نژلا پیکانیان: فیلم سینمایی «اتاق تاریک» پنجمین ساخته روح‌الله حجازی پس از آثاری چون «در میان ابرها»، «زندگی خصوصی آقا و خانم میم»، «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» و «مرگ ماهی» است. او اینبار هم سراغ موضوعی اجتماعی رفته و دغدغه‌های اجتماعی‌اش را در قالب این اثر به تصویر کشیده است. این فیلم که در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد درباره زن و شوهر جوانی است که با کودک خردسالشان چالش‌هایی دارند و این مواجهه قصه اصلی اثر را تشکیل می‌دهد. در ادامه به بهانه روی پرده رفتن این فیلم گفت‌وگویی با روح‌الله حجازی کارگردان «اتاق تاریک» داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
ردپای دغدغه‌های اجتماعی در آثار قبلی شما دیده می‌شود و در «اتاق تاریک» هم این بحث وجود دارد، این تفکر از کجا شکل می‌گیرد؟
همیشه اینطور نیست که دغدغه‌ای ذهن من را اشغال کند و من بخواهم بر اساس آن قصه‌ای را بنویسم. یک ایده به جهت داستانی یا یک موقعیت و حتی شاید یک تصویر در ذهن من شکل می‌گیرد و همه چیز با آن شروع می‌شود. به آن فکر می‌کنم، یک قهرمان یا شخصیت اصلی می‌سازم و خود به خود در ادامه آن دغدغه می‌آید. یکسری دغدغه‌ها و مشغله‌ها دارم چون در این اجتماع زندگی می‌کنم و طبیعتا معضلاتی را می‌بینم که نه تنها ذهن من بلکه ذهن خیلی‌های دیگر را هم درگیر می‌کند. البته تاکید می‌کنم که آن دغدغه به همان ایده یک خطی ربط دارد.
جرقه «اتاق تاریک» چطور در ذهن‌تان زده شد و ایده‌اش بر چه اساسی و از کجا شکل گرفت؟
از یک موقعیتی که یک بچه ۵ ساله می‌خواهد خودش را از یک ارتفاعی پایین بیندازد، همین مسئله عجیب است، اینکه یک بچه با این سن و سال بخواهد این کار را انجام دهد. شاید اگر یک آدم بزرگ بخواهد این کار را انجام دهد به این اندازه عجیب نباشد ما همین اتفاق درباره یک کودک ذهن را مشغول می‌کند و ایده این فیلم هم از همینجا شروع شد. تصاویر مختلفی از یک کودک ۵ ساله در ذهن من شکل گرفت و ادامه پیدا کرد. بعد به این فکر کردم که چرا این کودک باید این کار را انجام دهد، پدر و مادرش چه کسی هستند و …
این اتفاق در «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» هم افتاد و ایده آن با تصویر یک مرد میانسال که در دستشویی قدیمی ایستاده و سیگار می‌کشد در ذهنم شکل گرفت. سکانسی که در فیلم هم می‌بینیم و حمید فرخ‌نژاد بازی‌اش می‌کرد. آنجا هم پیش خودم گفتم مسئله این مرد چیست، شاید با مشکلی با همسرش دارد که می‌رود و آنجا سیگار می‌کشد. بعد در ادامه به موارد دیگر هم رسیدم. طلاق عاطفی هم دغدغه فیلم شد.
نزدیک شدن به دنیای یک کودک و شناخت دقیق او قاعدتا خیلی سخت است، از چه تجربیات بیرونی برای این شناخت و آگاهی استفاده کردید؟
من خودم بچه دارم و یک کودک ۵ ساله هم دارم. یک بخش از اطلاعاتم را از همین طریق دریافت کردم و بچه‌هایی که در اطرافم بودند هم ایده گرفتم. ضمن اینکه و من به طور کلی بچه‌ها را حتی غیر از بچه‌های فامیل را هم خیلی خوب می‌شناسم در واقع با دنیای بچه‌ها آشنا هستم. در کارهای قبلی‌ام هم با کودک کار کردم و این مسئله خودش در این «اتاق تاریک» به من کمک کرد. هدف من این بود وقتی مخاطب فیلم را می‌بیند بتواند با آن ارتباط برقرار کند.
واقعیت این است که من اگر فضایی را نشناسم به سمت آن نمی‌روم، کمااینکه وقتی می‌خواستم فیلم «کت‌واک» را کار کنم دو سال درگیر آن شدم، البته که در نهایت آن فیلم ساخته نشد. تحقیقاتی که من سر آن فیلم انجام دادم خیلی زیاد بود، با آدم‌های مرتبط با مد و فشن مواجهه زیادی داشتم و مصاحبه‌های زیادی با آنها کردم. آن زمان من با فضایی آشنا شدم که خیلی برایم جالب بود، اینکه اصلا چنین فضایی در جامعه ایران وجود دارد. آن کار هم برایم تجربه جالبی بود. اما در کل وقتی می خواهم سراغ کاری بروم یا باید تحقیق اساسی کنم یا نسبت به موضوعی که می‌خواهم سراغش آن موضوع شناخت کافی داشته باشم.
صرفنظر از فیلم‌هایی که در طول سال آن هم بسیار محدود در ژانرهای مختلف اکران می‌شوند، اگر بخواهیم تقسیم‌بندی کلی از فیلم‌های روی گرده داشته باشیم به دو دسته کمدی و اجتماعی می‌رسیم. «اتاق تاریک» را هم می‌توان در دسته آثار اجتماعی قرار داد؟
بله، این فیلم یک درام اجتماعی است.
در سال‌های اخیر فیلم‌های اجتماعی زیادی ساخته شده و حتی در جشنواره فیلم فجر سال گذشته که «اتاق تاریک» برای اولین بار در آن به نماش درآمد آثار اجتماعی به تعداد بالا به چشم می‌خوردند. وجه تمایز «اتاق تاریک» با آثاری که در سال‌های اخیر مخاطب به تماشایشان نشسته است در چیست؟
پیش از پاسخ به این سوالتان باید بگویم امسال فیلم‌های کمدی زیادی هم اکران شدند، در واقع اگر تعداد این فیلم‌ها با آثار اجتماعی برابری نکند کمتر از آنها نخواهد بود. داخل پرانتز یک نکته‌ای را هم یادآوری کنم، شما وقتی از تعداد آثار اجتماعی که ساخته می‌شوند می‌گویید یک بحث است، موضوع اکران آنها هم بحثی دیگر، ما در اکران معمولا آثار اجتماعی خیلی شاخصی نمی‌بیینم و حق این آثار در اکران همیشه ضایع می‌شوند. در واقع اکران همیشه به سمت آثار کمدی می‌رود و بعد هم آثاری که حمایت‌های دولتی دارند. شاید تولید در این ژانر زیاد باشد اما مهم این است که این آثار دیده شوند که متاسفانه در اکران این اتفاق نمی‌افتد.
اما درباره وجه تمایز این فیلم با سایر آثار اجتماعی باید بگویم «اتاق تاریک» سوژه خیلی متفاوتی دارد، به جرات می‌توانم بگویم تا به حال چنین سوژه‌ای در سینمای ایران ایران کار نشده است. فصل مشترک آن با سایر آثار من، روابط است.
در بین صحبت‌هایتان به فیلم «کت‌واک» هم اشاره کردید، ساخت آن به طور کلی متوقف شد یا تصمیم جدید برایش گرفته‌اید؟
نه کار منتفی نشده و هر زمان که اجازه ساختش را بدهند آن را می‌سازم چون دوست دارم آن را کارگردانی کنم. این فیلم دو بار به پیش تولید رسید و هر دوبار هم موانعی برای ساخت داشت، اما مشکل از جای دیگری بود و من خیلی با ارشاد مسئله‌ای نداشتم. شاید اگر قرار باشد آن را الان بسازم با توجه به تجربیات جدیدی که کسب کردم طور دیگری بازنویسی‌اش کنم.
۲۴۱۲۴۴
