به گزارش بخش اقتصادی سایت ، درست در روزی که سیاست‌های آمریکا دست روی نقطه ضعف کهنه وابستگی‌مان به نفت گذاشت و بازار اقتصادی ایران را هدف خواسته‌های تحریمی‌اش قرار داد، خبر رد لایحه کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم از سوی شورای نگهبان، بازار اقتصادی ایران را غافلگیر کرد و شاهد تغییرات ناخواسته‌ای در قیمت خرید و فروش معاملات ارزی بازار شدیم.

این تغییرات قیمتی در کنار تلاش دولت برای به کارگیری سیاست‌های دستوری هرچند توانسته قیمت دلار را در کانال ۱۴ هزار تومان ثابت نگه دارد و مانع از افزایش‌های سرسام‌آور آن شود، با این وجود این سوال وجود دارد که در هفته‌های آتی و بعد از ظاهر شدن اثر سیاست‌های تحریمی آمریکا بر بازار اقتصادی‌مان آیا باز هم دولت توان اعمال سیاست‌های دستوری‌اش را دارد؟

انتظارات قیمتی در بازار

هرچند روز نمادین ۱۳ آبان سپری شد و ماه‌ها انتظار برای آنچه قرار بود در این روز دامنگیر بازار اقتصادی‌مان شود را از سر گذراندیم؛ با این وجود به نظر می‌رسد انتظاراتی که در طول ماه‌های گذشته شکل گرفت بیش از خود تحریم‌ها توانست به براندازی بازارهای اقتصادی‌مان بینجامد.

خروج یکجانبه آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه سرآغازی بود برای همه افت‌و‌خیزهای قیمتی و ناملایمتی‌هایی که در طول ماه‌های گذشته شاهدش بودیم. از رشد لجام‌گسیخته قیمت ارز در بازار گرفته تا افزایش سرسام‌آور قیمت تمام شده کالاهای مصرفی خانوارها که هنوز هم به ماراتن قیمتی خود ادامه می‌دهند و کسی هم جلودار این حجم از تغییرات قیمتی کالاها در بازار نیست.

با این وجود امروز که روز موعود فرا رسیده و تحریم‌های اقتصادی آمریکا سر از بازارهای اقتصادی‌مان درآورده‌اند باید ببینیم انتظارات‌مان تا چه میزان با آنچه در واقعیت امر مشاهده می‌کنیم مطابقت داشته است.

به نظر می‌رسد به راحتی می‌توان پیش‌بینی کرد که به دلیل شدت اثر عوامل روانی بر بازار اقتصادی‌مان، انتظارات‌مان را بیش از آنچه که باید باشد شکل دادیم و همین انتظارات قیمتی توانست به میزان زیادی تعیین‌کننده قیمت‌ها در بازار اقتصادی‌مان باشد و همین انتظارات قیمتی حرف اول بازار را بزنند.

شاید برداشت درست این باشد که ما حتی قبل از فرا رسیدن روز نمادین ۱۳ آبان نیز با آغوشی گرم به پیشواز تحریم‌ها رفتیم و با پالس‌های منفی که به بازار می‌دادیم پذیرفتیم که تا چه میزان از این تحریم‌ها اثر گرفته‌ایم.

رشد ملایم قیمت‌ها

آنچه کمی تفاوت ایجاد می‌کند این حقیقت است که با وجود پیش‌بینی افزایش قیمت ارز با فرا رسیدن روز اعمال تحریم‌های آمریکا، اما خبری از شوک قیمتی و رشد سرسام‌آور آن در بازار نبود و تنها شاهد افزایشی جزئی در قیمت ارز بودیم.

بر این اساس روز گذشته دلار با قیمت ۱۴۸۰۰ تومان در بازار معامله شد و خبری از قیمت‌های نجومی آن نبود. اما چه چیز توانست از رشد نجومی قیمت‌ها جلوگیری کند؟ به نظر می‌رسد دولت از قبل خود را برای چنین روزی آماده کرده بود و بر همین اساس تزریق‌هایش را در بازار شروع کرد تا به واسطه آن از افزایش‌های چند برابری قیمت‌ها در بازار جلوگیری کند.

اما این داستان تازه‌ای نیست و دولت در طول یک سال گذشته هر بار که کنترل اوضاع از دستش خارج می‌شد، برای اعمال سیاست‌های دستوری‌اش در بازار پیشقدم می‌شد تا بتواند چند صباحی اوضاع را در دست خودش بگیرد.

اما این بار داستان کمی متفاوت است. تحریم‌های آمریکا از سر گرفته شده‌اند و میزان صادرات نفت ایران که از ماه‌های گذشته روند کاهشی‌اش آغاز شده است، به میزان بیشتری کاهش می‌یابد. هرچند کسی انتظار صفر شدن صادرات نفت ایران را ندارد، با این وجود خالی از لطف نیست اگر بدانیم که همین کاهش‌های پیش آمده نیز تا چه اندازه توانسته به محدود شدن منابع ارزی ایران منجر شود و دست ایران را از دستیابی به ارزهای صادراتی‌اش کوتاه کند.

محدود شدن روابط با جهان

قطع دسترسی ایران به سیستم‌های مالی و بانکی جهانی و محدود شدن آن نیز موضوع مهمی است که می‌تواند دسترسی به همان میزان درآمدهای محدود ارزی را نیز با موانع بسیاری روبه‌رو سازد.

اما با وجود اذعان به چنین مسائلی خبر رد لایحه CFT از سوی مجلس خبری غافلگیر‌کننده بود، آن هم در شرایطی که تلاش‌ها برای ادامه روابط مالی با جهان باید بیش از پیش جدی گرفته شود و موانع پیش رو برای این روابط مالی و بانکی برداشته شود.

بر این اساس هرچه آثار روانی بود را تا به امروز در بازار اقتصادی‌مان دیدیم و به هر میزان که انتظارش می‌رفت با افزایش قیمت‌های وسیع بازار همراه شدیم؛ قیمت‌هایی که شروعش در بازار ارز بود و مسیرش را با گرانی‌های بی‌سابقه در بازار کالاهای مصرفی ادامه داد.

اما با وجود سیاست‌های دستوری دولت در طول یک سال گذشته در بازار ارز، باید دید امروز و با وجود قرار‌گیری در تنگنای ارزی بازار و محدود شدن روابط ایران، دولت چگونه بر سیاست‌های دستوری‌اش برای در دست گرفتن کنترل بازار اصرار می‌ورزد؛ آن هم در روزهایی که چهار دهه وابستگی ایران به درآمدهای نفتی در محاصره سیاست‌های تحریمی آمریکا قرار گرفته است.

اثرات تحریم پیش‌خور شد

امروز دیگر از‌سرگیری تحریم‌ها اهمیتی ندارد، آن هم در شرایطی که پیش از این و به واسطه اثرات روانی شکل گرفته در بازار، شاهد افزایش قیمت‌های وسیعی در بازار اقتصادی‌مان بودیم. هرچند لفظ اعمال تحریم‌ها می‌تواند به فعال شدن آثار روانی منجر شود، با این حال با استقبالی که از تحریم‌ها شد، این اثرات روانی به شکلی واقعی فعالیت خود را در بازار آغاز کردند.

بنابراین امروز که به نقطه شروع تحریم‌ها رسیده‌ایم، باید ببینیم این تحریم‌ها تا چه میزان با انتظارات شکل گرفته ما تطابق دارد. اگر این تطابق با واقعیت‌های بازار سازگار باشد، به این معنی است که قیمت‌های موجود با انتظار بازار یکی شده و آن را برای بازار اقتصادی‌مان مناسب دیده‌ایم. اما اگر غیر از این باشد، باید به دنبال میزان انحرافات شکل گرفته در این انتظارات گشت، پس این انحرافات است که می‌تواند تعیین‌کننده جهت قیمت‌های بازار و منعکس‌کننده انتظارات شکل گرفته از آثار تحریم‌ها باشد.

اعمال تحریم‌ها موضوع جدیدی نیست و از شش ماه پیش خود را برای چنین روزی آماده کره بودیم. امروز آنچه اهمیت دارد این است که فروش نفت‌مان چه میزان با کاهش همراه شده است، کدام بانک‌های جهانی به قطع ارتباطاتشان با ایران دست زده‌اند و چه تعداد از شرکت‌ها بازارهای اقتصادی‌مان را ترک گفته‌اند.

بر این اساس در شرایطی می‌توانیم قیمت‌های جدیدی در بازار ببینیم که انتظارات و انحراف از این انتظارات شکل‌دهنده این تغییرات قیمتی باشند. در صورتی که انتظارات قیمتی ما با انحراف همراه شد، می‌توان شاهد افزایش قیمت بود، اما اگر تنها لفظ اعمال تحریم‌ها را عامل جدیدی در بازار تعریف کنیم، نمی‌توان منتظر واکنش بازار بود و انتظار داشته باشیم که قیمت‌ها با افزایش آنچنانی همراه شوند.

این خبر بازار ارز غافلگیر شد اولین بار در پدیدار شد.