زهره نوروزپور: مهاتیر محمد نخست وزیر پرآوازه مالزی که سالها سابقه اداره این کشور را با کارنامه ای درخشان اداره کرده بود به یکباره از قدرت کنار رفت و پادشاه هم لزومی بر نپذیرفتن ندید. او  در سالهای 1981 تا 2003 طولانی ترین تصدی نخست وزیری را داشت و 2018 نیز مجددا انتخاب شد. مهاتیر به دلیل سیاست اقتصاد آزاد این کشور را به اوج شکوفایی اقتصادی رساند محبوبت ترین سیاستمداران مالزیایی ها به حساب می آید. از سوی دیگر او یک چهره ضد استعمار به حساب می آید.

اما چه شد که مهاتیر بن محمد به یکباره عطای قدرت را به لقای آن بخشید؟ البته که او حزب خود را تحت عنوان “بومی تباران متحد مالزی” حفظ خواهد کرد، اما نه دیگر به عنوان کسی که برای مالزی تصمیم می گیرد.

پشت پرده چه بود؟

برخی از ناظران پس از استعفای نخست وزیر کهنه کار مالزی، معتقد هستند که این استعفا مانند گروگان گیری سعد حریری در عربستان است. حال از چه باب این فرضیه مطرح است؟ نگاهی به مواضع مهاتیر محمد در چند ماه گذشته شاید گواه این ادعا باشد.

ماجرا از جایی آغاز شد که نخست وزیر مستعفی مالزی جلسه سازمان همکاری اسلامی را در کوالالامپور برگزار کرد. نشستی که بسیار مورد استقبال دوحه و انکارا دو کشوری که با سعودی مشکلات بسیار دارند، قرار گرفت.

این در حالی بود که اجلاس مالزی و کوالالامپور  برای اولین بار به ابتکار ماهاتیر محمد نخست‌وزیر مالزی از چهارشنبه ۲۷ آذر تا جمعه ۲۹ آذر سال جاری برگزار شد. متفکرین و صاحب‌نظران از حدود ۸۰ کشور به این اجلاس دعوت شده بودند و حدود ۲۰۰۰ میهمان در این اجلاس حضور داشتند و از سران کشورهای اسلامی هم ایران، ترکیه، قطر و مالزی به عنوان میزبان به این دیدار رفتند. اما کرسی های خالی کشورهای حاشیه خلیج فارس مشهو بود.

این غیبت از یک جنجال سیاسی میان سعودی و مالزی خبر میداد. عربستان سعودی که خود را متولی و رهبر جهان اسلام می داند این اجلاس را در راستای موازی کاری با ریاض اعلام کرد. فشار این کشورها به مالزی یک سر دیگر داشت انهم این بود که ترکیه قصد دارد میان کشورهای اسلامی تفرقه بیاندازد و برگزاری این اجلاس نیز به خواسته ترکیه بوده است!

از دیگر مواردی که مهاتیر موی دماغ سعودی ها شده بود این بود که روابط او با ایران، ترکیه و قطر گرم تر از گذشته شده است، در نشست کوالالامپور که در آذرماه سال جاری برگزار شد، نخست وزیر مستعفی این کشور درباره دو کشور ایران و قطر گفت: مهم است که جهان اسلام در مواجه با تهدیدهای آینده متکی به خود باشند. اقدام دیگر او این بود که بر ایده تجارت با دینار طلا و معامله تهاتری در میان کشورهای اسلامی تاکید کرد و از آنجا بود که طرح رمز ارزها قرار شد که میان ایران و مالزی اجرایی شود.  طرح هایی چون «تأسیس صندوق مشترک برای تأمین مالی همکاری‌های فناورانه میان کشورهای اسلامی»، «تاسیس مرکز تحقیقات مشترک در حوزه فناوری‌های هوش مصنوعی و امنیت سایبری»، «معرفی رمز ارز واحد برای کشورهای اسلامی» و «تاسیس بازار مشترک کشورهای اسلامی در حوزه اقتصاد دیجیتال» که رئیس‌جمهوری در اجلاس سران کوآلالامپور ارائه کردند، که این مساله خشم کشورهای خلیج فارس را به همراه داشت. 

کشورهای حاشیه خلیج فارس پس از انعقاد توافق هسته ای ایران با 5 قدرت جهان، ساز فشار و برهم زدن این توافق را کوک کردند. حال با آمدن ترامپ که فشار حداکثری به ایران در بی سابقه ترین حالت ممکن در 40 سال اخیر قرار گرفته است، سعودی نمی خواهد که ایران راه تنفسی در این فشار حداکثری را داشته باشد. سفر رئیس جمهور در آذرماه به قلب تپنده اقتصاد آسیا، دریچه ای برای عبور از فشار حداکثری و دور زدن تحریم های ثانویه با ابتکارات و طرح هایی که رئیس جمهور در اجلاس کولالامپور  مطرح کرده بود. حالا اجرای این برنامه ها در هاله ای از ابهام قرار گرفته است که بعد از مهاتیر محمد چه خواهد شد و آیا ایران این روزنه را هم از دست می دهد؟

از سوی دیگر سعودی ترس دیگری که از اتحاد مالزی با دوحه، آنکارا و تهران دارد ائتلاف این سه کشور است که برخی معتقدند که اگر روسیه نیز به این کشورها بپیوندد کمربند امنیتی طلایی خاورمیانه و همچنین با پیوستن چین کمربند اقتصادی طلایی شرق اسیا از آن این ائتلاف می شود.  پس از اتمام دوره 22 ساله نخست وزیر مهاتیر محمد یعنی در سال 2003 رابطه میان تهران و کوالالامپور از سوی نجیب رزاق، سست شد چراکه او که متحد عربستان و گوش به فرمان ریاض بود که در سال 2018 به دلیل فساد گسترده مالی فی الحال در زندان به سر می برد. با آمدن مهاتیر محمد در سال 2018 روابط ایران و مالزی به رابطه دوست و برادر تغییر کرد. این احتمال می رود که سعودی با تحریک کردن انور ابراهیم حزب مخالف مهاتیر محمد سعی در مهار این سه کشور دارد تا بتواند مالزی را مانند دیگر کشورهای اسلام همچنان رام خود نگه دارد. از سوی دیگر بعید به نظر نمی رسد که پشت این اتفاق آمریکا نیز سعودی را تحریک به تفرقه داخلی در مالزی کرده باشد. چراکه منافع آمریکا نیز با افکار و سیاست های مهاتیر محمد بنای سازگاری نداشت. به خصوص که نگین شرق اسیا این روزها توسط چینی ها به شدت در حال درخشیدن است. مالزی که به واسطه اقدامات اقتصادی مهاتیر محمد به قلب تپنده اقتصاد اسیا معروف شده بود و شهر پر زرق و برق کولالامپور را در سالهای زمامداری خود نگین درخشنده اسیا کرد، آیا پس قلب اقتصاد آسیا از تپش می افتد؟ این سوال را کابینه انور ابراهیم در آینده مشخص خواهد کرد.

البته برخی صاحبنظران معتقدند عناصری دیگری مانند کاهش نمایندگان حزب ماهاتیر در مجلس این کشور و افزایش چینی تبارها در سیستم اجرایی در دوره جدید و نداشتن اوج محبوبیت گذشته نیز می تواند از عوامل این تغییرات باشد.

با اینحال عربستان اینبار نخست وزیر را گروگان نگرفت بلکه او را خلع کرد!

310 310