بنا بر دلایلی که طرفین داشتند، طالبان علاقمند به پیروزی مجدد ترامپ و دولت افغانستان علاقمند به پیروزی بایدن بود. طالبان برای پی گیری و به نتیجه رسیدن مذاکرات، اشتیاق و عجله داشتند و مهم ترین دلیل آنها هم این بود که امتیازات خوبی از دولت ترامپ گرفته بودند و می خواستند در زمان حضور او در قدرت، امتیازات روی کاغذ را در صحنه عملیاتی نقد کنند. از آنجا که درصدی هم احتمال شکست ترامپ را در انتخابات در ذهن داشتند، بنابر این آن بخش از امتیازات که قابلیت نقد شوندگی سریع داشتند را سریعا پیگیری کردند که مهمترین آن آزادی 5600 زندانی طالبان از زندان های افغانستان بود.
دولت آقای اشرف غنی که مذاکره در چارچوب توافقنامه دوحه را به منزله پایان کار خود تلقی می کرد، عجله ای برای شروع مذاکره نداشت زیرا خیلی امیدوار بودند که ترامپ پیروز انتخابات نباشد، ولی از آنجا که دولت ترامپ قصد بهره برداری انتخاباتی از نتایج مذاکرات دوحه را داشت، فشار بی امانی را به دولت افغانستان وارد می کردند تا هر چه سریعتر نتیجه مذاکرات نهایی و اعلام شود. خلیل زاد نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان برای نزدیک کردن دیدگاههای طرفین چندین دور سفر به دوحه، اسلام آباد و کابل انجام داد. برای آغاز مذاکرات می بایست زندانیان طرفین آزاد می شدند و به همین علت دولت افغانستان در مورد اجرای شرط آزادی زندانیان قبل از آغاز روند مذاکرات تا توانست مانع تراشی کرد تا وقت گذشته و نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شود. در همین راستا و برای وقت کشی، مسئولیت آزاد سازی 400 زندانی خطرناک را به رای و نظر لویه جرگه مشورتی (شورای ریش سفیدان) موکول کردند و این روند هم وقت زیادی را تلف کرد و نهایتاً با موافقت اعضای لویه جرگه 400 زندانی خطرناک را آزاد کردند. در همین مرحله نیز چند کشور اروپایی و استرالیا که نسبت به آزادی زندانیان خطرناک اعتراض کردند، مدتی هم وقت صرف پیدا کردن راه حلی برای این موضوع کردند. اما با آغاز روند مذاکرات طرفین مذاکره خیلی زود با بن بست مواجه شدند و چند ماه روی دستور کار مذاکرات وقت گذاشتند. نهایتا طرفین توافق کردند که مذاکرات آنها بر محور چگونگی تقسیم قدرت، آینده سیاسی افغانستان و مسئله آتش بس باشد. از نظر دولت افغانستان مسئله برقراری آتش بس مهمترین موضوعی بود که باید به آن پرداخته می شد، زیرا تن دادن طالبان به کاهش خشونت و آتش‌بس در صدر خواسته‌های مردم افغانستان قرار دارد. اما طالبان مسئله آتش بس را به توافق روی مسائل دیگر موکول کرده و از نظر آنها آتش بس آخرین موضوع کلیدی است که حاضر هستند در مورد آن مذاکره کنند.
اصرار طالبان بر ادامه‌ی جنگ سه دلیل اصلی دارد:
اول اینکه طالبان به دنبال استفاده ابزاری از جنگ برای امتیاز گرفتن در پشت میز مذاکرات است. اگر جنگ به عنوان یک ابزار از طالبان گرفته شود، موضع این گروه در میز مذاکرات ضعیف می‌شود. دوم اینکه هدف از اصرار طالبان بر ادامه جنگ این است که از این امتیاز بزرگ در وقت مناسب در مقابل موافقت با تشکیل حکومت موقت استفاده کنند.
سومین دلیل برای اصرار به ادامه خشونت، ناشی از اختلافات داخلی این گروه است. تقریبا این موضوع قابل کتمان نیست که رهبران نظامی و سیاسی طالبان در مورد توافق با آمریکا و صلح با شرایطی که آمریکا تحمیل می کند، اجماع ندارند. پیامد این اختلاف ناتوانی طالبان در اجرای آتش بس بلند مدت است. اینکه در حین مذاکرات دوحه عملیات نظامی هم در برخی جبهه ها ادامه دارد، ناشی از این اختلاف نظر در بین رهبران طالبان با دیدگاه های مختلف است.
با پیروزی بایدن، آقای اشرف غنی شانس باقی ماندن در قدرت را عملی می بیند و لذا تیم رییس‌جمهور که از ابتدا زیاد با روند جاری صلح مطابق با فرمول توافقنامه دوحه موافق نبودند، شانس خود را امتحان می کنند. رابطه دولت آمریکا با افغانستان در دوره ریاست جمهوری ترامپ از همه دولت هایی که از سال 2001 در آمریکا بر سر کار بوده اند، متفاوت بود. به اعتقاد مقامات دولت افغانستان روابط دو کشور در این دوره دچار آشفتگی و بی نظمی شده بود و ترامپ تمامی توافقات و تعهدات آمریکا در چارچوب پیمان روابط استراتژیک با دولت افغانستان را نقض کرده و برخلاف انتظار با طالبان مذاکره و توافق نموده است.
از عملکرد شش ماه گذشته آقای غنی نیز کاملا عیان است که وی علنی و یا مخفیانه با روند جاری مذاکرات دوحه مخالفت کرده و اگر تیمی به دوحه اعزام کرده، تحت فشار دولت آمریکا در دوره ترامپ بوده و خیلی خوب توانسته موضوع را مدیریت کند. در هفته های اخیر صداهای متفاوتی از کابل به گوش می رسد. حمدا… محب، مشاور امنیت ملی رییس‌جمهور می‌گوید که حکومت افغانستان برای دور جدیدی از جنگ با طالبان آماده شده است و این یعنی مذاکرات قرار نیست ادامه پیدا کند؛ اما همزمان اعلام می کند پس از تماس تلفنی با همتای امریکایی‌اش امیدوار شده است که روابط دولت جدید در آمریکا با افغانستان گسترش خواهد یافت و فصل جدیدی از روابط گشوده خواهد شد. از رصد اخبار دفتر رئیس جمهور افغانستان معلوم است که همه چیز مطابق با میل آقای اشرف غنی پیش نمی رود و رویه ها نشان می دهد که انتظارات بیش از اندازه از بایدن تا حدودی غیر واقع بینانه است. دو هفته قبل خلیل زاد در سفر به کابل موفق به ملاقات با اشرف غنی نشد و اخباری که پیرامون این رویداد منتشر شد، این بود که آقای اشرف غنی به تصور اینکه خلیل زاد روزهای آخر کارش است، وقت ملاقات به او نداد؛ اما ابقاء خلیل زاد در سمت قبلی خود محاسبات آقای اشرف غنی را بر هم ریخته است. همین یک نشانه می تواند ما را به این موضوع متوجه کند که دولت بایدن تغییرات اساسی در سیاست قبلی آمریکا در افغانستان اعمال نخواهد کرد و لذا مذاکرات دوحه احتمالاً پس از وقفه ای چند هفته ای و با تغییراتی جزئی در توافقنامه دوحه، مجددا از سر گرفته خواهد شد.
*کارشناس روابط بین الملل و آسیای شرقی
310 310
