سینماسینما، حسین آریانی
آرمین ایثاریان پس از کارگردانی چندین مستند و برنامه تلویزیونی برای ساختن اولین مستند بلند خود، سراغ موضوع جذابی رفته است. «اسرار دریاچه» مجموعه باستانی تخت سلیمان را که گفته می‌شود زادگاه زرتشت بوده، با قدمتی بیش از سه هزار سال و با عجایب پُررمزورازش به تصویر می‌کشد.
البته «اسرار دریاچه» نخستین و تنها اثر مستند درباره تخت سلیمان نیست، و مستندهای بسیاری در مورد این مجموعه باستانی و مشهور ساخته شده‌اند. از مهم‌ترین این آثار می‌توان به مستندهای «تخت سلیمان» (منوچهرعسگری نسب/ ۱۳۵۳) و «غرقاب» (پیروز کلانتری/ ۱۳۸۳) اشاره کرد، و هم‌چنین می‌توان از مستندهایی از علی‌اکبر ولدبیگی، اُرد عطارپور، پروانه معصومی، پژمان مظاهری و… نیز یاد کرد. «اسرار دریاچه» در گروه مستندهای تاریخی، علمی، پژوهشی قرار می‌گیرد. مستند علمی، مستندی است که با تمرکز علمی روی موضوعات مختلف و پرداختن به دستاوردهای علمی، برای مخاطبان و علاقه‌مندانِ آن پدیده یا موضوع علمی ساخته می‌شود. نقطه قوتِ «اسرار دریاچه» را باید در شیوه ارتباط متفاوتش با مخاطب جست‌وجو کرد، چراکه برخلاف مستندهای علمیِ معمول، تحقیقات علمی را به گونه‌ای ارائه می‌دهد که مخاطب عام و غیرمتخصص را هم به‌خوبی به خود جذب می‌کند. مستندسازی در مورد هر پدیده علمی، به‌کارگیری ابزارها، لنزها و دوربین‌های مناسب و هم‌چنین ساختار بصری و زیبایی‌شناسانه متناسب با آن پدیده را می‌طلبد.
ساختار بصری «اسرار دریاچه» هم بسیار متناسب با موضوع آن و از عوامل مهم گسترش دایره مخاطبان فیلم است. ایثاریان موفق می‌شود در اولین مستند بلند خود، تعادل ظریفی را برقرار کند، چراکه هیچ‌گاه وجه علمیِ «اسرار دریاچه» از وجه زیبایی‌شناسانه آن پیشی نمی‌گیرد. استفاده از نماهای هوایی زیبا و باشکوه، نماهای تایم لپس(گذر زمان)-که تغییرات تقویمی منطقه را طی چهار فصلِ سال به‌زیبایی به تصویر می‌کشند- و هم‌چنین نماهای زیر آبِ کاوش‌گرانه و رازآمیزی از اعماق دریاچه تخت سلیمان، این مستند تاریخی، علمی و پژوهشی را از حالت عبوس و گزارش‌گونه و معمول چنین آثاری خارج کرده و نقشی انکارناشدنی در جذابیت بخشیدن به آن دارند. استخراج علمی نقشه سه‌بعدی دریاچه، کشف یک گونه جدید از جانوران سخت‌پوست در اعماق دریاچه، و مهم‌تر از همه دست‌یابی به کف دریاچه تخت سلیمان برای نخستین بار، از جمله این دستاوردهای علمی و پژوهشی هستند.
بخش اصلی «اسرار دریاچه» را نماهای متحرک تشکیل می‌دهند، و ما با نماهای ثابت اندکی، تنها در هنگام انجام عملیات یا گفت‌وگوی اعضای گروه روبه‌رو هستیم. این عدم ایستایی و استفاده از دوربین متحرک، منشأ اصلی پویایی تصاویر و دینامیسم موثر بصری فیلم است. «اسرار دریاچه» هم وقایع تاریخی، پدیده‌های علمی و افسانه‌های پیرامون مجموعه تخت سلیمان را به شکلی پُرظرافت و خلاقانه واکاوی می‌کند، و ایثاریان موفق می‌شود به گونه‌ای سخت‌کوشانه و خستگی‌ناپذیر با کمک همکارانش و با استفاده از روش‌های علمی برای نخستین بار از برخی از رازهای مهم و سربه‌مهر مجموعه تخت سلیمان و دریاچه‌اش گره‌گشایی و تماشاگر را غرق در لذت و شگفتی کند.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
