اگر چه در جریان تماس تلفنی روسای جمهور ایران و فرانسه موضوعات مختلفی مورد بحث قرار گرفت اما دو پیام مهم و مشخص از سوی ایران به جهان مخابره شد؛ نخست عهدشکنی آمریکا در برجام، مسئولیت‌گریزی طرف اروپایی و ضرورت جبران آن و دوم سیاست «یک بام و دو هوای» غرب بویژه آمریکا در تقابل با تروریسم.
در ماه‌های اخیر که دولت سیزدهم سکان اداره امور اجرایی کشور را برعهده گرفته بر سرعت قطار دیپلماسی تهران افزوده شده‌است، گفت‌وگوی تلفنی آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری کشورمان با «امانوئل مکرون» همتای فرانسوی را می‌توان در این چارچوب ارزیابی کرد.
در گفت‌وگویی که شامگاه روز یکشنبه ۱۴ شهریور بین روسای جمهوری ایران و فرانسه صورت گرفت در کنار بررسی راهکارهای تقویت روابط دوجانبه بویژه در زمینه اقتصادی و تجاری به مسائل منطقه‌ای و نیز آخرین وضعیت مذاکرات لغو تحریم‌ها در وین اشاره شد.
فرانسه که در دولت مکرون نقش محوری در اتحادیه اروپا و در میان تروئیکای اتحادیه بر عهده گرفته، طی هفته‌های اخیر همزمان با قدم‌های رو به جلو اعضای توافق در دور هشتم مذاکرات لغو تحریم‌ها، نقش سازنده‌ای در این گفت وگوها ایفا نکرده است.
چند روز پیش یک مقام فرانسوی در پیوند با چشم‌انداز مذاکرات در پایتخت اتریش گفت: مذاکرات هسته‌ای ایران در وین همچنان دشوار است اما نشانه‌هایی وجود دارد که می‌توان به توافق رسید.
این در حالی است که برخی از اعضای اروپایی برجام با اظهارات و مواضع نسنجیده بذر بی‌اعتمادی را بین نمایندگان حاضر در وین می‌کارند که نمونه آن را در رویکرد غیرسازنده وزیر امور خارجه انگلیس همزمان با ورود مذاکرات به مراحل پیچیده و حساس فنی و نیز اتخاذ تصمیمات سیاسی شاهد بودیم.
وزیر خارجه انگلیس با تازگی مدعی شده که مذاکرات در حال رسیدن به بن‌بست خطرناکی است و ادعا کرد: ایران باید اکنون انتخاب کند که آیا می‌خواهد به توافق دست یابد یا مسئول فروپاشی برجام باشد و اگر برجام فروپاشد، همه گزینه‌ها روی میز قرار می‌گیرد.
این سخنان غیرمسئولانه و بی‌مبنای مقام انگلیسی از سوی وزارت خارجه کشورمان بدون پاسخ نماند و به گفته سخنگوی این وزارتخانه، برگ دیگری از بازی توخالی انگلیس و برخی کشورهای غربی برای مقصرنمایی و پوشاندن سال‌ها بی‌عملی و همراهی با تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی ایالات متحده به شمار می‌رود.
تعهدگریزی و تحریم‌های غیرانسانی آمریکا و نیز سازوکارهای مالی نافرجام اروپا برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها از جمله موضوعاتی است که توافق را به این حال و روز کشاند؛ مسائلی که از زبان رئیس جمهوری کشورمان در گفت وگو با مکرون جاری و به طرف‌های غربی مخابره شد.
در این پیوند آیت‌الله رئیسی خطاب به همتای فرانسوی به مهمترین مطالبات ایران در مذاکرات جاری اشاره و تاکید کرد: جمهوری اسلامی در فرایند مذاکرات، اراده و جدیت خود را برای حصول توافق اثبات کرده‌است. هر تلاشی از طرف مقابل، در این رابطه باید شامل لغو تحریم‌ها، راستی‌آزمایی و ضمانت معتبر باشد.
مکرون نیز ضمن رد عملکرد آمریکای ترامپ در زمینه خروج از توافق اظهار کرد که «ایران حق دارد که به آمریکا بی‌اعتماد باشد چرا که این ایالات متحده بود که باعث ایجاد بحران شده‌است».
رفتار فرانسه به صورت جزء و اتحادیه اروپا در قالب یک کل را می‌توان طی سال‌های اخیر به سیاست‌های اعلانی و اعمالی تفکیک کرد. اگر چه اروپایی‌ها در سیاست‌های اعلانی خود همواره از توافق هسته‌ای حمایت می‌کردند اما در عمل تلاشی از سوی آنها برای دور زدن تحریم‌های یکجانبه آمریکا صورت نگرفت و سازوکارهای پر سروصدای آنها همچون «اس‌پی‌وی» و «اینستکس» تنها بر روی کاغذ باقی ماند به طوری که ایران حتی در تامین مواد غذایی و دارو که در ظاهر در فهرست تحریم‌ها نیستند با مشکلات جدی مواجه شد.
ایران که روزی به دلیل پایبندی به همین توافق بر پایه ۱۷ گزارش «یوکیا آمانو» مدیر کل قبلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بازیگری تعهدپذیر به شمار می‌رفت و به گفته «جاش ارنست» سخنگوی کاخ سفید در اردیبهشت ۹۴، تحت «شدیدترین بازرسی های طول تاریخ» قرار داشت، چاره را در کاستن از تعهدات با هدف متوازن‌سازی آن دانست.
وقتی در میانه اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۸ و همزمان با نخستین سالروز خروج آمریکا از برجام، اقدامی عملی از سوی طرف اروپایی انجام نشد، تهران بر پایه مصوبه شورای عالی امنیت ملی و با استناد به بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام قدم‌هایی رو به عقب برداشت؛ بندهایی که به ایران اجازه می‌داد در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به مفاد، اجرای تعهدات خود را به شکل کلی یا جزئی متوقف کند.
تهران در برداشتن گام‌های خود در مسیر کاستن از تعهدات به قدری جدی بود که با هر موعد مقرر، بی‌درنگ اقدام به کاهش تعهدات می‌کرد. حال که غنی‌سازی در سطوح ۲۰ و ۶۰ درصدی انجام می‌گیرد و افزون بر سطح و ابعاد غنی‌سازی، کشور به تولید اورانیوم فلز دست یافته و با دستان پر پشت میز مذاکره حاضر شده، طرف غربی به تکاپو افتاده‌است به آن امید که از مطالبات تهران بکاهد.
به دلیل همین تعهدگریزی‌های غرب و تکیه کاخ سفید بر ابزار تحریم است که رئیس‌جمهوری کشورمان در گفت وگو با مکرون به صراحت تاکید کرد که «هر تلاشی از طرف مقابل باید شامل لغو تحریم‌ها، راستی‌آزمایی و ضمانت معتبر باشد».
البته آمریکا در عمل نشان داد نه تنها به توافق با ایران بلکه با هر توافقی و تعهدی در جهان و حتی نهادهای زیرمجموعه سازمان ملل نیز می‌تواند پشت کند. این کشور در سال‌های اخیر به ده‌ها پیمان مهم بین‌المللی از «پیمان تجاری اقیانوس آرام» و «نفتا» گرفته تا پیمان «پاریس» و «آی‌ان‌اف» پشت کرد و از «یونسکو»، «شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد» نیز خارج شد.
با نگاهی به پرونده چند سال اخیر آمریکا که به گوشه‌ای از آن اشاره شد، به راحتی می‌توان به این پرسش پاسخ داد که چرا ایران و نیز جهان به آمریکا بی‌اعتماد است؟
واژه «تروریسم» که از اوایل هزاره سوم بر سر زبان‌ها افتاد، بهانه و در عین حال توجیهی را برای رویکرد خصمانه و تهاجمی و نیز اشغالگری‌های ایالات متحده فراهم کرد؛ موضوعی که یکی از مهمترین محورهای گفت وگوی تلفنی روسای جمهوری ایران و فرانسه به شمار می‌رفت.
ئیس‌جمهوری کشورمان در این گفت وگوی تلفنی درخصوص تلاش کشورهای منطقه و جهان برای مبارزه با تروریسم و داعش با بیان اینکه داعش توسط آمریکایی‌ها ایجاد شده‌است و مورد حمایت قرار می‌گیرد، گفت: آمریکایی‌ها برای حمایت از داعش و تروریسم جدید باید به افکار عمومی دنیا پاسخ دهند.
آمریکا در سال‌های آغازین هزاره سوم یعنی در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۳ به ترتیب افغانستان و عراق را اشغال کرد؛ باتلاقی خودساخته که نظامیان آمریکا نزدیک به دو دهه در آن گرفتار شدند.
در جریان اشغال عراق به بهانه از بین بردن سلاح‌های شیمیایی و کشتار جمعی –که بعد از اشغال این بهانه ساختگی آشکار شد- این کشور در بحران ناامنی و خشونت فرو غلتید که برایند این اشغالگری، ظهور و قدرت‌نمایی گروه تروریستی داعش بود. اگر چه داعش در سال ۲۰۱۷ تمام نقاطی را که در عراق اشغال کرده‌‍بود از دست داد اما بقایای این گروه دهشت‌افکن همچنان در حال انجام عملیات مختلف علیه مردم و نیروهای امنیتی عراق هستند.
همان طور که چند روز پیش شاهد حمله اعضای گروه تروریستی داعش به استان کرکوک بودیم که در جریان آن درگیری ۲ نیروی پلیس فدرال شهید و ۳ نفر دیگر زخمی شدند؛ اقدامی تروریستی که البته از سوی پلیس و نیروهای امنیتی عراق بی‌پاسخ نماند و پس از آن منابع منیتی عراق از کشته شدن ۹ داعشی در حمله ارتش عراق به دیالی خبر دادند.
در افغانستان نیز پس از آنکه در سال ۲۰۰۱ مورد اشغال آمریکا به بهانه ریشه کن کردن تروریسم قرار گرفت، این کشور به ورطه ناامنی و بحران داخلی کشانده‌شد تا جایی که طی ۲ دهه اشغالگری، مردم این کشور صلح و ثبات را به تجربه نکرده‌اند.
آیت‌الله رئیسی در گفت وگو با مکرون با تأکید بر اینکه «سیاست مداخله نظامی ناتو و آمریکا در افغانستان شکست خورده‌است»، گفت: باید شرایطی فراهم کنیم که گروه‌های افغانی به یک الگوی مورد قبول همه مردم افغانستان دست پیدا کنند و در این راستا جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد صلح و آرامش و امنیت و جلوگیری از برادرکشی در افغانستان آماده‌است.
شکست آمریکا در افغانستان در حالی آشکار شد و دولت بایدن به خروج غیرمسئولانه تن داد که آمریکا در این دو دهه هزینه گزافی را متقبل شده‌است. در ارتباط با هزینه‌های آمریکا در افغانستان به تازگی «دانشگاه براون» در یک بررسی همه‌جانبه، برآورد کرده که این کشور در ۲۰ سال گذشته که از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی آغاز شده، در مجموع ۲.۲۶ تریلیون دلار برای جنگ در افغانستان هزینه کرده است. به این معنا که این جنگ روزانه ۳۰۰ میلیون دلار برای آمریکا خرج داشته و سرانه آن به ازای هر فرد افغانستانی معادل ۵۰ هزار دلار بوده است.
اگرچه آمریکا در سال ۲۰۰۱ به بهانه مقابله با تروریسم، افغانستان را به اشغال خود درآورد، اما طی این دو دهه نتوانست ارتشی منظم و سیستم امنیتی قوی در این کشور ایجاد کند. ضمن اینکه در زمینه ریشه‌کن کردن تروریسم و افراط‌گرایی در افغانستان نیز ناکام ماند که عرض‌اندام گروهک تروریستی موسوم به «داعش خراسان» از آن جمله است؛ گروهکی که در این چندماه اخیر بارها به اقدامات تروریستی دست زده که حملات مرگبار به فرودگاه کابل با بیش از ۱۸۰ کشته، انفجار انتحاری در مسجد «امام بارگاه فاطمیه» با ۴۰ کشته، عملیات انتحاری در مسجد «سیدآباد» شیعیان در ولایت قندوز با ۴۶ کشته تنها بخشی از این پرونده شوم است.
ر این شرایط که تروریسم به عنوان میراث شوم دو دهه اشغالگری خودنمایی و جان مردم بیگناه این کشور را به بازیچه گرفته‌است، تحریم‌های آمریکا نیز بر بار روی دوش مردم این کشور جنگ‌زده می‌افزاید تا جایی که آنها از تامین مایحتاج اولیه زندگی محروم شده‌اند. ناظران،آمریکا را در نابسامانی وضعیت اقتصادی مردم مقصر می‌دانند چرا که آمریکا نزدیک به ۹.۵ میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان را مسدود و ارسال پول نقد به این کشور را متوقف کرده‌است.
در اینجا یک تقسیم‌بندی از تروریسم در منظر آمریکا مطرح می‌شود که عبارتند از «تروریسم خوب» و «تروریسم بد». غرب به ویژه آمریکا در حالی چشمان خود را بر روی تروریسم دولتی و کشتار ده‌ها هزار نفر از مردم بیگناه منطقه از یمن، سوریه گرفته تا عراق و افغانستان بسته‌اند که با کوچکترین رخداد تروریستی در اروپا برآشفته می‌شوند.
این در حالی است که از نگاه ایران برخلاف آمریکا و متحدان عبری-غربی-عربی آن، سیاست «یک بام و دو هوا» در قبال تروریسم وجود ندارد و وحشت‌افکنی در هر شکل و نوع آن مذموم است. در همین پیوند بود که آیت‌الله رئیسی در گفت وگو با مکرون با تقبیح سیاست برخی کشورها که تروریسم را به بد و خوب تقسیم می‌کنند، تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران تروریسم در هر نوع آن را محکوم می‌کند و از نظر ما فرقی بین داعش دمشق، داعش عراق و داعش خراسان وجود ندارد.
۲۱۲۱۷
