سینماسینما، نیوشا صدر:

مترجم در مقدمه کتاب حسن کتاب «تمرین فیلمنامه نویسی» را در این می داند که نوشته های دو نویسنده، ژان کلود کاری یر و پاسکال بونیتزر به نوعی مکمل هم است. کتاب بیش از آنکه آموزش نحوه فیلمنامه نویسی باشد، بیشتر معطوف به شخصیت نویسنده است و تبدیل دورنما و زاویه نگاه از فیلمنامه به فیلمنامه نویس به آن بعدی جذاب می بخشد و بحث هایی را مطرح می کند که متناسب با زمان انتشارش تازه است.

فصل اول با عنوان «کار عملی فیلمنامه نویس»، موقعیت فیلمنامه را به عنوان متنی موقت، شیئی گذرا که قرار است استحاله پیدا کند و بعد ناپدید شود، می کاود. در عین حال فیلمنامه شیئی ناسازه یا پارادوکسیکال هم هست. در میان تمام آثار نوشتاری فیلمنامه در وهله نخست کمترین خواننده را دارد، که آن هم دست اندرکاران ساخت اثرند. نویسندگان معتقدند که فیلمنامه از آنجایی که مکتوب است، غالبا با محصولی ادبی اشتباه گرفته می شود، درحالیکه این منطق ادبی نقابی گول زننده است. فیلمنامه بیشتر سینماست تا ادبیات و چیره دستی در سبک و نگارش یکی از ده ها ویژگی است که فیلمنامه نویسی طالب آن است. نگارش فیلمنامه، نگارشی خاص است و آغاز روندی طولانی از یک سلسله تغییر و تحول که تماما وابسته است به شکل اولیه این نوشته. مهم است که فیلمنامه نویس از رنج عقده ادبی رهایی یابد و دریابد که یک سینماگر است و نه یک نویسنده.

سپس با روند نگارش فیلمنامه از دید نویسندگان کتاب مواجهیم. ممکن است نویسنده فیلمنامه ای را مطابق با خواسته خودش بنویسد. ممکن است تهیه کننده ای به او سفارش دهد، یا کارگردان و فیلمنامه نویس با هم روی فیلمنامه ای کار کنند. هرکدام از اینها وضعیت هایی متفاوت در خلق و پرورش ایده را پیش می کشد.

چگونگی دستمزد گرفتن فیلمنامه نویسان، سنت های فیلمنامه نویسی، شیوه های متفاوت برخورد شرکت های تولید فیلم با فیلمنامه نویسان، ویژگی های فردی فیلمنامه نویس، آگاهی های مورد نیاز او، اهمیت پایبندی به قواعد و سرکشی از آنها، تابع موج بودن فیلمنامه نویسی (این امواج می توانند امواج پژوهشی باشند، بدین معنا که فیلمنامه نویس در تمامی احتمالات موجود سرک می کشد، بدون اینکه از هیچ مسیر و بن بست و زیر و زبری چشم بپوشد، یا ممکن است موجی کاملا خلاف موج پیشین عمل کند و هر چه را که تا کنون تخیل ساخته و پرورده است، به نقطه نخست بازگرداند)، وجود نوعی نگارش نامرئی در فیلمنامه (انتقال ضرباهنگ و نمای متناسب صحنه، به شکل پنهانی و به واسطه نوع نگارش)، پرورش تخیل و… مباحثی است که در ادامه این فصل به آنها پرداخته می شود.

فصل بعد با عنوان «تمرین مدرسه ای» به اهمیت مطالعه همزمان نظری و کار عملی می پردازد. مراجعه به آثار کلاسیک، تحلیل فیلمنامه فیلم هایی که دوست داشته ایم یا از آن بدمان آمده، مطالعه دقیق فیلمنامه های ماندگار، استفاده از تجربه کارگردانان و مشابه اینها در آموزش فیلمنامه نویسی ضروری است و همزمان با کار عملی باید دانسته ها را به آزمون گذاشت. در ادامه چهار روش تکمیلی برای فیلمنامه نویسی مطرح می شوند برخاسته از تجربیات خود نویسنده که پیشنهادهایی برای فعالیت عملی را دربر می گیرند.

1. آگاهی از نحوه ساخته شدن فیلم: فیلمنامه نویس باید بداند یک فیلم چگونه ساخته می شود، باید تدوین را بداند، باید بداند که تصاویر فیلمنامه در گذر از دوربین چگونه استحاله می یابند، حتی باید بتواند تا حدودی بودجه فیلم را حدس بزند.
2. پرورش قوه تخیل: تخیل یک عضله است، با تمرین پرورده می شود. مغز ما به ساده و کوچک کردن مسائل و راه حل های آسان و قطعی متمایل است. مغز همیشه گرایش به تنبلی دارد و آگاهانه باید هشیار نگهش داشت. باید به آن حمله ور شد، وادارش کرد که با خود بازی کند، بجنگد و خودش را نفی کند. هر مغز و تخیلی که در قطعیت خودش محبوس شود، بلافاصله از تطبیق خود با محیط پیرامونش ناتوان می شود.
3. بازی کردن پیش از نوشتن: فیلمنامه نویس پیش از نوشتن باید آنچه را که قصد دارد به بازیگر واگذار کند، بازی کند و همین کار ممکن است باعث شود فکرهای غیرمترقبه ای به فکر او برسد.
4. تمرین های اجباری، تمرین های اختیاری.

فصل سوم به مشکلات فیلمنامه اختصاص یافته است. مفهوم فیلمنامه در آن واحد دربردارنده چیزی نگران کننده و دلگرم کننده است. از یک سو به اندیشه ای از طرح از پیش تعیین شده یا همان دسیسه مانند است و از طرف دیگر آدم ها را ملزم می کند تا موقعیت یا سلسله ای رخداد را، هر چقدر هم که وحشتناک باشند، در مقام پاسخی برای الگو و عهدنامه ای از پیش تعیین شده تلقی کنند. فیلمنامه همیشه به نوعی نظریه فاجعه هاست. فیلمنامه و تخیل، آیا فیلمنامه اصیل (غیراقتباسی) وجود دارد؟ تصویر روایت می کند، راوی و مخاطب، شخصیت ها و رخدادها، دروغ و اندام های بدن و پایان فیلمنامه عنوان های فرعی این فصل را تشکیل می دهند.

«تمرین فیلمنامه نویسی» نوشته ژان کلود کاری یر و پاسکال بونیتزر، ترجمه نادر تکمیل همایون سال ها پیش نخست توسط انتشارات فارابی و پس از آن به دست انتشارات روزنه کار به چاپ رسیده است و اکنون میتوانید نسخه الکترونیک آن را در فیدیبو، با قیمت عالی ۳۵۰۰ تومان تهیه کنید.

منبع: ماهنامه هنروتجربه