معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ارسال نامه‌ای به دانشگاه‌های کشور، سند ۲۰ بندی شامل موارد مستلزم تصمیم‌گیری و اقدام در حوزه آموزش دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی برای نیمسال دوم سال تحصیلی ۹۸-۹۹ را ابلاغ کرد.
طبق این بخش‌نامه حذف یک یا چند درس، بی‌توجه به لزوم رعایت حداقل واحدهای انتخابی در هر نیمسال و یا حذف کامل واحدهای درسی نیمسال در صورت تقاضای دانشجو مجاز است و نیمسال حذف شده جزو سنوات تحصیل دانشجو محسوب نمی‌شود.
به گزارش اداره کل روابط عمومی وزارت علوم متن کامل این سند به شرح زیر است:
با شیوع ویروس کرونا در جهان، به دلیل سرعت بالای انتقال آن با گذشت زمانی کوتاه، بسیاری از کشورها سیاست تعطیلی تمام مقاطع تحصیلی و موسسات آموزشی را در اولویت برنامه های مبارزه با شیوع بیماری قرار دادند. بنابر آمار دریافت شده از وبگاه یونسکو در ۹ فروردین ماه ۱۳۹۹، ۱۶۵ کشور تعطیلی سراسری موسسات آموزشی را در دستور کار قرار داده اند که این تعداد، آموزش بیش از ۱.۵ میلیارد فراگیر را که ۸۷.۱ درصد کل ثبت نام کنندگان جهانی برای تحصیل در همه مقاطع آموزشی شامل می شود را تحت تاثیر قرار داده است.
در ایران نیز بر اساس سیاست ستاد ملی مبارزه با کرونا، از نخستین روزهای اسفندماه ۱۳۹۸ تا اطلاع ثانوی در سال ۱۳۹۹ تعطیلی سراسری همه آموزش های حضوری اعلام شد. در معاونت آموزشی وزارت علوم، برای به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از تعطیلی آموزش حضوری، سیاست‌های عملیاتی اتخاذ و اقداماتی در این راستا انجام شد، که در گزارش جایگزینی آموزش الکترونیکی به جای آموزش حضوری در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم به تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۹۸ مشروح آن آورده شده است.
در مستند حاضر، نکات، پیشنهادات و شیوه هایی در زمینه کاستن از آسیب‌های ناشی از تعطیلی آموزش حضوری در دانشگاهها ارایه شده است. برخی از اصول و قواعد کلیدی که باید در ادامه فعالیت‌های آموزشی در نیمسال جاری در نظر گرفته شوند به شرح زیر است:
۱. هرگونه سیاست کلان در مورد تعیین زمان و ادامه تعطیلی یا آغاز آموزش حضوری در موسسات آموزشی و دانشگاه ها با ستاد ملی مبارزه با کرونا است و دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تابع آن سیاست خواهند بود. در هرصورت، نیمسال دوم تحصیلی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ جزو دوره تحصیلی فعال دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور محسوب می شود و به دلیل لزوم تسلسل ورود دانشجویان جدید در مهرماه ۱۳۹۹ و نیز لزوم دانش آموختگی برخی دانشجویان شاغل به تحصیل در آخرین نیمسال تحصیلی خود (در نیمسال جاری)، الزام اتمام نیمسال دوم ۱۳۹۹-۱۳۹۸ امر محرز و قطعی است.
۲. با توجه به تنوع زیرنظام های آموزشی و وجود تفاوت در سطوح مختلف دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی از نظر زیرساخت های فناوری ارتباطات و اطلاعات؛ سابقه در آموزش و آموزش‌های غیرحضوری؛ حضور اعضای هیات علمی مجرب و آماده برای ورود در عرصه های نوین آموزش های غیرحضوری؛ موقعیت مکانی دانشگاه از نظر همه گیری بیماری؛ تعداد و تنوع جمعیت دانشجویی؛ امکانات خوابگاهی و رفاهی؛ ارایه راه حل واحد برای همه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی ناممکن و غیر ضروری است. از این رو دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی می‌توانند در چارچوب سیاست کلان ملّی، راهکارهای خود برای حل مشکل و برون رفت از بحران در «چارچوب مقررات آموزشی و با توجه به مطالب و راه کارهای ارایه شده در این سند» را طراحی و اجرا کنند. هدف اصلی، به حداقل رساندن مشکلات فعلی و آتی و آسیب های ناشی از تعطیلی آموزش حضوری در نیمسال جاری است.
۳. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که در دانشگاه های پیشرو دنیا، آموزش الکترونیکی محوریت اصلی برنامه های آموزش غیر حضوری را داشته است. با توجه به زیرساخت های مناسب و دانش فنی موجود در زمینه آموزش های الکترونیکی در بسیاری از دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور، این شیوه جایگزین آموزش باید رویه قالب دانشگاه ها در تصمیم گیری برای تداوم و اتمام نیمسال جاری باشد.
۴. در صورت برخورد فعال وزارت علوم و دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، تهدید کووید ۱۹ می تواند تبدیل به فرصتی بی نظیر برای تحول در آموزش کشور و تقویت زیرساخت‌ها برای ارایه آموزش های متنوع غیر حضوری و بالا بردن سطح تاب آوری نظام آموزش عالی کشور در مواجهه با شرایط مشابه احتمالی در آینده شود.
رهنمودهای مورد تأکید برای تداوم و اتمام نیمسال دوم تحصیلی ۱۳۹۹-۱۳۹۸
نظر به احتمال تداوم وضعیت فوق العاده ناشی از همه گیریِ ویروس کرونا در کشور، با اعتنا و تأکید بر اصول چهارگانه بالا، موارد زیر با هدف تسهیل تداوم فرآیند آموزش در عین حفظ کیفیت آموزشی، مورد نظر است. به منظور کمک به تحقق این هدف، لازم است تا انعطاف مورد نیاز در مقررات تحصیلی که برای شرایط متعارف وضع شده است در نظر گرفته شوند. این موارد به شکل استثنایی و ویژه نیمسال دوم ۱۳۹۹-۱۳۹۸ است و تسری آن به نیمسال های بعدی مطلقاً مجاز نیست. ملاحظه موارد قابل انعطافی که در اینجا ارایه شده است کمک خواهد کرد تا دانشجویان دوره های مختلف تحصیلی با فراغ بال بیشتری قادر باشند تا خود را با شرایط جدید تحصیل وفق دهند و پیشرفت تحصیلی آنان بر اساس میزان کوشش و ممارست شخصی آنها، مشابه وضعیت شرایط پیش از بحران قرار بگیرد. بر اساس این رهنمودها انتظار می رود که آموزش در نیمسال دوم ۱۳۹۹-۱۳۹۸ در همه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشور با حفظ چارچوب های کلی و کیفیت مورد انتظار و با توجه به موارد زیر ادامه یابد و به پایان برسد:
۱- دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مبنای به پایان بردن نیمسال جاری را اتکای حداکثری بر آموزش های الکترونیکی قرار دهند. آموزش الکترونیکی در نیمسال دوم ۱۳۹۹-۱۳۹۸ برای همه دروس شامل همه دروس عمومی و اختصاصی و در همه مقاطع تحصیلی بدون محدودیت و با مدیریت دانشگاه مجاز است.
۲- به منظور ارایه سرفصل ها، برگزاری همه جلسات دروس نظری، به صورت غیرحضوری (با اولویت آموزش به شیوه الکترونیکی) مجاز است. با تشخیص معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه، ترکیبی از جلسات حضوری و غیرحضوری نیز مجاز است و در صورت ضرورت، برگزاری کلاس‌ها به صورت «فشرده» به شرط حفظ ۱۶ جلسه کلاس برگزار شده، در شورای آموزش هر دانشگاه قابل بررسی و تصویب است.
۳- در مواردی که به هر دلیل برگزاری جلسات و اتمام یک یا چند درس در نیمسال جاری امکانپذیر نباشد، برگزاری کلاس ها، تا تکمیل طرح درس به تشخیص استاد درس و تایید گروه آموزشی، اضافه بر سقف واحدهای هر ترم به نیمسال بعدی قابل انتقال است؛ ضمن اینکه دانشگاه ها باید ملاحظه مشکلاتی که در این صورت در تنظیمات نیمسال بعد ایجاد خواهد شد را در نظر داشته باشند.
۴- حذف یک یا چند درس، بی‌توجه به لزوم رعایت حداقل واحدهای انتخابی در هر نیمسال، و یا حذف کامل واحدهای درسی نیمسال در صورت تقاضای دانشجو مجاز است و نیمسال حذف شده جزو سنوات تحصیل دانشجو محسوب نمی شود.
۵- به دلیل محدودیت های متصور در پوشش کامل امکانات آموزشی و دانشجویی و فرهنگی همه دانشگاه ها در صورت انبساط زمانی نیمسال جاری تا فصل تابستان، و نیز ضرورت برگزاری بازه تابستانی مستقل از نیمسال جاری، دانشگاه ها باید زمان بندی نیمسال جاری را با لحاظ دروس عملی و کارورزی به نحوی مدیریت کنند که اولاً بازه تابستانی آموزش به ویژه برای دانشجویانی که با احتساب آن بازه، فارغ التحصیل می شوند لطمه نبیند و ثانیاً با تداخل برنامه نیمسال با بازه تابستان، کیفیت آموزش دانشجویان در دروس نیمسال جاری با آسیب یا اختلال مواجه نشود.
۶- انبساط زمانی نیمسال جاری باید با لحاظ عوامل اثرگذاری چون آزمون های سراسری و تحصیلات تکمیلی و مشکلات پدید آمده در نتیجه گرمای هوا مدیریت شود.
۷- برگزاری بازه تابستانی، برای ارایه دروس کارگاهی و آزمایشگاهی، دروس ناتمام و یا دروس حذف شده نیمسال جاری مجاز است.
۸- در صورت لزوم و با تشخیص معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی، افزایش یک نیمسال به سقف سنوات دانشجویانی که به دلیل حذف واحدهای درسی یا عدم امکان برخورداری از کلاس های حضوری یا غیرحضوری و برگزار نشدن جلسه دفاع از پایان نامه و رساله با کمبود سنوات مجاز مواجه شده اند، مجاز است.
۹- در مورد تعداد غیبت مجاز دانشجو در کلاس‌های دروس الکترونیکی برخط یا کلاس‌های حضوری در شورای آموزشی دانشگاه تصمیم گیری شود تا غیبت بیش از حد مجاز کنونی در مقررات تحصیلی، برای جلسات حضوری یا الکترونیکی / غیر حضوری، موجب حذف درس و جلوگیری از شرکت دانشجو در جلسه امتحان پایان دوره نشود.
۱۰- در صورتی که محدودیت های زمانی و مکانی حاکم بر نیمسال جاری فراغت از تحصیل دانشجویانی را با تأخیر مواجه سازد، به جبران فرصت از دست رفته امکان برخورداری از دروس معرفی به استاد تا دو برابر قابل افزایش است؛
۱۱- تعویق زمان یا بازه زمانی پایان نیمسال جاری تحصیلی، حسب مقتضیات و امکانات، به تشخیص دانشگاه یا موسسه آموزش عالی، امکان پذیر است.
۱۲- با توجه به عدم امکان جابه‌جایی تعدادی از دانشجویان برای استفاده از امکانات آموزش حضوری یا غیر حضوری دانشگاه مبدا، این عده از دانشجویان با اطلاع و موافقت دانشگاه یا موسسه آموزش عالی مبدأ می توانند از امکانات آموزشی دانشگاه های محل زندگی یا استقرار خود به عنوان دانشجوی مهمان آزاد استفاده کنند. در همین ارتباط از تمامی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی مقصد و مبدأ انتظار می رود که در صورت امکان، به تشخیص معاون آموزشی دانشگاه، همکاری و مساعدت لازم را با این عده از دانشجویان معمول دارند.
۱۳- به دلیل بروز مشکلات مالی در اقتصاد خانواده ها، در نیمسال جاری، موارد مشمول جریمه دانشجویانی که در شرایط متعارف تحصیل از مقررات آموزشی تخطی کرده اند، با مجوز هیات امنا معاف در نظر گرفته شود.
۱۴- امکان ثبت و ورود نمره دانشجویان در دروس نیمسال جاری در بازه تابستان و در نیمسال آتی (اول ۱۴۰۰-۱۳۹۹) با موافقت معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی امکان پذیر است. موضوع سقف و کف واحدهای مجاز دانشجو برای انتخاب پس از این نیمسال بر اساس معدل نیمسال جاری به نحوی مدیریت شود که دانشجو با کمترین آسیب مواجه شود.
۱۵- اگر به تشخیص دانشگاه شرکت دانشجویان در یک یا چند درس در کلاس های الکترونیکی مقدور نباشد، روند تحصیل دانشجو به نحوی هدایت شود که نیمسال تحصیلی وی بدون احتساب در سنوات و به درخواست دانشجو حذف شود.
۱۶- موضوع حضور فیزیکی یا الکترونیکی (برخط-برون خط) اعضای هیات علمی در کلاس های درس به روش مورد وثوق هر دانشگاه به نحوی مدیریت شود که کیفیت آموزش لطمه نبیند و سرفصل های برنامه درسی پوشش داده شود.
۱۷- با تشخیص معاون آموزشی، جلسات دروس عملی می‌تواند به صورت فشرده برگزار شود. همچنین برای دروس عملی، دانشگاه می تواند با اختیار خود کلاس ها را در تابستان یا نیمسال اول ۱۴۰۰-۱۳۹۹ برگزار کند و نمره به نیمسال جاری انتقال یابد و ثبت شود.
۱۸- در صورت استمرار وضعیت ویژه در کشور یا برخی مناطق، کلیه کلاس ها به روش الکترونیکی / غیرحضوری برگزار و امتحان پایانی به شکل حضوری انجام شود. در این صورت، دانشجو می‌تواند با نظر موافق دانشگاه مبدا، مشروط به موافقت دانشگاه محل زندگی خود یا دانشگاه مقصد، به شکل حضوری، امتحان خود را در دانشگاه مقصد بدهد و نمره برای ثبت در کارنامه، توسط دانشگاه مقصد به دانشگاه مبدا ارسال شود.
۱۹- مهمانی دانشجویان به دانشگاه های محل زندگی خانواده آنان، به جز درخواست مهمانی به دانشگاه های مستقر در شهر تهران، و در بازه زمانی که دانشگاه ها تعیین خواهند کرد و اطلاع رسانی می‌کنند، مجاز است. در صورت تایید درخواست دانشجو توسط دانشگاه مبدا، دانشگاه مقصد در حد مقدورات با درخواست ها موافقت کند.
۲۰- همان طور که در نامه ۳۴۹۶۵۷ تاریخ ۲۴ اسفندماه ۱۳۹۸ تاکید شده بود، آن دسته از دانشجویان تحصیلات تکمیلی که پیش از بروز وضعیت فعلی، به تایید استاد راهنما آمادگی دفاع داشته‌اند، اما به دلیل محدودیت های ناشی از شیوع بیماری، جلسه دفاع آنها برگزار نشده است، با عنایت به اهمیت و حساسیت تاریخ دانش‌آموختگی باید در اسرع وقت، به روش «الکترونیکی»، «حضوری» یا «نیمه‌حضوری» با مراعات همه شروط و ضوابط برگزاری جلسه دفاع، تحت نظارت معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه، اقدام شود.
