شهرزاد همتی: در سال‌های گذشته روایت تلخ آتش‌سوزی‌ها و خشک شدن جنگل‌های زاگرس به گوش بسیاری از ما خورده ‌است. قصه تلخ قطع درختان بلوط و خالی شدن جنگل‌های زاگرس از پوشش‌های گیاهی پایان غم‌انگیزی برای منبع حیاتی تنفس در غرب کشور است. صدای این هشدار امروز بلندتر از هر زمان دیگری است: نابودی جنگل‌های زاگرس عواقب بدون بازگشتی برای محیط زیست ایران رقم می‌زند. در همین راستا دیجی‌کالا فروش ذغال جنگلی یا محصولاتی که برای تولید آن‌ها از ذغال جنگلی یا دانه‌های بلوط زاگرس استفاده می‌شود را ممنوع اعلام کرده است.

یادمان نرود که بیش از 30 درصد از جمعیت ایران در دامنه‌های زاگرس زندگی می‌کنند. زاگرس پرآب و سرسبز روزگاری مامن و زایشگاه زندگی برای رشد تمدن و فرهنگ ایران در گستره‌ای وسیع بوده‌است که از هگمتانه و بیستون تا تخت جمشید و خوزستان فعلی را در بر می‌گرفت.

باید قبول کرد که ظرفیت و توان حاصل‌خیزی طبیعت محدود است. اقلیم‌ها در طول تاریخ تغییر پیدا می‌کنند. بسیاری از رودها خشک می‌شوند، بسیاری از دشت‌ها لم‌یزرع می‌شوند و در عوض، جاهای دیگری هم آباد می‌شوند. اما برخلاف گذشته، در نابودی‌های اخیر طبیعت در ایران، این نقش و مداخله‌های انسانی بوده که تاثیری جدی بر سرعت بخشیدن به این نابودی داشته است.

قصه تلخ قطع درختان بلوط و خالی شدن جنگل‌های زاگرس از پوشش‌های گیاهی پایان غم‌انگیزی برای منبع حیاتی تنفس غرب کشور می سازد که اثرات منفی بسیاری هم بر دیگر مناطق ایران در پی دارد. همه باید برای حمایت از زاگرس دست به کار شویم.

فروش ذغال جنگلی و همه محصولات وابسته به آن ممنوع!

دیجی‌کالا مدتی پیش فروش ذغال جنگلی را ممنوع کرد. گزارش‌هایی از سوی کاربران این فروشگاه بزرگ آنلاین دریافت شد که کالاهای جنگلی مثل ذغال جنگلی که یکی از عوامل آتش سوزی جنگل زاگرس است یا دانه‌های بلوطی که برای دم نوش یا آثار هنری با فراوانی بسیار استفاده می‌شود، در دیجی‌کالا فروخته می‌شود. با رصد و همکاری بخش حقوقی، مالی، بازرگانی و محتوایی دیجی‌کالا رویه‌های ممنوعیت و توقف فروش کالاهایی مثل زغال جنگلی یا دانه‌های بلوط ایجاد شد.

این کسب و کار آنلاین حدود 30 میلیون کاربر دارد و نقش آگاهی‌سازی و نشر و انتقال مصایب و مشکلات جنگل‌های زاگرس به هموطنان را نیز یکی از ماموریت‌های خود می‌داند. وقتی تعداد زیادی از کاربران متوجه اهمیت جنگل‌های زاگرس و خطراتی که آن را تهدید می‌کند، می‌شوند با تغییر رفتار مصرف خود می‌توانند به تجدید پوشش گیاهی جنگل کمک کنند. این کسب و کار برخط بزرگ در این راستا تاکنون دو کمپین با عنوان« یاری نگهبانان زاگرس» و «به خاطر بلوط‌ها» را برگزار کرده‌است و در نگهداری از بلوط‌ها و حمایت از نگهبانان زاگرس، مردم را هم سهم کرده است.

حمایت از جنگل‌های زاگرس هم یکی از اهدافی است که دیجی‌کالا برای خود تعریف کرده. استراتژی اصلی بخش مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا در این راه حفظ محیط زیست فعلی است چرا که این جنگل‌ها جایگزینی ندارند و حفظ آن‌ها اولویت اصلی دغدغه محیط زیستی دیجی‌کالا است.

همه باید نگران زمین باشیم

ارتقای اکوسیستم و جلوگیری از بین رفتن تنوع زیستی یکی از اهداف چندگانه توسعه پایدار (SDGs) است که در سال 2015 توسط سازمان ملل متحد به‌عنوان یک فراخوان جهانی برای حفاظت از کره زمین اعلام شده‌است و بنگاه‌های اقتصادی مختلف هم این اهداف را در سند اهداف سالیانه خود گنجانده‌اند.توســعه پایدار و متوازن و کاهش عوامل تخریبگر محیط زیست باید دغدغه همه کسب وکارهای بزرگ و بنگاه‌های اقتصادی، کارخانه‌ها و … باشد. برای مثال دیجی‌کالا در چندسال اخیر برنامه‌های مختلفی برای رسیدن به این هدف دنبال کرده است.

مثلا کاهش اثرات محیط زیستی که ناشی از فعالیت‌های دیجی‌کالا است برای پیگیری هدف استفاده از منابع پایدار و غیر آلاینده صورت گرفته‌است و فعالیت‌های مختلفی چون بهینه کردن مسیرهای ارسالی کالاها برای کاهش مصرف سوخت در پروژه آپ‌تایم و حذف پلاستیک در فرآیند بسته‌بندی و بازگردانی کارتن‌های دیجی‌کالا برای مصرف مجدد برای تحقق این اهداف صورت گرفته‌است.

کسب و کارهای دیگر هم باید روی همین ریل حرکت کنند. همه باید آنچه در توان دارند را برای حفاظت از سرمایه‌های بدون بازگشت ایران بگذارند.

حمایت از نگهبانان زاگرس

مسئولیت اجتماعی کسب و کارهای بزرگ ابعاد گسترده‌ای دارد. بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین ایران در راستای مسئولیت اجتماعی خود و با همکاری انجمن «سبزگامان زاگرس» ، پویش «یاری نگهبانان زاگرس» را در سال 1400 برگزار کرده است.

در طرح «یاری نگهبانان زاگرس» تمرکز اصلی بر روی مسئله آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس بود و کاربـران دیجی‌کالا بـا مشـارکت در تجهیـز گروه‌هـای محلـی در کنتـرل و مهـار آتش‌سـوزی‌های جنگل‌هـای زاگـرس نقـش داشـتند.

کاربران از طریق دیجی کلاب با اختصاص ۷۰ امتیاز معادل ۱۰ هزار تومان و ۳۰۰ امتیاز معادل ۵۰ هزار تومان برای خرید ابزار لازم در کنترل آتش‌سوزی زاگرس سهیم شدند. پس از تجمیع امتیازهای اهدا شده به این طرح، دیجی‌کالا نیز کالاهای مورد نیاز این سازمان مردم نهاد را تامین و ارسال کرد. چنین ایده‌هایی می‌تواند به کسب‌وکارهای دیگر هم برای هدایت در مسیر درست کمک کند.

«به خاطر بلوط‌ها» کنار ما باشید!

یکی دیگر از پروژه‌های مشترکی که بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین ایران یاری مردم تعریف کرده است، «به خاطر بلوط‌ها» نام دارد.

در این طرح، دیجی کالا برای حمایت از مردم بومی منطقه زاگرس مخصوصا مناطق مستعد آتش‌سوزی، با همراهی کاربران خود به بنیاد الگن و طرح مراکز دیده بانی زاگرس پیوسته‌ است.

تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که ضعف اصلی در بروز آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌های بلوط زاگرس، نارسایی در مطلع شدن مراجع محلی و دشواری دسترسی سریع به وسایل مورد نیاز برای اطفای حریق است. در طرح به خاطر بلوط‌ها با رویکردی پیشگیرانه مراکز دیده‌بانی در ارتفاعات زاگرس، با وسایل مورد نیاز برای مهار سریع آتش تجهیز می‌شوند.

کاربران دیجی‌کالا می‌توانند با وارد شدن به بازی «به خاطر بلوط‌ها» و بارش امتیازات خود که در باشگاه مشتریان یا دیجی کلاب در دیجی‌کالا دارند به روی جوانه‌های بلوط، از جنگل‌های زاگرس حمایت کنند. دیجی‌کالا معادل امتیازات کاربران را به صورت کالا در اختیار بنیاد الگن می‌گذارد. کالاهای مورد نیاز ایستگاه‌های دیده‌بانی مثل بی‌سیم، پنل‌های خورشیدی، وسایل حمل و نقل و دمنده‌ی هوا، لباس و کفش مناسب، کوله‌پشتی، دست‌کش، کلاه آفتاب‌گیر، هدلایت، بیلچه و… .از همین مسیر تامین می‌شود.

زاگرس سرچشمه بخش مهمی از آب ایران است

جنگل‌های زاگرس پهنه‌ وسیعی از غرب کشور در حدود 5 میلیون هکتار، در رشته کوه بلند زاگرس هستند که از جنوب استان آذربایجان غربی شروع شده و در مسیر استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان ادامه پیدا می‌کند و در نهایت به کهگیلویه و بویراحمد و استان فارس می‌رسد.

زاگرس زیستگاه گونه‌های متعدد گیاهی مثل لاله‌ واژگون، ریواس، بیلهر، زبان گنجشک، چنار، افرا، نارون، گردوی جنگلی، بنه و گونه‌های جانوری مانند پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای، سنجاب، بز، میش و گوسفند کوهی، انواع سمندرها و … است.

جنگل‌های زاگرس مهم‌اند چون 40 درصد از پوشش جنگلی کشور هستند و سرچشمه 40 درصد از آب شیرین کشور به‌شمار می‌آیند. جنگل‌های زاگرس همچنین زیستگاه و مراتع نیمی از دام‌های کشور هستند.

درخت‌های بلوط؛ فیلترهای طبیعی در مقابل گرد و غبار

پژوهشگران می‌گویند هر هکتار جنگل بلوط می‌تواند ۶۸تن گرد و غبار را در خود رسوب بدهد. یعنی بلوط‌ها و روزنه‌های برگ آن یک فیلتر قوی برای آلودگی هستند و نمی‌گذارند این گرد و غبار به مناطق مرکزی و شمالی ایران برسند.

هر هکتار جنگل باعث نفوذ 200 تا 2000 متر مکعب آب در زمین می‌شود و ریشه‌های بلوط موثرترین نقش را در عملیات آبخیزداری دارند و نقش مهمی را در تامین 40 درصد آب شیرین ایرانیان ایفا می‌کنند. حفظ حیات جنگل‌های زاگرس بستگی به حفظ پوشش گیاهی آن دارد و از طرفی نبودن پوشش گیاهی مناسب، در هنگام بارندگی باعث ایجاد سیلاب‌های وحشتناک می‌شود.

چندسالی است که سودجویان به قطع درختان جنگل زاگرس مشغول هستند و قصد آن‌ها قاچاق چوب وتهیه زغال بلوطی است که از قضا بسیار هم پرطرفدار است. برای تهیه این زغال محبوب دست‌های انسانی جنگل‌ها را به عمد آتش می‌زنند تا سریع‌تر به زغال برسند.

از طرفی آتش‌سوزی‌هایی که معمولا در فصل گرما رخ می‌دهد به نابودی درختان جوان و پیری می‌انجامد که برای جایگزینی آن‌ها سالیان سال وقت نیاز است و به این راحتی‌ها تجدیدپذیر نیستند. به دنبال نابودی بلوط‌ها گونه‌های حیوانی و گیاهی وابسته به چنین زیست‌بومی نیز در حال نابودی است؛ همه ما حکایت تاسف‌بار سنجاب‌های در معرض نابودی زاگرس را می‌شنویم. تلخ‌تر این‌که این مناطق با کمبود وسایل اطفا حریق و ایستگاه‌های دیده‌بانی مواجه‌اند و چنین وضعیتی حفظ بلوط‌ها و دفع آتش‌سوزی‌ها را بسیار دشوارتر می‌کند.

حالا فکر کنید در اثر این عوامل انسانی و آتش‌سوزی‌ها، جنگل‌هایی که ۴۰٪ آب ایران را تامین می‌کنند از دست بروند؛ خشک شدن و از بین رفتن زاگرس یعنی از بین رفتن زندگی و حیات نیمی از ایران. پس مسئولیت اجتماعی همه ماست چه به عنوان یک شخص حقیقی و چه بنگاه کسب و کار که از جنگل‌های زاگرس حمایت کنیم.