کوچک شدن کلیه
سایز معمولِ کلیه اندازه یک مشت است. کلیه کوچک کلیه ای است که به حدی غیرطبیعی کوچک شده است و نیز عملکردی غیر طبیعی دارد. این بیماری همچنین تحت عنوان کلیه آتروفیک نیز شناخته می شود. البته باید گفت این بیماری مشابه هیپوپلازی کلیوی نیست. هیپوپلازی بیماری است که کلیه از رحم مادر و نیز از هنگام تولد، کوچکتر از حد معمول است.
کلیه ها در قسمت پایینی هر دو طرف ستون فقرات، درست زیر قفسه سینه قرار دارند. کلیه چپ معمولا کمی بزرگتر از راست است. همچنین کلیه چپ معمولا کمی بالاتر و نزدیکتر به قلب قرار دارد. هر دو کلیه می توانند شروع به کوچکتر شدن کنند، اما این موضوع برای کلیه چپ محتمل تر است.
علائم و نشانه های کوچک شدن کلیه چه هستند؟
کلیه ها مواد زائد را از خون جدا کرده و آب اضافی را از بدن دفع می کنند. آنها همچنین نقش مهمی در تنظیم فشار خون ایفا می کنند.
در مراحل اولیه بیماری کلیه، شما ممکن است متوجه وجود مشکلی در بدن نشوید. این موضوع می تواند تا حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از علائم این بیماری را برای ما پنهان کند. در حالی که کلیه ها کمتر می توانند خون را فیلتر کنند، ممکن است متوجه علائم زیر شوید:
- تغییرات در تعداد دفعات ادرار
- تیره شدن پوست
- خواب آلودگی
- خارش
- از دست دادن اشتها
- گرفتگی عضلات
- تهوع و استفراغ
- تورم دستان و پاهــا
سایر علائم کلیوی آتروفیک عبارتند از:
- بیماری فشار خون
- بی اشتهایی مزمن
- غلظت کراتینی بالا
- اختلالات الکترولیتی
- سوء تغذیه
علائم خاص شما ممکن است به دلیل آسیب کلیه بستگی داشته باشد.
دلایل رخ دادن این بیماری
آسیب به کلیه می تواند ناگهان شروع شود، مانند زمانی که کلیه به شدت مجروح شده و یا احیانا به سموم آلوده شده است. همچنین ممکن است کوچک شدن کلیه به علت بیماری دیگری بوجود آمده باشد، مانند:
- سندرم آنتی فسفولیپید
- عفونت (مانند سل)
- سندرم متابولیک
- تنگ شدن عروق (آترواسکلروز)
- تنگ شدن رگ های کلیوی (تنگی عروق کلیه ای آترواسکلروتیک)
- انسداد دستگاه ادراری
آسیب کلیه به طور کلی در طول یک بازه طولانی رخ می دهد. این موضوع زمانی اتفاق می افتد که جریان خون به طور کامل به کلیه ها نرسد.
لازم به ذکر است که اگر موارد زیر را داشته باشید، احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر است :
- دیابت
- سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
راه های درمان کوچک شدن کلیه
راه درمان شما به علت کوچک شدن کلیه هایتان بستگی دارد. درمان علت نهان این بیماری می تواند از آسیب بیشتر به کلیه جلوگیری کند. حتی اگر یک کلیه آتروفیک داشته باشید، ممکن است هنوز هم کلیه های شما کارایی لازم را داشته باشند تا وظایفشان را به بهترین نحو انجام دهند.
اما اگر کلیه های شما کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد کار می کنند، در معرض نارسایی کلیه هستید. این بدان معناست که برای انجام کار کلیه ها نیاز به دارو دارید.
یکی از راه های موجود برای انجام این کار، دیالیز است.
در همودیالیز، با استفاده از یک دستگاه کلیه مصنوعی به نام همودیالیزر خون در رگهــا به جریان می افتد و بدین طریق مواد زائد را از بدن حذف می کند. در دیالیز صفاقی (پریتونیال) ، مایع به نام دیالیزت استفاده می شود تا شکم بیمار را پر کند و مواد زائد را با استفاده از میلِ دیالیز صفاقی (پریتونیال) تصفیه کند.
دیالیز به بدن کمک می کند تا کاری که دیگر، کلیه ها نمی توانند انجام دهند را انجام دهد. اما این کار را نمی توان یک راه درمانی دانست. بیمار باید در تمام طول عمر خود در هفته چندین بار دیالیز داشته باشد و یا در غیر این صورت اقدام به پیوند کلیه کند.
شخص بیمار می تواند کلیه سالم را از یک اهدا کننده زنده و یا فوت شده دریافت کند. این انتظار برای کلیه مناسب و سالم شاید سال ها طول بکشد. پس از اینکه پیوند انجام شد، بیمار باید بقیه عمر خود را تحت مراقبت هایی برای جلوگیری از پس زدن کلیه در بدن باشد.
آیا رژیم خاصی برای کلیه آتروفیک وجود دارد؟
کوچک شدن کلیه با رژیم غذایی نمی تواند درمان شود یا به حالت اول برگردد. اما لازم به ذکر است که رژیم غذایی می تواند در درمان بیماری های کلیوی نقش حیاتی ایفا کند. در اینجا به اقدامات لازم برای داشتن کلیه سالم اشاره می کنیم:
مصرف سدیم را کاهش دهید:
اینکار به کنترل فشار خون شما کمک می کند. موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیه (NIDDK) رژیمی را توصیه می کند که حاوی کمتر از ۲۳۰۰ میلی گرم سدیم در روز باشد. بعضی از راه های موجود برای کاهش سدیم عبارتند از:
* تا می توانید، به جای غذاهای بسته بندی شده، از غذاهای تازه استفاده کنید.
* هنگام استفاده از مواد غذایی مثل کنسرو، قبل از پخت و پز حتما آن را بشویید.
* هنگام خرید، برچسب های روی محصول را برای بررسی میزان سدیم موجود، بررسی کنید.
* پخت و پز در خانه را به غذای رستوران و فست فود ترجیح دهید.
* در پخت غذا نمک را با ادویه های دیگر جایگزین کنید.
به پروتئین توجه کنید
هر چه پروتئین بیشتری مصرف کنید، کلیه های شما باید سخت تر کار کنند. اما شما نیاز به اندازه ای پروتئین دارید که می توانید آن را از محصولات حیوانی مانند:
- مرغ
- لبنیات
- تخم مرغ
- ماهی
- گوشت و …
دریافت کنید.
اندازه قسمت و بخش نیز در اینجا اهمیت دارد. بخشی از مرغ، ماهی یا گوشت معادل ۲ تا ۳ اونس است. بخشی از ماست یا شیر یعنی نصف فنجان؛ و نیز بخشی از پنیر به معنی یک تکه پنیر است.
همچنین میتوان پروتئین مورد نیاز را از لوبیا، دانه و آجیل دریافت کرد. بخشی از لوبیای پخته شده، برنج یا نودل، نصف فنجان است. بخشی از آجیل یک چهارم یک فنجان؛ و بخشی از نان یعنی یک تکه.
از قلب خود مراقبت کنید
غذاهای سالم و مفید برای قلب از انباشت چربی در قلب، رگ های خونی و کلیه جلوگیری می کند. راهنمایی های زیر را برای یک رژیم غذایی سالم در نظر داشته باشید:
* غذاهای خیلی سرخ شده را کنار بگذارید و بجای آن از غذاهای پخته، کبابی و یا کمتر سرخ شده استفاده کنید.
* به جای روغن با کره یا روغن زیتون پخت و پز کنید.
* در مصرف چربی های اشباع شده و ترانس محدودیت داشته باشید.
برخی از جایگزین های خوب عبارتند از:
- میوه ها و سبزیجات
- لوبیا
- ماست کم چرب یا بدون چربی، شیر و پنیر
- ماهی
- مرغ یا خروس با پوست کنده شده
- گوشت لخم بدون چربی
اگر عملکرد کلیه همچنان رو به ضعیف تر شدن باشد، پزشک پیشنهاداتی برای رژیم غذایی بیمار خواهـد داد. بیماری کلیه می تواند باعث افزایش فسفر بدن شود، لذا ممکن است پزشک از بیمار بخواهد غذاهایی را مصرف کند که فسفر کمتری دارند. این غذاها شامل:
- میوه های تازه و سبزیجات
- نان
- برنج و ماکارونی
- غلات
می شوند.
ممکن است فسفر در غذاهای بسته بندی شده به همان اندازه ای وجود داشته باشد که در غذاهایی مثل ماهی و مرغ وجود دارد، لذا قبل از مصرف اینگونه غذاها حتما به برچسب روی محصول توجه داشته باشید.
همچنین کلیه هایی با عملکرد پایین می تواند باعث افزایش پتاسیم در بدن شود. غذاهایی با پتاسیم پایین شامل :
- سیب و هلو
- کلم و لوبیا سبز
- نان و برنج سفید و ماکارونی
می شوند.
موارد زیر نیز در مجموع پتاسیم کمی دارند، اما پتاسیم آنها نسبت به سه مورد بالا بیشتر است:
- موز و پرتقال
- لوبیا و آجیل
- غلات سبوس دار
- برنج قهوه ای
- لنبیات
- سیب زمینی، گوجه فرنگی
- جایگزین های نمک
- نان تمام گندم و ماکارونی
در مورد رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید. همچنین مشورت با متخصص تغذیه نیز می تواند مفید باشد.
چشم انداز بیمار کوچک شدن کلیه (طول عمر)
شما می توانید تنها با یک کلیه سالم زندگی طولانی و سالمی داشته باشید. با این حال، شما باید رژیم غذایی خود را رصد کرده و منظم به پزشکتان مراجعه کنید.
در برخی موارد، بیماری مزمن کلیه منجر به نارسایی کلیه می شود. اگر عملکرد کلیه های شما زیر ۲۵% است، باید گفت مشکل جدی است. برای افرادی که دیالیز می کنند، میانگین عمر پیشِ رو ۵ تا ۱۰ سال است، اما ممکن است عده ای تا ۳۰ سال دیگر نیز زندگی کنند.
اگر اهدا کننده زنده باشد پیوند کلیه ۱۲ تا ۲۰ سال طول می کشد، در غیر اینصورت این عدد به ۸ تا ۱۲ سال می رسد.
البته باید گفت این موضوع تاحدود زیادی به سن و سایر مسائل مربوط به سلامتی بستگی دارد. دکتر شما می تواند با توجه به شرایط کنونی شما چشم انداز بهتری برای آینده بدهد.
آیا می توان از آتروفی جلوگیری کرد؟
همیشه نمی توان از کوچک شدن کلیه جلوگیری کرد. اما با انجام برخی اقدامات می توانید کلیه هایتان را تا حد امکان سالم نگه دارید.
ابتدا سعی کنید از شرایطی که می تواند به کلیه شما آسیب برسانند، مانند فشار خون بالا و دیابت، جلوگیری کنید. اگر در حال حاضر چنین شرایطی دارید، سعی کنید تا آن را تحت کنترل نگه دارید.
رژیم غذایی شما باید در موارد زیر غنی باشد:
- میوه ها و سبزیجات
- غلات کامل
- محصولات لبنی کم چرب یا بدون چربی
- مصرف موارد زیر را محدود کنید:
- غذاهای فرآوری شده یا سرخ شده
- سدیم
- قند
چند پیشنهاد عمومی دیگر:
- سعی کنید بیشتر روزها حداقل ۳۰ دقیقه تمرین کنید.
- وزنتان را در حد سالم نگه دارید.
- سعی کنید هرشب هفت تا هشت ساعت بخوابید.
- سیگار نکشید.
- دارو را طبق دستور پزشک تجویز کنید.
- سطح کلسترول خود را کنترل کنید.
- عفونت های دستگاه ادراری را به سرعت درمان کنید.
