پرونده خبرآنلاین در روز بیست و نهمین روز ماه مبارک رمضان را با دو روایت رمضانی از بیان امام موسی صدر و آیت الله مجتبی تهرانی سپری می کنیم.

دوری تو برایم سخت است، ای مونس من! / شرح دعای وداع امام سجاد(ع) با ماه رمضان از آیت الله آقا مجتبی تهرانی

دعای وداع امام زین‏ العابدین(صلوات الله علیه) را از صحیفه که دقیقاً بعد از دعای دخول ماه مبارک است، مطرح می کنیم. اینطور نقل شده که وقتی ماه رمضان تمام شد، حضرت در روز آخر ما مبارک رمضان، این دعا را می‏ خواندند که دعای چهل و پنجم صحیفه است.
که در محاورات عربی، چه بسا در آداب شرعیه ما هم این‏طور باشد؛ هم در هنگام ورود به شخص سلام می‏ کنند و هم هنگام خروج و وداع؛ یعنی دو نفر وقتی که به هم می‏ رسند، به هم سلام می‏ کنند و وقتی که می‏ خواهند از هم جدا شوند نیز سلام می‏ کنند. ولی ما در محاورات، هنگام برخورد «سلام» می‏ کنیم و هنگامی که می‏ خواهیم جدا شویم، می‏ گوییم: «خداحافظ» عرب زبانان به جای «خداحافظ» مثل هنگام برخورد، می‏ گویند: «السلام علیک».
من این را عرض کردم به خاطر این‏که در جملاتی که از زین ‏العابدین (صلوات الله علیه) تحت عنوان دعای وداع نسبت به ماه مبارک رمضان آمده است، از این تعبیر بسیار استفاده شده است. من فقط آن جملاتی را که حضرت تحت عنوان «خداحافظی با ماه مبارک رمضان» در این دعا دارند، مطرح می‏ کنم. حضرت در ابتدای این دعا مطالب مفصّلی دارند تا به این‏جا می‏ رسند که: «فَنَحْنُ قَائِلُونَ» از این‏جا به بعد خطاب حضرت به ماه مبارک رمضان است؛ این قطعه مقدّسه از زمان.

خداحافظ ای ماه بزرگ خدا!
«السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ وَ یَا عِیدَ أَوْلِیَائِهِ الْأَعْظَمَ»، این عبارت «السلام علیک» را دیگر خودتان می ‏توانید ترجمه کنید. الآن گفتم: یعنی خداحافظ! خداحافظ ای ماه بزرگ خدا و عید بزرگ اولیای خدا! «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعَاتِ» خداحافظ ای بزرگ‏ترین همراه از میان زمان‏ ها و اوقات؛ و بهترین ماه ‏ها در ایّام و ساعات. زین‏ العابدین چه تعبیراتی می‏ کند! «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِیهِ الْآمَالُ وَ نُشِرَتْ فِیهِ الْأَعْمَالُ» خداحافظ ای ماهی که آرزوهایمان در تو نزدیک شد؛ یعنی امیدمان این بود که ماه رمضان بیاید و بتوانیم خودمان را اصلاح کنیم و گرفتاری‏ هایمان را برطرف کنیم. خداحافظ ای ماهی که اعمال نیک در تو منتشر شد؛ واقعاً هم همین بود که هر کسی در حد خودش اعمال صالح انجام می‏ داد.

دوری تو برایم سخت است، ای مونس من!
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ قَرِینٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً وَ أَفْجَعَ فِرَاقُهُ مَفْقُوداً» خداحافظ ای همراه من که ارزش تو بالا بود و اکنون که می ‏روی دلم را به درد می‏ آوری. فراق تو برای من بسیار دردناک است. تعبیر زین ‏العابدین این است که: «وَ أَفْجَعَ فِرَاقُهُ مَفْقُوداً» فراق تو بسیار دردناک است. «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ أَلِیفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرَّ» خداحافظ ای مونس من، که وقتی آمدی من را خوشحال ‏کردی، «وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِیاً فَمَضَی» و اکنون که می ‏روی، من را به وحشت می‏ اندازی، که بدون تو چه کنم. آن موقع خوشحال شدم، اما الآن چه؟ از دوری تو هراسانم.

خداحافظ ای ماه دوری از زشتی‏ها
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ قَلَّتْ فِیهِ الذُّنُوبُ» خداحافظ ای همراه من که تا بودی، دل من رقیق بود و از آن سر سختی هایش، بیرون آمده بود. من در این ماه لطیف شده بودم و به سراغ خدا می رفتم، « قَلَّتْ فِیهِ الذُّنُوبُ »، وقتی که تو آمدی، گناهانم کم شد. «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَی الشَّیْطَانِ وَ صَاحِبٍ سَهَّلَ سَبِیلَ الْإِحْسَانِ» خداحافظ ای یاوری که کمک کردی تا من بر شیطان غلبه کنم و ای همراهی که راه ‏های نیکی را بر من آسان کردی.

خداحافظ ای ماه آزادی از دوزخ
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا أَکْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِیکَ وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَی حُرْمَتَهُ بِکَ» خداحافظ ای ماهی که تعداد آزادشد‏گان از آتش جهنم در تو زیاد شد. این اشاره به همان روایتی است که خداوند در هر شب، به هنگام افطار هزار، هزار کس را از آتش جهنم نجات می‏ داد؛ در شب‏ های جمعه هر یک ساعت، این‏طور می‏ کرد و در شب آخر ماه رمضان به مقدار تمام کسانی که در کلّ این ماه از آتش نجات داده است را نجات می ‏دهد.

ای خدا! آیا می شود که امشب ما هم یکی از این آزاد شده‏ ها باشیم؟ سعادتمند شد کسی که حریم احترام تو را رعایت کرد. «السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَمْحَاکَ لِلذُّنُوبِ وَ أَسْتَرَکَ لِأَنْوَاعِ الْعُیُوبِ» خداحافظ ای ماهی که گناهان را پاک کردی و محو نمودی و همه عیب ‏ها را، هر چه که بود، پوشاندی. « السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَطْوَلَکَ عَلَی الْمُجْرِمِینَ وَ أَهْیَبَکَ فِی صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ» خداحافظ ای ماه! چ‏قدر برای گناه‏کاران طولانی بودی و چ‏قدر برای مؤمنین عظمت داشتی!

یک ماه در جوار مهمانی الهی بودیم/ گفتاری از امام موسی صدر

خدایا، روزۀ این ماه رمضان را آخرین روزۀ ما قرار نده و اگر آن را آخرین روزۀ ما قرار دادی، پس ما را از محرومان قرار نده، بلکه از مرحومان و رحمت‏یافتگان قرار ده. خدایا تو در کتاب نازل‌شده ‏ات گفته‌ای: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَی وَالْفُرْقَانِ» و ماه رمضان را بسیار محترم داشتی، زیرا در آن قرآن را نازل کردی و آن را به شب قدر اختصاص دادی و شب قدر را بهتر از هزار ماه قرار دادی.

خدایا روزۀ ماه رمضان گذشت و شب‏ های آن سپری شد و من به جایگاهی رسیدم که تو به آن داناتری و خیر فراوانی به بندگان تو عطا شد. پس از تو می‌‏خواهم، آنچه را فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل و بندگان صالح تو می‌‏خواهند: می‌‏خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از آتش جهنم برهانی و با رحمت خود به بهشت وارد گردانی و گذشت و کرم خود را به من مرحمت کنی. و تقرب جستن مرا بپذیری و دعایم را اجابت کنی و در روز ترس و وحشت، از همۀ هول‏ هایی که برای روز قیامت قرار دادی، به من ایمنی ارزانی داری.

خدایا به بزرگواری و عظمت تو پناه می‌‏ّبرم، از اینکه روزها و شب‌های ماه رمضان سپری شود و نزد تو گناه و لغزشی از من نابخشوده باقی مانده باشد و به سبب آن مرا مؤاخذه و عذاب کنی.

سرور من، ‌ای کسی که معبودی به جز تو نیست، از تو می‌خواهم که اگر در این ماه از من خشنود شده ‏ای، بر این خشنودی بیفزایی و اگر از من خشنود نشده ‏ای، از هم‌ اکنون از من خشنود باشی، ‌ای مهربان‌ترینِ مهربانان، ‌ای الله، ‌ای یگانه، ‌ای بی‏ نیاز، ‌ای کسی که نه‌زاده و نه‌زاده شده‏‌ای، و هیچ همتایی نداری، ‌ای نرم‏ کنندۀ آهن برای داوود (ع)، ‌ای برطرف‏ کنندۀ بلا و گرفتاری از ایوب (ع)، ‌ای زدایندۀ اندوه یعقوب (ع)، ‌ای تسلی‌دهندۀ به یوسف (ع)، بر محمد و آل محمد، آن‌گونه که سزاوار توست، درود فرست و با من چنان کن که شایستۀ توست، و چنان مکن که من شایستۀ آنم.

ای درهم‌ پیچندۀ شب و روز، ‌ای دانا، ‌ای حکیم، ‌ای پروردگار پروردگاران وای سرور سروران، معبودی جز تو نیست. ‌ای کسی که از شاهرگ گردن به من نزدیک‏تری، ‌ای الله، ‌ای الله، ‌ای الله، نام‌های نیکو و بزرگی و نعمت‏‌ها برای توست.

از تو می‌‏خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و نام مرا در این شب جزو سعادتمندان قرار دهی و روحم را با شهیدان محشور کنی، و نیکی‏‌هایم را بیفزایی و گناهانم را ببخشی، و به من یقینی دهی که در قلبم برقرار باشد و ایمانی که شک را از من بزداید. مرا به آنچه روزی ‏ام کرده ‏ای، خشنود بگردان و در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش جهنم نجات ده، و یاد و سپاس خود و اشتیاق به خود را و توبه و توفیق را روزی ما بگردان، همان‌گونه که به محمد و آل محمد روزی کردی.

ماه رمضان را وداع می‌‏گوییم و خداوند خود گواه است که ما اندوهگین هستیم. تردیدی نیست که در این ماه مبارک از بیشترین و بهترین و کامل‌ترین فرصت‏‌ها بهره‌مند بودیم. ماه رمضان ماه خداست و ما در این ماه در میهمانی خدا مشمول رحمت او بودیم و دعاهایمان در آن پذیرفته و خوابمان عبادت و نفس‏‌هایمان تسبیح و کارهایمان مقبول بود.

در این ماه، درهای بهشت گشوده و درهای آتش بسته بود و شیاطین در زنجیر بودند و رسول خدا (ص) ما را از این فرصت‏‌ها آگاه کرده بود. ما در این ماه، چه فهمیده باشیم و چه نفهمیده باشیم، در جوار رحمت خدا بودیم و اجابت دعایمان نزدیک بود و برآورده شدن خواسته‏‌ها و نیازهایمان تنها منوط به همت و اراده خودمان بود.

از خداوند می‌‏خواهیم که از این ماه بهره برده و به نتایج آن رسیده باشیم. اگر از آن بهره برده باشیم، اندوهی نداریم و از این ماه توشه ‏ای برای سال آینده برداشته‏ ایم و چقدر به این توشه نیازمندیم. ما با بی ‏نیازی جستن از نیازها توشه برگرفتیم و در برابر شهوت‏‌ها ایستادیم و در عین حال عادت کردیم که در برابر سختی‏‌ها و مشکلات آینده استوار باشیم.

بی‏ گمان ما باید زندگی سخت و طولانی خود را با همت و اراده بپیماییم و عزت و افتخار و شکوهی به ما داده نمی‌‏شود جز با تلاش و زحمت و مجاهدت. اگر توانستیم در برابر شهوت‏‌ها و وسوسه‏‌ها و در برابر سختی‏‌ها و مشکلات استوار بایستیم، بدان معناست که توانسته ‏ایم از این ماه مبارک برای زندگی خود و برای سختی‏ های آینده توشه برداریم.

بنابراین، ماه رمضان ماه بخشش و توبه، ماه دعا و توسل و ماه تعالی روحی است و چنان‌که پیامبر (ص) در خطبه خود فرموده است، ماه یادآوری گرسنگی و تشنگی روز قیامت است؛ همچنان که ماه احساس دردهای دوستان و برادرانمان است؛ ماه درک گرسنگی و تشنگی و ناتوانی آن‌ها در رسیدن به خواسته‏‌هایشان است. از سویی ماه رمضان ماه جهاد نیز هست، زیرا در این ماه، دو واقعۀ بزرگ در تاریخ امت ما رخ داده است: یکی جنگ بدر (روز فرقان) که نخستین واقعۀ جدی و اثرگذار در تاریخ اسلام بود و دیگری فتح مکه که بزرگ‌ترین رخداد در تاریخ پیروزی‏ های مسلمانان است؛ واقعه‏ ای که باعث شد مردم به دست رسول خدا گروه گروه وارد دین خدا شوند.

پس فراموش نکنیم که ما در این ماه قرار داریم و باید در آن به تعالی روحی و محبت و رحمت و مهر‏ورزی برسیم. همچنین در این ماه باید فروتنی و در عین حال قدرت و صلابت را در برابر دشمنان خدا بیاموزیم. ما در دعاهای این ماه از خدا می‌‏خواهیم که نام ما را در زمرۀ سعادتمندان قرار دهد و روح ما را با شهیدان محشور کند. ما در این ماه آماده می‌‏شویم تا هر کس را که به ما مهر می‌ورزد، دوست بداریم و با هر که با ما همکاری می‌‏کند، همکاری کنیم. آماده می‌‏شویم تا با کسانی که نسبت به ما ستم می‌‏کنند و دشمنی می‌‏ورزند، بجنگیم و جهاد کنیم و درشتی کنیم.

این ماه فرصتی بود برای آماده شدن، برای رویارویی با زندگی تا بتوانیم مثل کسانی که در کنار پیامبر (ص) ایمان آوردند، «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» باشیم. از خداوند می‌‏خواهیم که توفیق یافته باشیم به برخی از این نتایج برسیم یا گامی در راه این اهداف برداریم.

سلام و درود و صلوات بر سیدالرسل(ص) و اهل بیت معصومین(ع) را هدیه می کنیم به روح مرحوم قیصرامین پور و همه اهالی درگذشته از اصحاب ادب، فرهنگ و هنر و رسانه

* با احترام به هنرمند گرامی طرح اصلی این گزارش خبرآنلاین، آقای محمدعلی حلیمی، که طرح وی در فروردین 1398 در روزنامه همشهری منتشر شده است.

/6262