دکتر فرح لطفی کاشانی با بیان اینکه احساس ترس، گناه، اضطراب و افسردگی برخی از مواردی است که بیمار مبتلا به سرطان تجربه می‌کند، گفت: در گذشته به علت عدم پیشرفت پزشکی، از سرطان به عنوان یک بیماری کشنده یاد شده و معمولاً سرطان را مترادف با مرگ تفسیر می‌کردند، متأسفانه امروز نیز با وجود پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه درمان این بیماری، هنوز دید عموم نسبت به آن تغییر نکرده و همین برداشت‌ها دغدغه بیمار را دو چندان کرده است.

درمان‌ها در فرد مبتلا به سرطان روابط اجتماعی را محدود یا وابسته می‌کند

وی با بیان اینکه درمان‌ها در فرد مبتلا به سرطان روابط اجتماعی را محدود یا وابسته می‌کند، گفت: متأسفانه در مبتلایان به سرطان، هم خود بیماری و هم درمان آن از جمله شیمی درمانی، جراحی و یا گاهاً قطع یک عضو یا رادیوتراپی، جدا از محدودیت‌های جسمانی و اجتماعی از لحاظ روان شناختی هم برای فرد دغدغه‌هایی به دنبال دارد.

اهمیت مداخلات روان شناختی در مبتلایان به سرطان

لطفی کاشانی با اشاره به اهمیت مداخلات روان شناختی در مبتلایان به سرطان، گفت: در تمامی کشورهای پیشرفته مداخلات روان شناختی به عنوان یک ضرورت برای بیمار مبتلا به سرطان در نظر گرفته می‌شود و این امر از همان لحظه اعلام خبر ابتلاء به سرطان تا بهبودی و اتمام درمان ادامه دارد.

تقویت سیستم ایمنی بیمار با مداخلات روانشناختی و معنویت درمانی

این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به پژوهش‌های صورت گرفته درباره تأثیر مداخلات روانشناختی سرطان، ادامه داد: بر اساس نتایج یکی از طرح‌های پژوهشی مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مداخلات روان شناختی و معنویت درمانی می‌تواند سیستم ایمنی بیمار مبتلا به سرطان و پاسخ دهی فرد به درمان را بهبود ببخشد.

وی با بیان اینکه فرایند درمان سرطان، زندگی جنسی بیمار را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، گفت: بیماران زیادی به دنبال همین مساله در روابط زناشویی دچار مشکل می‌شوند، در حالی که با مداخلات روان شناختی می‌توان این مشکل را مرتفع کرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تحت تأثیر قرار گرفتن رابطه زناشویی افراد در بیماری سرطان، اظهار کرد: زندگی جنسی یکی از جنبه‌های مهم رابطه زناشویی است که در بیمار مبتلا به سرطان تحت تأثیر قرار می‌گیرد و بسیاری از بیماران خواهان توجه بیشتر پزشکان به این جنبه بیماری و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود شرایط هستند که متأسفانه به این مساله آن گونه که باید توجه نمی‌شود.

لطفی کاشانی ادامه داد: در خدمات روانشناختی سرطان به این مساله توجه زیادی شده؛ چراکه پژوهش‌ها نشان داده که صمیمت های جسمی و جنسی بیمار با همسر، یک عامل مهم برای گذر از این فرآیند سخت بوده و بنابراین در مشاوره‌های تخصصی اطلاعات و راهکارهای مؤثری به بیمار و همسر فرد ارائه می‌شود.

ضرورت ایجاد رشته روان شناسی تخصصی سرطان در مقاطع ارشد و دکتری

لطفی کاشانی با اشاره به ضرورت وجود روان شناس سرطان در کشور، گفت: با توجه به تعامل جسم و روان، احساسات و هیجانات ناخوشایندی که بیمار مبتلا به دنبال ابتلاء به بیماری سرطان تجربه می‌کند، به تضعیف سیستم ایمنی بدن او منجر می‌شود، بنابراین برای جلوگیری از عوارض این بیماری بر جسم و روان، بیمار باید حتماً با یک روان شناس سرطان در ارتباط و تعامل باشد.

وی با اشاره به تأسیس رشته روانشناسی سرطان در مقطع PHD در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اظهار امیدواری کرد تا این رشته در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در سطح کشور گسترش یابد.

اجرای طرح معنویت درمانی در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

این عضو هیأت علمی با اشاره به اجرای طرح معنویت درمانی برای بیماران مبتلا در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، عنوان کرد: در معنویت درمانی از باور فرد نسبت به نیروی برتر یعنی پروردگار استفاده شده و با تکیه بر مفاهیم ارزشمندی همچون صبر، توکل و امید تلاش شده تا روند بهبود بیماری تسهیل شود. نتایج پژوهش‌های انجام گرفته در این مرکز نشان داده که استفاده از مداخلات معنوی در افرادی که خواهان این نوع مداخلات هستند، بر روی سیستم ایمنی بیمار تأثیرگذار بوده و می‌تواند از لحاظ روانشناختی و جسمی کمک کننده باشد.

معنویت درمانی با تکیه بر مفهوم توکل، حکمت و شکرگزاری

لطفی در ادامه با اشاره به اجرای دوره معنویت درمانی با تکیه بر مفهوم حکمت، تصریح کرد: زمانیکه بیمار باور داشته باشد که پشت هر اتفاق حکمتی نهفته است، سعی می‌کند به جای منفی‌نگری در جستجوی جنبه‌های مثبت این بیماری باشد که همین مساله بسیار کمک کننده است. به عنوان نمونه بسیاری از بیماران در پاسخ به این سوال که بیماری سرطان در کنار تمام سختی‌ها چه تغییراتی در زندگی شما ایجاد کرده، مطرح می‌کنند که قدر زندگی، همسر و خانواده را بیشتر دانسته و به مفهوم و ارزش زندگی پی برده‌اند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در معنویت درمانی از شکرگزاری نیز استفاده می‌شود، افزود: در این روش فرد نسبت به آنچه که امروز دارد شکرگزار بوده و این مساله به ایجاد هیجان مثبت و در نهایت به تقویت سیستم ایمنی فرد از لحاظ جسمی و روانی کمک می‌کند.

وی با اشاره به کاهش ترس از مرگ بیمار در معنویت درمانی، اظهار کرد: در این شیوه درمان روانشناختی بر روی مفهوم مرگ و پایان ناپذیر بودن زندگی کار شده که همین امر منجر به کاهش ترس از مرگ افراد شده و مواجه شدن با حقایق را تسهیل می‌کند.

برخورداری از حمایت‌های اجتماعی عاملی مهم در کنار آمدن با پیامدهای سرطان

لطفی کاشانی با اشاره به سایر ابعاد معنویت درمانی، به مساله عفو و بخشش اشاره کرد و گفت: تأثیر منفی خشم بر روی سیستم ایمنی و جسم فرد ثابت شده است، بنابراین می‌توان با ترغیب فرد به بخشش، احساس خشم وی را نسبت به خود و دیگران کم کرده و از این طریق سرزنش فرد نسبت به خود و دیگران را کاهش داد. این امر موجب می‌شود فرد به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کرده و از حمایت‌های اجتماعی برخوردار شود. برخورداری از حمایت‌های اجتماعی عامل مهمی در کنار آمدن با پیامدهای بیماری سرطان است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه با تاکید بر اهمیت حمایت‌های اجتماعی در سلامت روان افراد، تصریح کرد: نتایج پژوهش‌های مختلف در ایران و سایر کشورها نشان داده که حمایت‌های اجتماعی یک عامل بسیار مهم در سلامت جسمانی و روانی افراد بوده و بیماران برخوردار از این حمایت از سلامت جسم و روان بالاتری برخوردارند.

اثر مثبت معنویت درمانی در بعد جسمانی

وی با اشاره به اثر مثبت معنویت درمانی در بعد جسمانی، اظهار کرد: از لحاظ علمی تأثیر معنویت درمانی بر روی سطح کورتیزول دوپامین، سروتونین و سایتوکین‌ها بررسی شده و نتایج آن نشان داده که بیماران دریافت کننده مداخلات روانشناختی از لحاظ سلامت روان، سلامت جسم و همچنین پاسخ دهی به درمان نسبت به سایرین از تفاوت معناداری برخوردارند.

اعمال مداخلات روانشناختی برای خانواده بیمار

لطفی در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه پیامدهای روانشناختی بیماری سرطان خانواده بیمار را نیز درگیر می‌کند، اظهار کرد: خانواده بیمار به خصوص مراقبین اصلی فرد نیز از لحاظ روان شناختی، اقتصادی و اجتماعی به شدت تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند، در این میان روانشناسان سرطان با اعمال مداخلاتی به شکل آگاهی افزایی و روان درمانی می‌توانند در کاهش استرس افراد مؤثر باشند.

وی ادامه داد: به عنوان نمونه در حیطه آگاهی افزایی، به خانواده و بخصوص مراقبین بیمار آگاهی داده می‌شود که سرطان قابل کنترل و و قابل درمان است و نیز در رابطه با نحوه رفتار و برخورد با بیمار آموزش‌هایی ارائه می‌شود.

خانواده‌ها نیاز بیمار را شناخته و مطابق با خواسته و نیاز او حرکت کنند

وی افزود: برخی بیماران از توجه افراطی خانواده و برخی از توجه ناکافی خانواده با هدف جدی نگرفتن بیماری جهت کاهش استرس فرد گلایه دارند که هر دو شیوه آسیب‌زاست. بنابراین به خانواده‌ها توصیه می‌شود که نیاز بیمار را در کسب توجه شناخته و مطابق با خواسته و نیاز او حرکت کنند.

این متخصص طب روان تنی در ادامه با اشاره به سایر خدمات برای ارتقای سطح بهداشت روان و جسم مراقبین، اظهار کرد: گاهی مراقبین به علت احساس گناه و دلسوزی خود را فراموش می‌کنند؛ به گونه‌ای که پنج شاخص سبک زندگی سالم شامل خواب کافی، تغذیه مناسب، روابط اجتماعی، اوقات فراغت و ورزش در زندگی آنها کنار گذاشته شده و با کمرنگ شدن این پنج فاکتور از زندگی، بهداشت روان و جسم فرد آسیب می‌بیند. توصیه ما به مراقبین این است که با حفظ این فاکتورها هم به سلامت خود کمک کنند و هم بتوانند مراقبت باکیفیتی ارائه کنند، در غیراین صورت احساس فرسودگی و افسردگی کرده و همراه بیمار در یک چرخه معیوب افتاده و نیازمند کمک‌های تخصصی خواهند بود.

مراکز ارائه کننده خدمات روانشناختی سرطان

وی با اشاره به ارائه خدمات روانشناختی سرطان در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و همچنین کلینیک تخصصی روانشناسی یاریگر، ضمن تاکید بر ضرورت گسترش این گونه مراکز در سطح کشور، اظهار کرد: زمانیکه از جسم و بیماری‌های جسمی صحبت می‌کنیم، به هیچ عنوان نمی‌توان تأثیر روان را نادیده گرفت، چراکه بین جسم و روان ارتباط تنگاتنگی وجود دارد.

ضرورت راه‌اندازی مراکز روانشناختی در کنار بخش‌های درمانی فعال در حیطه سرطان

لطفی با تاکید بر اینکه روانشناسان فعال در حوزه سرطان باید به طور خاص با بیماری سرطان آشنایی داشته و در این زمینه آموزش تخصصی دیده باشند، اظهار کرد: گاهی اوقات خیریه‌ها یا بیمارستان‌ها در این زمینه خدمات روان شناسی ارائه می‌کنند ولی باید تنها از متخصصین روان شناسی سرطان استفاده کنند؛ چراکه این افراد در این زمینه تخصص داشته، آموزش دیده و با ماهیت این بیماری آشنا هستند. به عنوان نمونه افسردگی یک فرد مبتلا به سرطان دارای فاکتورهایی متفاوت با انواع دیگر افسردگی بالینی است.

لطفی کاشانی در خاتمه تاکید کرد: با توجه به تأثیر مثبت مداخلات روانشناختی در تسریع روند بهبود افراد، مراکز روانشناختی باید در کنار تمامی بخش‌های بیمارستانی فعال در حیطه سرطان ایجاد شود که این مساله بارها از سوی متخصصین امر پیشنهاد شده و امیدوارم از سوی مسئولین امر مورد توجه قرار گیرد.

ایسنا