در تارنمای رسمی روز جهانی آب (www.worldwaterday.org) سازمان ملل بر موضوع تغییرات اقلیمی متمرکز شده است. رییس بخش آب سازمان ملل و دبیرکل سازمان جهانی هواشناسی در پیام مشترکی به‌مناسبت روز جهانی آب گفته‌اند: تغییرات اقلیمی، توان ما را در دسترسی به آب برای آشامیدن، تهیه‌ی خوراک، بهداشت، تولید انرژی، و آسایش انسان سخت زیر تأثیر گرفته است. در تارنما همچنین آمده است که سازگاری با اثرات تغییر اقلیم بر آب، ضامن حفاظت از زندگی و سلامت است. و نیز گفته شده: استفاده‌ی کارآمدتر از آب، از انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌کاهد. نکته‌ی مهم دیگر این که در این تارنما، از تالاب‌ها و جنگل‌ها به‌عنوان «چاهک‌های کربن» یاد شده است؛ یعنی پهنه‌هایی که گاز دی‌اکسید کربن (مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای) را در خود نگه می‌دارند و از این‌رو حفظ آن‌ها کمک به جلوگیری از گرم‌تر شدن زمین و درنتیجه کمک به حفظ منابع آب شیرین است.

کوهستان، تولیدکننده‌ی تقریباً همه‌ی آب شیرین ایران است، همچنین فقط در کوه‌ها است که می‌توانیم جنگل ببینیم، و آب تالاب‌ها هم از رودهایی تأمین می‌شود که از کوهستان سرچشمه می‌گیرند. با این‌حال، نه در مناسبت‌هایی مانند روز آب و نه در طرح‌های اجرایی و برنامه‌های ترویجی و قانون‌گزاری‌ها، به اهمیت کوهستان اشاره‌ی مشخصی نمی‌شود. دولت در نگاه به کوهستان، همچون دیگر موضوع‌های ملی، سیاست «تلطیف فاجعه» را پیش گرفته و نه‌تنها از وضعیت وخیم این زیستبوم‌های ارزشمند چیزی نمی‌گوید، بلکه همچنان بر اجرای پروژه‌هایی که خاک حساس کوهستان را زیرورو می‌کند اصرار دارد. «طرح‌های آبی» که رییس‌جمهور به آن اشاره کرده، چیزی نیست جز سدسازی و در بهترین حالت، تکمیل شبکه‌های آبیاری که در بیشتر برنامه‌های سدسازی‌، برای سال‌های طولانی ناقص باقی مانده است. در برنامه‌های کشاورزی، همان‌گونه که در گفته‌ی اخیر روحانی می‌بینیم یا در طرح عظیم پانصدوپنجاه هزار هکتاری ایلام و خوزستان (که فیلم مستند و تبلیغی آن، این روزها در حال پخش از تلویزیون است) پایه‌ی کار بر گسترش پهنه‌ی زمین‌های زیر کشت است. حال آن که تأکید سازمان ملل و مراجع معتبر علمی، بر کارآمدسازی شیوه‌های کشاورزی و افزایش میزان محصول در واحد سطح است.

در غرب کشور، طرح پرهزینه‌ی دیگری که در حال اجرا است، طرح انتقال آب از رودخانه‌ی زاب به دریاچه‌ی اورمیه است. در حالی که تمامی بدیهیات حکایت از این دارد که ساختن سد بر روی همه‌ی رودخانه‌های منتهی به دریاچه سبب پایین رفتن بسیار زیاد آب آن شده، ستاد «احیای» دریاچه و دیگر بخش‌های دولت، این طرح بسیار پرهزینه‌ را تصویب کرده و به پیش می‌برد. در غرب، طرح مهار آب‌های مرزی هم با شدت در حال اجرا است که علاوه بر آسیب رساندن به زیستبوم‌های گرانقدر کوهستانی و میراث‌های فرهنگیِ غنی این بخش از کشور، سبب بروز تنش‌هایی در ارتباط با مردم عراق شده است.

خلاصه آن که سخنان رییس دولت در روز آب، پیام‌آور وضع بهتری برای آب کشور نیست که هیچ، اصرار بر ادامه‌ی همان کارهایی است که ایران را به بدترین وضع تاریخی خود در منابع آب زیرزمینی، رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها و در یک کلام به «ورشکستگی آبی» رسانده است.

*مدیر گروه دیده‌بان کوهستان

۲۳۵۲۳۵