حسن روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهوری امشب برای هفتمین بار در مقر سازمان ملل در نیویورک سخنرانی خواهد کرد. او در حالی به این سفر رفته که دونالد ترامپ بارها درباره دیدار با روحانی سخن گفته است؛ اما رئیس‌جمهوری ایران اعلام کرده با کسی عکس یادگاری نخواهد گرفت. حسن روحانی سال پیش نیز در سخنرانی خود گفته بود برای گفتگو، نیازی به گرفتن عکس‌های دونفره نیست. او همچنین به کنایه گفته بود به میز مذاکره‌ای که خودتان برهم زدید، بازگردید.
حضور روحانی در آمریکا در حالی است که ویزای او و تیم همراه در روزهای پایانی صادر شد؛ اما رئیس‌جمهوری هنگام ترک تهران اعلام کرد وقتی آن‌ها برای این سفر تمایل ندارند، ما باید اصرار داشته باشیم. سفر رؤسای دولت ایران به نیویورک همیشه با حاشیه‌های جذابی همراه بوده است؛ از شهید رجایی که پای شکنجه‌شده خود را نشان داد تا تماس تلفنی باراک اوباما، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، با حسن روحانی. این سفرها همیشه با برنامه‌ها و اتفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای همراه است که آن‌ها را جذاب و حتی تاریخی می‌کند. غیرمنتظره‌هایی که ممکن است اصل سفر را تحت‌الشعاع قرار دهد. برای آگاهی بیشتر از این حاشیه‌ها، با بهمن حسین‌پور، رئیس سابق تشریفات دفتر ریاست‌جمهوری ایران که در سفرهای روحانی به نیویورک حضور داشته و همچنین محمدعلی ابطحی، رئیس دفتر سابق محمد خاتمی، گفتگو کرده‌ایم که می‌خوانید:
حسین‌پور: دعا کنیم در طول سفر روحانی مشکل خاصی پیش نیاید
امسال برای رفتن آقای رئیس‌جمهور به مقر سازمان ملل مشکلاتی پیش آمد و ویزا خیلی دیر صادر شد و گویا برای عده زیادی از همراهان رئیس‌جمهور هم صادر نشد.
امسال آمریکایی‌ها اقدام بسیار بدی انجام دادند و به همه معاونان دفتر رئیس‌جمهوری، از جمله معاون تشریفات، معاون رسانه‌ای، معاون سیاسی، معاون مالی نهاد ریاست‌جمهوری و فرمانده حفاظت، ویزا ندادند. این کار آن‌ها مشکلات زیادی ایجاد می‌کند که می‌دانم با برنامه‌های پیش‌بینی‌شده ان‌شاءالله مشکلی پیش نیاید. در این میان معاون تشریفات، پیگیر مسائل چه در مقر سازمان ملل و چه در هتل محل اقامت رئیس‌جمهور است. شاید گفته شود مقامات دیگر همراه هستند آن‌ها شاید بتوانند اموراتی را انجام دهند، اما همه این معاونان باید کارهای اجرائی مربوط به خود را در زمان سفر به نیویورک انجام دهند. معاون تشریفات است که مشخص می‌کند در چه زمانی هیئت ایرانی به کجا برود و در کدام ملاقات حاضر شود یا چه زمانی سوار ماشین شوند. متأسفانه آمریکا به فرمانده‌های این پنج بخش مهم ویزا نداده است! امیدوارم و باید دعا کنیم در طول سفر آقای روحانی مشکل خاصی پیش نیاید.
آقای پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات دفتر رئیس‌جمهوری که به او و کل تیمش ویزا ندادند، امروز به من گفتند شخصا تا وقتی رئیس‌جمهور از سفر برگردند، بیدار و در محل کار خواهم بود تا خبرها و تصاویر این سفر را مدیریت کنم؛ بنابراین اگر خبرها دیر مخابره می‌شود، به دلیل این است که تیم خبری به نیویورک نرفته است. البته با تلاش ایشان و همکاران‌شان من دیدم تاکنون کارها به‌خوبی پیش رفته است.
شرایط سخت است، اما دفتر رئیس‌جمهوری در حال برگزاری درست این سفر است. شک نکنید آمریکایی‌ها تعمد داشتند برای آقای رئیس‌جمهور و تیم همراه دردسر درست کنند.
آن‌ها حتی به پزشک همراه هیئت هم ویزا ندادند که در آخرین لحظه با تلاش و دعوای نماینده ایران در سازمان ملل مشکل حل شد. البته شاید گفته شود پزشک خیلی مهم نیست، اما باید به این نکته توجه کرد که از تهران تا نیویورک حدود ۱۴ ساعت راه است و ممکن است برای اعضای هیئت اتفاقی بیفتد همان‌طور که سال گذشته برای یکی از اعضای هیئت اتفاق افتاد. علاوه بر این، ویزاندادن به پزشک اقدامی غیرانسانی تلقی می‌شود.
برای حضور رئیس‌جمهوری در نیویورک، چه پروتکلی وجود دارد؟ وقتی رئیس‌جمهور وارد فرودگاه می‌شوند، از طرف سازمان ملل برای استقبال می‌آیند؟
نه. آن‌ها به استقبال هیچ رئیس‌جمهوری نمی‌روند و فقط کارت ورود به جلسات داده می‌شود. سازمان ملل در کل ویزاها را پیگیری می‌کند و در این نوع سفرها هزینه‌ها با میهمان است و هیچ چیز بر عهده سازمان ملل نیست.
حتی هتل؟
هتل را هم خود کشورها رزرو می‌کنند. در زمانی که من در تیم تشریفات بودم، یک هتل بسیار ارزان‌تر از هتل رؤسای دولت قبلی، رزرو می‌کردیم که با ساختمان سازمان ملل با ماشین حدود دو دقیقه راه بود. همین باعث شد صرفه‌جویی زیادی در هزینه‌های مالی و زمانی و تدارکی شود. برخی اتاق‌ها را نیز دوتخته گرفتیم و برخی دوستان مانند خبرنگاران را در آن مستقر می‌کردیم. با هتل‌ها هم هماهنگ بودیم و آشپز را خودمان با کمک نمایندگی انتخاب می‌کردیم تا هم غذای غیرشرعی نخوریم و هم هزینه‌ها کاهش یابد.
امسال که ویزا دیر صادر شد باز هم برای هتل اقدام کرده بودید؟
بله، هماهنگ بودیم، اما اگر سفر برگزار نمی‌شد، باید کمی خسارت می‌دادیم.
در روز سخنرانی رئیس‌جمهور چه زمانی باید در مقر سازمان ملل حاضر باشند؟ چند ساعت زودتر.
معمولا رئیس‌جمهور ایران در روز دوم سخنرانی می‌کند. در زمان من، جوری برنامه‌ریزی می‌کردم که آقای حسن روحانی، حدود ۱۰ دقیقه قبل از سخنرانی وارد سازمان ملل شوند. هر سخنران یک زمان ۱۵ دقیقه‌ای دارد که معمولا کم و زیاد می‌شود، بنابراین من یک نفر را مأمور می‌کردم تا به من خبر دهد. من هرگز نگذاشتم رئیس‌جمهور بیش از ۱۰ دقیقه منتظر بماند. اگر به سخنرانی‌های آقای روحانی در سال‌های قبل نگاه کنید، تنها رئیس‌جمهوری که مسئول تشریفاتش تا پشت تریبون هم آمده، رئیس‌جمهور ایران بوده است و من را آنجا می‌بینید. این سابقه نداشته است. بنده به چند زبان آشنایی دارم (معمولا کارمندان سازمان ملل از کشورهای مختلف هستند) و با هر مسئولی با زبان خودش صحبت می‌کردم و با روابط‌عمومی مناسب کار را جلو می‌بردم. مثلا یکی از آن‌ها از کشور اتیوپی بود و، چون بنده قبلا در این کشور سفیر بودم، با زبان خودش صحبت کردم که خیلی خوشش آمد و همراهی کرد. به هر حال، باید به این نکته توجه داشت که رئیس‌جمهور ما یک فرد روحانی است باید کرامت ایشان حفظ شود. همین رعایت دقیق زمان هم خیلی به ما کمک می‌کرد، ساعت سخنرانی رئیس‌جمهور به قبل از ظهر می‌افتاد که زمان مناسبی است، چون معمولا در زمان ناهار یا بعد از ظهر به سخنرانی‌ها خیلی توجه نمی‌شود و جمعیت کمتر است.
به‌خاطر کلینتون ساعت سخنرانی خاتمی را تغییر دادند
آقای ابطحی شما به‌عنوان رئیس دفتر آقای خاتمی با ایشان در سازمان ملل متحد حاضر شده بودید، روال کار چگونه بوده است؟
سفر به آمریکا برای شرکت در اجلاس سازمان ملل مانند دیگر سفرهای خارجی نیست که با استقبال طرف مقابل مواجه شویم. سازمان ملل نیز از تشریفات خاصی استفاده نمی‌کند و البته مسئله حفاظت برعهده کشور آمریکاست. معمولا هم یکی از هتل‌های نزدیک ساختمان سازمان ملل برای اقامت در نظر گرفته می‌شود. سالی که آقای خاتمی شرکت کرده بود، تمام رؤسای‌جمهور جهان در آن اجلاس حضور داشتند و البته منافقین در زمان حضور ایشان در نیویورک خیلی فعال بودند و هجمه‌ها به آقای خاتمی خیلی زیاد بود. یادم هست در اولین حضور آقای خاتمی در سازمان ملل، بیل کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، تقاضا کرده بود که در کنار ایشان بنشیند.
در هنگام سخنرانی خاتمی آقای کلینتون حضور داشت؟
در آن سال کلینتون صبح سخنرانی کرد و زمان سخنرانی رئیس‌جمهور ایران بعدازظهر بود. در این بین هم قرار بود سه رئیس‌جمهور دیگر سخنرانی کنند که ناگهان اعلام شد نوبت سخنرانی رئیس‌جمهور ایران است و نوبت ایشان را جلو انداختند. در این فاصله هم آقای کلینتون پشت صندلی آمریکا در صحن سازمان ملل نشسته بود و در زمان سخنرانی آقای خاتمی حضور داشت. همان بعدازظهر منافقین از سراسر دنیا فراخوان داده بودند و قرار بود یک راهپیمایی بزرگ در جلوی سازمان ملل علیه ایران برگزار کنند که سخنرانی آقای خاتمی در حدود ساعت ۹ صبح انجام شده بود. البته بهانه آنان برای جابه‌جایی زمان سخنرانی رئیس‌جمهوری دلایل امنیتی بود، اما دلیل آن کاملا سیاسی بود و آن‌ها می‌خواستند بیل کلینتون در سالن مجمع حضور داشته باشد، چون رؤسای‌جمهور بعد از سخنرانی خارج می‌شوند و ملاقات‌های خود را انجام می‌دهند.
معمولا رؤسای‌جمهوری در ساختمان سازمان ملل در کجا با هم ملاقات می‌کنند؟
اساسا ملاقات‌های بین هیئت‌ها در اطراف مجموعه سازمان ملل صورت می‌گیرد. آقای خاتمی در همان سال‌ها حدود ۳۰ ملاقات انجام دادند، یک اتاقی برای ایشان در نظر گرفته شده بود و تشریفات دو کشور ساعت ملاقات‌ها را تنظیم می‌کردند. همه رؤسای‌جمهور اتاق مخصوص دارند و ساختمان سازمان ملل نیز لابی‌های بزرگی دارد، پس لزوما این دیدارها در اتاق‌ها برگزار نمی‌شود و مقامات معمولا در همین رفت‌وآمدها همدیگر را می‌بینند. برخی از این دیدارها نیز در حدود پنج دقیقه و در گوشه‌ای صورت می‌گرفت که ناگهان خبر مفصلی از آن در سراسر جهان منتشر می‌شد.
معمولا خبرهای سازمان ملل این‌گونه مخابره می‌شود که فلان رئیس‌جمهور به دیدار رئیس دولت ما آمد، این یعنی رئیس‌جمهور ما به دیدار آن‌ها نمی‌رود؟
نه، همیشه این‌گونه نیست، رؤسای دولت ما هم به دیدار آن‌ها می‌روند. بنده یادم هست در آن سال‌ها آقای خاتمی نیز بر اساس قرارشان به دیدار چند رئیس‌جمهور رفتند و لزوما پروتکل خاصی وجود ندارد؛ مثلا ما به دیدار رئیس‌جمهور ترکیه رفتیم، چون آخرین‌بار او به تهران آمده بود یا در سال ۲۰۰۰ میلادی، با توجه به حوزه امنیتی گسترده‌ای که رئیس‌جمهور روسیه داشت که حتی همه دستگاه‌های ارتباطی و موبایل‌ها قطع شده بود، ما به دیدار پوتین رفتیم. البته برخی ملاقات‌ها هم در هتل یا ساختمان‌های جانبی سازمان ملل صورت می‌گیرد.
متن سخنرانی آقای خاتمی در سازمان ملل را چه کسی می‌نوشت؟
ایده «گفت‌وگوی تمدن‌ها» ایده شخص آقای خاتمی بود و حتی قبل از پیروزی در انتخابات هم آن را مطرح کرده بود. روال کار برای سخنرانی رئیس‌جمهوری در سازمان ملل به این صورت بود که ما جلساتی را با حضور رئیس‌جمهور برگزار می‌کردیم و محورهایی از جاهای مختلف گرفته و توسط یک نفر نوشته می‌شد که عمدتا آقای هادی خانیکی و آقای جواد فریدزاده بودند. وزارت خارجه هم عناوینی را ارسال می‌کرد و کلیات آن برای آقای خاتمی فرستاده می‌شد و در نهایت متن نهایی را خودشان می‌نوشتند. آقای خاتمی یک تفاوتی با دیگر رؤسای دولت دارند و آن این است که دست‌به‌قلم هستند و به‌جای صحبت، می‌نویسند. حتی در زمانی که من رئیس دفتر ایشان بودم، به‌جای تلفن‌زدن، برای من یادداشت می‌نوشتند.
آقای خاتمی هم مانند آقای روحانی کم‌تعداد به نیویورک سفر می‌کردند؟
خانواده ایشان که نبودند. البته تعدادی افراد مثل تیم حفاظت، تیم خبری یا راننده که زیاد هستند هم با رئیس‌جمهوری سفر می‌کنند که نمی‌توان آن‌ها را جزء هیئت همراه حساب کرد. به‌هرحال رؤسای‌جمهور در این سفر به چند مشاور و مترجم و حتی یک تیم اداری کوچک برای هماهنگی نیاز دارند.
حضور امسال آقای روحانی در نیویورک را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
ایشان شرایط ویژه‌ای دارند و به نظر من دستانش پر است. سقوط پهپاد آمریکایی و بحران به‌وجودآمده بین ایران و آمریکا یا توقیف کشتی و از همه مهم‌تر حمله‌ای که به پالایشگاه نفت در عربستان شده و اتهامی که به ایران زده شده که به اعتقاد من عربستان برای حفظ وجهه خود نباید می‌گفت: ایران چنین کاری را کرده، شرایط را خاص کرده است. همه این‌ها نشان از مقاومت مردم ایران دارد. امیدوارم آقای روحانی از این ظرفیت‌ها استفاده کند.
