سینماسینما، آزاده کفاشی

در تماشای هر مستند همیشه این سوال پیش می آید که با واقعیت روبه‌رو هستیم یا بازسازی واقعیت؟ اصلا چقدر می شود بدون کمترین دخالت و پیش‌فرضی به واقعیت نزدیک شد، آن را ثبت کرد و به نمایش گذاشت. مستند «گلوله‌باران» تلاش می کند امکان های نزدیک شدن به واقعیت را با شخصیت دادن به دوربین ها فراهم کند. دوربین هایی که تلاش می کنند در دل ماجرا باشند، با آن‌چه اتفاق می افتد، حرکت کنند و تا آن‌جا که می شود، نقش راوی را بر عهده نگیرند. هر جا که پای دوربین راوی به میان می آید، به دنبالش راه پیش‌فرض ها و قضاوت ها هم باز می شود. آن‌چه جا می ماند و فراموش می شود، دقیقا همان چیزی است که از مستند انتظار داریم.

دوربین های مستند «گلوله باران» مثل یک رزمنده در یک میدان جنگ می توانند زخمی و زمین گیر شوند. در همین زمان است که زاویه دیدشان از میدان و آن‌چه روی می دهد، تغییر می کند. اگر فیلم‌برداری که زخمی شده، مجبور است روی زمین دراز بکشد، دوربینی هم که در دست اوست، به شنیده ها اکتفا می کند و دیگر دیدی بر میدان ندارد. مستند «گلوله‌باران» به دوربین شخصیت داده تا آن‌طور که شرایط میدان جنگ اجازه می دهد، حرکت کند و با چشم خود هر آن‌چه را می بیند، ثبت کند. در همه زمانی که فیلم بردار اول زخمی می شود، دوربین دیگری هم هست که او را پوشش دهد؛ دوربینی دیگر که می تواند به مثابه شاهدی برای واقعیتی که دارد ثبت می شود، به شمار رود. ولی همه این در صحنه بودن دوربین و جنگیدن و تسلیم نشدنش باز هم کمکی به نزدیک شدن به آن‌چه فکر می کنیم واقعیت است، نمی کند. شاید به این دلیل که ما همیشه به جای یک واقعیت با واقعیت های مختلف طرف هستیم. این‌که کدام‌یک از این واقعیت ها ثبت شود، بستگی به شرایطی دارد که از روی تعمد یا حتی بخت و اقبال در کار می آید. 

درباره مستند «گلوله‌باران» نباید نقش تدوین تصویرهای گرفته‌شده با دو دوربین را هم در حاصل کار نادیده گرفت؛ جایی که دو زاویه دید مختلف در هم ترکیب می شوند، یا یکدیگر را پوشش می دهند. دو زاویه دیدی که تلاش شده تا جایی که ممکن است، از یکدیگر متمایز باقی بمانند. گاهی هم سعی می کنند به کمک هم روایت بسازند و دنبالش کنند. تدوینی که صورت گرفته، به بازسازی واقعیتی پرداخته که اگر به جای دو دوربین، پنج دوربین به همین شکل به وسط میدان می رفتند، مسلما نتیجه کار دیگر این نبود که الان هست. تدوین البته به صورت های دیگری هم می توانست واقعیت های دیگری را رقم بزند؛ اگر از تصویرهای دوربین دوم، فیلم‌برداری که زخمی نشده بود، بیشتر استفاده شده بود. با وجود شخصیت دادن به دوربین، باز هم همه چیز بستگی به کارگردان و تدوین گر دارد. مهم است که بدانیم سراغ کدام واقعیت می رویم که بازسازی‌اش کنیم.

منبع: ماهنامه هنروتجربه