علیرضا جوادی؛ درآمد مشترک میان همه باشگاه‌ها عموما به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود؛ درآمد حاصل از حق پخش تلویزیونی، درآمد حاصل از برند باشگاه و در آخر هم درآمدی که باشگاه از روز مسابقه به‌دست می‌آورد. درآمد حاصل از روز مسابقه، بیش‌تر مربوط به مسائل بلیط‌فروشی و درآمدهای جانبی‌ است که باشگاه از ورزشگاه خود کسب می‌کند، درآمد حاصل برند باشگاه هم مربوط به پولی است که اسپانسر باشگاه با قراردادهای تجاری به حساب باشگاه واریز می‌کند و در آخر هم درآمد حاصل از حق پخش است. در این نوع درآمد، باشگاه به‌خاطر پخش کل یا خلاصه‌ی مسابقه، پول زیادی به دست می‌آورد. اینکه یک باشگاه چه درصدی از درآمدش مربوط به موارد ذکر شده است با باشگاه دیگر متفاوت است و تمام باشگاه‌ها از یک قاعده مشخص پیروی نمی‌کنند؛ در بعضی از باشگاه‌های اروپا کم‌تر از پانزده درصد درآمد باشگاه از حق پخش تامین می‌شود و در بعضی از باشگاه‌ها، درآمد حاصل از حق پخش به هفتاد درصد می‌رسد.

لیگ برتر و تعدد باشگاه‌های پولدار؛ درآمد سرسام‌آور از حق‌پخش
شش باشگاه بزرگ انگلستان با توجه به قراردادهای حق پخش لیگ برتر انگلستان، توانسته‌اند خود را در میان 10 باشگاه پردرآمد جهان جای دهند. براساس تحقیقی از «Deloitte» که در سال 2018 منتشر شد، شش باشگاه بزرگ فوتبال انگلستان یعنی منچستر یونایتد، منچستر سیتی، لیورپول، چلسی، آرسنال و تاتنهام که با لقب«Top 6» به‌دوش می‌کشند، به‌طور میانگین از حق پخش درآمدی 230 میلیون یورویی داشتند؛ بیش‌ترین درآمد از حق پخش را در این بین، باشگاه لیورپول با 251 میلیون یورو داشته وکم‌ترین درآمد را باشگاه آرسنال با 206 میلیون یورو داشته؛ اما درآمدهای زیاد فقط مخصوص باشگاه‌های بزرگ نیست و باشگاه‌ میان جدولی‌ای مثل نیوکاسل در تمامی رقابت‌هایی که حاضر بوده، از حق پخش تلویزیونی در سال 2018، درآمدی 143 میلیون یورویی داشته، این مبلغ نشان می‌دهد که حق پخش جز انکارناپذیر فوتبال انگلستان است. لیگ برتر انگلستان و باشگاه‌هایش با داشتن این درآمدهای سرسام‌آور از حق پخش، بازهم به‌دنبال کسب درآمد بیش‌تر از این بخش مهم هستند، به‌طوری که قرارداد جدیدی را از سال 2019 با تلویزیون‌های بزرگ  برای پخش بین‌المللی به امضا رساندند و مجموعا درآمدی بیش از چهار میلیارد پوند از این طریق خواهند داشت که نسبت به قرارداد پیشین یک میلیارد پوند بیش‌تر است؛ اما این درآمدها با چه فرمولی به باشگاه‌ها می‌رسد؟

لیگ برتر انگلستان دارای یک فرمول مشخص برای تقسیم حق پخش است؛ این لیگ تمام درآمد بین‌المللی از حق پخش را به‌صورت مساوی میان تمام باشگاه‌های لیگ برتر تقسیم می‌کند و میان تیم اول و آخر تفاوتی نمی‌گذارد؛ اما برای محاسبه تقسیم حق پخش بریتانیا از فرمولی استفاده می‌کند که تیم‌ها برای قرارگیری در جایگاه بالاتر و جذب تماشاگر با یکدیگر رقابت کنند. 50 درصد حق پخش داخلی در لیگ برتر به‌صورت مساوی میان همه تیم‌های به‌صورت مساوی تقسیم می‌شود؛ اما تفاوت از جایی میان تیم‌ها رقم می‌خورد که 25 درصد درآمد حاصل از حق پخش داخلی بابت جایگاه قرارگیری در جدول پرداخت می‌شود و در فصل 2019-2018 بابت هر رتبه تفاوت، تیم حدود دو میلیون پوند به‌دست می‌آورد یا از دست می‌داد و تفاوت جایگاه اول و آخر جدول بیش از 35 میلیون پوند بود. 25 درصد درآمد دیگر از حق پخش باتوجه به تعداد بازی پخش شده تیم‌ها در بریتانیا محاسبه می‌شود و بابت پخش شدن هر بازی، تیم‌ها درآمدی بیش از یک میلیون پوند دارند. این‌طور است که هر تیم برای جذب تماشاگر و جایگاه بهتر می‌جنگد تا بتواند درآمد بهتری را کسب کند. این فرمول برابری در حق پخش است که باعث می‌شود، منچستر سیتی در فصل نقل‌وانتقالات، بیش از 300 میلیون یورو هزینه کند یا باشگاه‌ لیورپول بابت انتقال چهار بازیکن، بیش از 180 میلیون پوند خرج کند؛ البته این خرج کردن فقط مربوط به باشگاه‌های بزرگ لیگ برتر انگلستان نیست و باشگاهی مثل ولوورهمپتون  بعد از صعود از چمپیون‌شیپ به لیگ برتر، بیش از 100 میلیون یورو در بازار نقل‌وانتقالات هزینه می‌کند تا تیمش در رقابت میانه‌ی جدول موفق باشد.

تقسیم جذاب حق بخش درفوتبال آلمان
در سال 2018، سه باشگاه آلمانی توانستند در میان 20 باشگاه پردرآمد فوتبال اروپا جای بگیرند؛ بایرن مونیخ، دورتموند و شالکه حدود 389 میلیون یورو از حق پخش درآمد داشتند. در بین این سه باشگاه، درآمدهای تجاری از حق پخش، درصد بیش‌تری را به‌خود اختصاص دادند و حق پخش در بین درآمدهایی که باشگاه‌ها کسب کردند، در جایگاه دوم قرار دارد. فوتبال آلمان چند سال پیش به فرمولی برای توزیع حق پخش رسید که قرار است تا سال 2021 به آن پایبند باشد؛ در این فرمول، 25 درصد حق پخش بین‌المللی میان تمام هجده تیم بوندسلیگا تقسیم می‌شود، 25 درصد دیگر برمبنای تعداد بازی در لیگ اروپا و لیگ قهرمانان اروپا تقسیم می‌شود و 50 درصد باقی‌مانده براساس عملکرد بین‌المللی تیم‌ها در بازه‌های 5 ساله پرداخت می‌شود؛ اما قبل پرداخت همه این مبالغ به باشگاه‌های حاضر در بوندسلیگا، سطح دوم فوتبال آلمان، معروف به بوندسلیگای دو، از ابتدای اجرای این فرمول، سالیانه 5 میلیون یورو دریافت می‌کند و هر فصل یک میلیون یورو نسبت به سال قبل، این مبلغ افزایش می‌یابد؛ اما پیچیدگی اصلی فرمول در تقسیم داخلی حق پخش است، جایی‌که براساس چهار فاکتور اساسی، این مبلغ بین باشگاه‌ها تقسیم می‌شود. فاکتور اول برای تقسیم این الگویی است که 70 درصد حق پخش را به‌خود اختصاص می‌دهد.

در این فاکتور، تیم‌های بوندسلیگای یک و دو براساس عملکرد پنج سال گذشته‌ی خود، رتبه‌بندی می‌شوند؛ تیم اول بوندسلیگای یک، 2/5 درصد از این مبلغ را صاحب می‌شود و به تیم آخر 9/2 درصد می‌رسد؛ این درصدها در بوندسلیگای دو به مراتب کم‌تر است و تیم اول حدود 7/1 درصد از کل مبلغ مربوط به این فاکتور را درحساب خود ‌می‌بیند و تیم آخر بوندسلیگای دو فقط  75/0 درصد به‌دست می‌آورد. فاکتور دوم در توزیع حق پخش داخلی مربوط به پایداری باشگاه‌ها است که در بازه‌ی طولانی 20 ساله بررسی می‌شود. تیم‌های بوندسلیگای یک و دو در یک جدول 36 تیمی رده‌بندی می‌شوند و با توجه به عملکردشان در بیست سال گذشته مجموعا پنج درصد کل حق پخش را به‌دست می‌آوردند. نکته شگفت اما در فرمول حق پخش داخلی در فوتبال آلمان در فاکتور سوم قرار دارد در این بخش، دو درصد از حق پخش به تیم‌هایی می‌رسد که به بازیکنان زیر 23 سال خود فرصت بازی می‌دهند؛ البته آلمانی‌ها برای بازیکنان خارجی این شرط را گذاشته‌اند که باید بازیکن  قبل 18 سالگی به حاضر در بوندسلیگای یک یا دو پیوسته باشد تا شامل این درآمد شود. فاکتور چهارم هم مشابه فاکتور اول براساس رقابت است؛ اما با این تفاوت که تیم‌های بوندسلیگای یک براساس عملکرد پنج ساله‌‎ی خود در جدول رده بندی قرار می‌گیرند و 23 درصد باقی‌مانده را صاحب می‌شوند. با این سیستمی که بوندسلیگا استفاده می‌شود، تیم‌های کوچک‌تر مجبور می‌شوند که ستاره‌های جوان خود را بفروشند و قدرت فقط در یک قطب متمرکز شود و لیگ آلمان در دست بایرن مونیخ بیفتند.

فوتبال اسپانیا؛ تلاش برای برابری
فرمول قدیمی حق پخش در لالیگای اسپانیا در ظاهر، حق‌پخشی است که تمام تیم‌ها از آن سود می‌برند؛ اما در واقعیت فقط تیم‌های بزرگ توانستند در لالیگا زندگی کنند؛ در فصل 2015-2014، رئال مادرید و بارسلونا تقریبا، یک‌سوم کل درآمدهای حق پخش لالیگا را تصاحب کردند و مجموعا حدود 280  میلیون یورو به‌دست آوردند، این در حالی است که باشگاه آلمریا در آن سال فقط 18 میلیون یورو از حق پخش درآمد کسب کرد و با این سطح اختلاف ایجاد شده است که باشگاه‌های بزرگ اسپانیا می‌توانند، هر فصل رکورد نقل‌وانتقالاتی خود را بشکنند و در لیگ قهرمانان اروپا، مدعی باشند؛ اما حالا نحوع تقسیم حق پخش عوض شده و فوتبال اسپانیا سعی در این دارد که اختلاف ایجاد شده میان تیم‌های قدرتمند و ضعیف را کم کند.

فرمول تقسیم حق پخش در فوتبال اسپانیا به این صورت است که 90 درصد حق پخش به سطح اول فوتبال اسپانیا می‌رسد و 10 به کمک سطح دوم فوتبال اسپانیا می‌رود. نحوه تقسیم در سطح اول فوتبال اسپانیا به این صورت است که 50 درصد به‌صورت مساوی بین بیست تیم لیگ تقسیم می‌شود. 25 درصد از حق پخش باتوجه به رده‌بندی 5 ساله به باشگاه‌ها پرداخت می‌شود و 25 درصد نهایی باتوجه به تعداد بازی پخش شده از تلویزیون و امتیازهای مشابه تقسیم می‌شود؛ با این راهکار در فصل 2018-2019، کم‌ترین دریافتی در لالیگا به 43 میلیون یورو رسید و مجموع درآمد بارسلونا و رئال مادرید هم به بیش از 300 میلیون یورو افزایش یافت. با این تغییر ایجاد شده در لالیگا هم تیم‌های بزرگ می‌توانند به خریدهای خود ادامه دهند و هم تیم‌های کوچک‌تر شانس زیادی برای رقابت دارند.

43257