آنچه به عنوان سوغات انتخاب می‌کنیم،باید نشانی از فرهنگ و سنت‌های مقصد سفر ما باشد. در این مطلب می‌خواهیم تعدادی از معروف‌ترین سوغات مشهد را با هم مرور کنیم.

مشهد با بیش از سه میلیون ساکن، یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای ایران و قطب گردشگری مذهبی کشور است. شهری که زائران زیادی را از داخل و خارج کشور، به این منطقه می‌کشاند. خب، این مسافران پرتعداد، در سفر به مشهد باید چه سوغاتی بخرند؟ معروف‌ترین سوغات مشهد زعفران و زرشک است. اگر کرمان را به زیره، اصفهان را به گز، ساوه را به انار و کاشان را به گلاب می‌شناسند، مشهد هم به زرشک و زعفرانش مشهور است. اما به شما اطمینان می‌دهیم که این شهر تاریخی-مذهبی، چیزهای دیگری هم دارد.

برای تفکیک و راحت‌تر شدن انتخاب، سوغات مشهد را به دو دسته خوردنی‌ها و اقلام تقسیم می‌کنیم. به علاوه، از آنجایی که بارها به زرشک و زعفران به عنوان سوغات مشهد پرداخته شده، به این دو خوردنی محبوب نمی‌پردازیم.

خوردنی‌های مشهد که ره‌آورد سفر می‌شوند

وقتی حرف از سوغات می‌شود، معمولا افراد سراغ خوردنی‌ها می‌روند. در این بخش تعدادی از خوردنی‌ها را که در مشهد پیدا می‌کنید و می‌توانید به سوغات ببرید، معرفی می‌کنیم.

خشکبار

هر چند خشکبار را در اکثر شهرهای ایران پیدا می‌کنیم، اما یکی از مراکز اصلی تولید و توزیع آن، شهر مشهد است. درواقع، بسیاری از مغازه‌هایی که در شهرهای خودمان از آنها خرید می‌کنیم، محصولات خود را از این مراکز تهیه کرده‌اند. تنوع خشکبار در مشهد واقعا زیاد است و انواع مختلفی از آجیل و  میوه‌های خشک را می‌توانید تهیه کنید. اما خشکبار معروف مشهد، نخودچی و کشمش، عناب و چلغوز است.

اگر به دنبال خشکباری هستید که مختص به مشهد باشد و به راحتی در شهرهای دیگر پیدا نشود، حتما سراغ چلغوز بروید. چلغوز، نوعی کاج است که در افغانستان می‌روید و به همین دلیل در مناطق شمال‌شرقی کشور به خصوص مشهد، راحت‌تر پیدا می‌شود. این گیاه یک دانه است و به شکل روغن، خمیر، خام یا بوداده استفاده می‌شود.

نقل و نبات

سوغاتی دیگری که می‌توانید از مشهد تهیه کنید نقل و نبات است. این خوردنی‌های جذاب سالها است که بخشی از فرهنگ خوراکی ایرانیان هستند و در مراسم‌ و به دلایل مختلف استفاده می‌شوند. در مشهد انواع مختلفی از نقل و نبات عرضه می‌شود که در اندازه و طعم با هم تفاوت دارند و می‌‌توانید آنها را تهیه کنید.

ادویه هفت قلم

یکی از صحنه‌های جذاب در بازارهای مشهد، همین سینی‌های ادویه هفت‌قلم هستند.  سینی‌های رنگارنگ این ادویه که کنار هم و در میان سایر خشکبار مشهد قرار داده شده، به راحتی توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. ادویه هفت قلم را معمولا در خورش‌ها و آبگوشت‌ها استفاده می‌کنند. این ادویه ترکیبی است از دارچین، سماق، گلپر، زنجبیل، فلفل سیاه، فلفل قرمز و زردچوبه. البته از مشهد می‌توانید ادویه پلویی و ادویه هجده رنگ هم تهیه کنید.

جیلی‌بیلی

جیلی‌بیلی یک نوع آبنبات ژله‌ای روکش‌دار است که برای اولین بار در آمریکا ساخته شده است. اما از آنجایی که این آبنبات در مشهد بسیار پرطرفدار است و در تعداد بالا تولید شده و به فروش می‌رسد، از آن به عنوان سوغات مشهد هم یاد می‌کنند.

کشک خشک

کشک خشک یکی از تولیدات مشهد است که کمتر به عنوان سوغات این شهر مطرح می‌شود. اما  اگر به کشک علاقه دارید، حتما باید کشک مشهد را امتحان کنید. این کشک را در مدل‌های مختلف به شکل رشته‌ای، مشتی، قیفی، دوسرپیچ یا گرد می‌فروشند. این کشک‌ها ممکن است با زیره، قره‌قروت یا موسیر ترکیب شده‌ باشند.

اقلامی که از مشهد باید به سوغات برد

علاوه بر خوردنی‌ها، چیزهای زیادی هستند که می‌توانید از مشهد به سوغات ببرید. از فرش و گلیم و چرم گرفته تا مهر و تسبیح و جانماز. اما اقلامی هم هستند که شاید از موارد گفته شده کمتر شناخته شده باشند. اقلامی که می‌توانید اکنون با آنها آشنا شوید.

جام چهل کلید

جام چهل کلید یا چهل بسم‌الله، یکی از سوغاتی‌های جالب مشهد است. یک جام برنجی که آیه‌هایی از قرآن بر آن نقش بسته و چهل کلید کوچک به آن زنجیر شده است. در قدیم برای تفأل زدن  و بخت‌گشایی از آن استفاده می‌کردند. بعدها یک دست کوچک به نشانه نیایش برای رسیدن به حاجت به جام اضافه شد. این جام با طراحی منحصربه‌فرد و تاریخچه‌ای که دارد، می‌تواند یک سوغاتی ایده‌آل باشد.

دیگ سنگی هرکاره

هرکاره، نوعی دیگ سنگی از جنس سرپانتین است. سرپانتین سنگی است که از معادن منطقه شمال شرق ایران استخراج می‌شود. ویژگی اصلی سرپانتین، مقاومت در برابر آتش است. در نتیجه، دیگ‌های سنگی که از سرپانتین ساخته می‌شوند، در واقع آرام‌پزهای سنتی هستند. حتی امروز هم می‌توانید از دیگ‌های سنگی برای آشپزی استفاده کنید. البته فقط غذاهایی را می‌توانید در هرکاره سنگی آماده کنید که آب ماده اصلی آنهاست. مانند خورش‌ها، آبگوشت، آش، حلیم و سوپ. این ظروف برای سرخ‌کردن یا دم کردن برنج مناسب نیست.

شرف الشمس

شرف الشمس نوعی سنگ عقیق زرد رنگ است که همراه با سایر سنگ‌های عقیق و فیروزه، جزو سوغات مشهد به حساب می‌آید. عده‌ای با آدابی خاص روی سنگ شرف‌الشمس نوشته‌هایی حک می‌کنند و معتقدند در زندگی روزمره تأثیرگذار خواهد بود. البته این اعتقاد درمورد سایر سنگ‌ها هم وجود دارد. برخی معتقدند که سنگ‌ها انرژی و خواص منحصربه‌فردی دارند و خریدار باید با شناخت از این خواص، سنگی را که بیشتر به درد او می‌خورد تهیه کند. در بازارهای مشهد، می‌توانید سنگ‌های مختلفی تهیه کرده یا زیورآلاتی که با این سنگ‌ها ساخته شده‌اند، خریداری کنید.

در این مطلب با تعدادی از معروف‌ترین و در عین حال منحصربه‌فردترین سوغات مشهد آشنا شدید. مشهد سوغاتی‌های دیگری هم دارد مانند عطر مشهدی، پرچم مذهبی، خلعت آخرت (کفن) و صنایع‌دستی مثل پوستین دوزی و ارغوان بافی. اگر سوغات دیگری از مشهد می‌شناسید حتما با ما به اشتراک بگذارید.

تألیف: لست سکند