مهدی درستی: سینمای طنز و فیلم‌های کمدی را می‌توان محبوب‌ترین ژانر در بین مردم ایران دانست و آمار فروش این دسته از فیلم‌ها در تاریخ سینمای ایران هم مهر تاییدی بر این موضوع است. شاید این اتفاق ناشی از جایگاه بالای کمدی و طنز در بین مردم ایران باشد، مسئله‌ای که در وجوه مختلف جامعه نمود خارجی‌اش قابل مشاهده است.

حتی پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران تا به امروز هم در حیطه کمدی قرار داشته و دارند، از «نهنگ عنبر: سلکشن رویا» ساخته سامان مقدم تا «هزار پا» به کارگردانی ابوالحسن داودی که رکورددار فروش و تعداد تماشاگران یک فیلم در سینمای ایران است.

در واقع در سال‌های اخیر حوزه طنز و کمدی، سینمای ایران را تحت سلطه خود گرفته است و اقبال بسیار زیاد علاقه‌مندان سینما به این گونه فیلم‌ها باعث شده است که در این سال‌ها شاهد کوچ فیلمسازان اجتماعی به حیطه کمدی و طنز باشیم.

در چنین شرایطی ساخت فیلم اجتماعی که پرفروش هم باشد و بتواند مخاطبان زیادی را راهی سینماهای کشور کند کاری بس دشوار و سخت است و تا به امروز تنها چند کارگردان ایرانی توانستند از پس آن بربیایند، سعید روستایی تازه‌ترین نمونه از همین دست فیلمسازان است که با «متری شیش و نیم» جدیدترین ساخته سینمایی‌اش در آستانه شکستن رکورد پرمخاطب‌ترین فیلم غیرکمدی (اجتماعی) سینمای ایران قرار دارد، او تا حدودی با فیلم نخست خود «ابد و یک روز» هم توانست مخاطبان قابل توجهی را به سینماها بکشاند.

در واقع در حدود یک دهه اخیر و از سال‌های ۸۷ و ۸۸ بود که یکباره سینمای اجتماعی ایران با رونق گسترده‌ای همراه شد و فیلم‌های این حوزه توانستند در رقابت با فیلم‌های‌ کمدی جزو پرمخاطب‌ترین آثار سال نمایشی قرار بگیرند، پرمخاطب بودن «متری شیش و نیم» بهانه‌ای شد تا به پرمخاطب‌ترین فیلم‌های اجتماعی سینمای ایران در یک دهه گذشته که نسبتا پرفروش هم بودند، نگاهی بیندازیم. (آمار از معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی سازمان سینمایی و سامانه فروش سینمای ایران استخراج شده است.)

فروشنده اصغر فرهادی در اوج

بدون شک نام اصغر فرهادی با سینمای اجتماعی ایران پیوند خورده است و به واقع این کارگردان سینمای دغدغه‌مند و جامعه محور ایران را متحول و دگرگون کرد و توانست تاثیر بسیاری بر فیلمسازان جوان پس از خود بگذارد، پس بیراه هم نیست که در پرمخاطب‌ترین فیلم اجتماعی سینمای ایران تا به امروز هم اثری از نام این کارگردان خوش نام باشد.

«فروشنده»، هفتمین فیلم فرهادی است که توانست اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را هم برای او و سینمای ایران به ارمغان آورد و در تاریخ ایران ماندگار شود.

فیلم فرهادی در زمان اکران با اقبال گسترده مخاطبان همراه شد و حتی نخستین نمایش آن ساعت ۶:۴۵ دقیقه صبح روز چهارشنبه دهم شهریور ۹۵ در تهران با حجم گسترده‌ای از علاقه‌مندان برگزار شد، همچنین اولین روز نمایش این فیلم با فروش ۲۵۰ میلیون تومانی به پایان رسید که رکورد قابل توجهی در آن سال بود.

استقبال از فیلم فرهادی در تمام مدت اکران تداوم داشت و این فیلم توانست در روزهای پایانی اکران رکورد پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را هم از «محمد رسول‌الله» بگیرد و در نهایت با گیشه ۱۵ میلیارد و ۷۱۴ میلیون تومانی به کار خود پایان داد اما در سال‌های بعد این رکورد توسط فیلم‌های کمدی چند مرتبه شکسته شد.

 تا همین امسال هم «فروشنده» رکورددار پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی سینمای ایران بود اما «متری شیش و نیم» با عبور از مرز ۱۶ میلیارد تومان فروش، این رکورد را به نام خود ثبت کرد.

با وجود آنکه آمار پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی دیگر در اختیار «فروشنده» نیست اما فیلم فرهادی از نظر تعداد مخاطب همچنان در اوج قرار دارد، این فیلم با دو میلیون و ۱۹۷ هزار تماشاگر، پرمخاطب‌ترین فیلم غیرکمدی یا اجتماعی سینمای ایران است. حال باید دید که این آمار تا چه مدت دیگر می‌تواند در اختیار این فیلم باقی بماند.

متری شیش و نیم، به رکوردها رحم نمی‌کند

سعید روستایی با تازه‌ترین ساخته سینمایی خود خیلی زود توانست به رکوردهای مختلف سینمای ایران حمله کند و تازه‌ترین رکوردی که برای شکستن پیش رو دارد، همین رکورد پرمخاطب‌ترین فیلم اجتماعی سینمای ایران است که در اختیار «فروشنده» قرار دارد.

فیلم روستایی از همان نوروز که روی پرده رفت توانست با اقبال خوب مخاطبان همراه شود و خیلی زود در کنار «رحمان ۱۴۰۰» ساخته منوچهر هادی در صدر گیشه قرار گرفت، با این حال با کنار گذاشته شدن این فیلم کمدی از چرخه اکران، فروش «متری شیش و نیم» تا حدود زیادی افزایش پیدا کرد و در نهایت این فیلم با ۲۵ میلیارد و ۹۲ میلیون تومان فروش، پرفروش‌ترین فیلم سال ۹۸ تا به امروز است که رکورد پرفروش‌ترین فیلم غیرکمدی سینمای ایران را هم برایش به همراه داشته است.

در این بین نباید تاثیر حواشی که این فیلم در طول ساخت و سپس نمایش در جشنواره فیلم فجر داشت را در افزایش فروش و میزان استقبال از آن بی‌تاثیر دانست.

این فیلم را تا به امروز دو میلیون و ۹۳ هزار و ۷۸۵ نفر تماشا کرده‌اند و این تعداد حکایت از فاصله کم و حدود ۱۰۴ هزار نفری «متری شیش و نیم» با «فروشنده» دارد و خیلی دور از ذهن نیست که فیلم سعید روستایی در ادامه اکران بتواند با جبران این فاصله، عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم اجتماعی سینمای ایران را هم به نام خود بزند و به افتخار دیگری را به کارنامه خود بیفزاید.

لاتاری، تنها فیلم اجتماعی و مخاطب‌پسند مهدویان

شاید دیدن نام محمدحسین مهدویان در فهرست کارگردانان پرمخاطب‌ترین فیلم‌های اجتماعی سینمای ایران عجیب و غیرقابل باور باشد اما واقعیت دارد، این کارگردان جوان سینمای ایران که در سال‌های اخیر با فیلم‌های سیاسی‌اش که متمرکز بر تاریخ معاصر بودند در میان مردم شناخته شده است، سال ۹۶ از رویه ثابت و معمول خود فاصله گرفت و با فیلم «لاتاری» به سراغ یک سوژه اجتماعی در بستری عاشقانه و رمانتیک رفت.

این فیلم برای نخستین بار در سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم این رویداد سینمایی را هم از آن خود کند، فیلم مهدویان که جزو گزینه‌های نهایی اکران نوروز ۹۷ بود، در ۲۳ اسفند سال ۹۶ به اکران عمومی درآمد و توانست در طول مدت اکران با توجه به مضمونی که داشت مورد توجه مخاطبان سینما قرار بگیرد.

«لاتاری» در نهایت با گیشه پرقوتی به اکرانش پایان داد و توانست ۱۴ میلیارد و ۸۰۱ میلیون تومان عایدی داشته باشد، در عین حال گویی صفت پرمخاطب‌ترین با نام این فیلم پیوند خورده بود چرا که فیلم مهدویان توانست با یک میلیون و ۷۲۷ هزار و ۳۸۲ تماشاگری که داشت در جایگاه سومین فیلم پرمخاطب سینمای ایران در یک دهه اخیر قرار بگیرد.

ابد و یک روز، دومین فیلم پرمخاطب روستایی

سعید روستایی با دو ساخته سینمایی خود نشان داده است که می‌توان در حوزه‌ای غیر از کمدی هم فیلمی ساخت که مخاطبان را با خود همراه کرده و علاقه‌مندان را به سینما کشاند، پیش از «متری شیش و نیم»، او با «ابد و یک روز» اولین فیلم سینمایی‌اش این موضوع را اثبات کرده بود.

«ابد و یک روز» برای نخستین بار در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و با واکنش‌های مثبت منتقدان، اهالی سینما و علاقه‌مندان همراه شد و جوایز بسیاری هم به دست آورد که مجموع این اتفاقات نویدبخش ظهور یک کارگردان جوان مستعد و خلاق در سینمای ایران بود.

تعریف و تمجیدها از این فیلم پس از جشنواره آنقدر زیاد بود که بسیاری منتظر نمایش عمومی آن بودند و این اتفاق اکران پرمخاطبی را در سال ۹۴ برای این فیلم رقم زد که در نتیجه آن گیشه پررونقی هم نصیب «ابد و یک روز» شد، فیلم روستایی در نهایت ۱۱ میلیارد و ۴۸۲ میلیون تومان فروخت.

در عین حال یک میلیون و ۶۰۷ هزار مخاطبی که این فیلم را تماشا کردند، عاملی شدند تا نام این فیلم در فهرست پرمخاطب‌ترین فیلم‌های غیرکمدی سینمای ایران قرار بگیرد.

هومن سیدی و برگ برنده مغزهای کوچک زنگ زده

دیگر کارگردانی که توانست با فیلمش نام خود را در میان پرمخاطب‌ترین فیلم‌های اجتماعی دهه اخیر مطرح کند، هومن سیدی است. بازیگری که پس از ایفای نقش‌های مختلف تصمیم گرفت تا شانس خود را در کارگردانی هم امتحان کند و به نظر می‌رسد که تصمیم درست و به جایی هم گرفت و در این حوزه به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کرد.

«مغزهای کوچک زنگ زده» آخرین فیلم سینمایی او در مقام کارگردان تا به امروز است، فیلمی که به شکلی تازه به معضل توزیع و پخش مواد مخدر پرداخته است و پس از نمایش در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر هم مورد توجه قرار گرفت و جوایزی از جمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و بهترین فیلمنامه را به دست آورد.

فیلم سیدی در چهارم مهر سال ۹۷ در سینماهای سراسر کشور روی پرده رفت و خیلی زود توانست به فروشی میلیاردی دست پیدا کند، اقبال علاقه‌مندان به این فیلم فارغ از موضوعی که داشت به دلیل حضور متفاوت نوید محمدزاده و فرهاد اصلانی بود که کنجکاوی مخاطبان را برای تماشای‌شان برانگیخته بود.

«مغزهای کوچک زنگ زده» در نهایت با فروشی معادل ۱۲ میلیارد و ۷۶۶ میلیون تومانی و جذب یک میلیون و ۲۷۳ هزار تماشاگر در جمع پرمخاطب‌ترین فیلم‌های اجتماعی یک دهه اخیر سینمای ایران قرار گرفت.

نخستین فیلم برنده اسکار ایرانی که پرتماشاگر شد

شاید اگر بگوییم استارت جدی پرمخاطب و پرفروش شدن فیلم‌های غیرکمدی در سینمای ایران با «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی خورد، بیراه نگفته باشیم. این فیلم که محصول سال ۱۳۸۹ است، برای اولین بار در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر نمایش داده شد که تحسین منتقدان و سینماگران را برانگیخت و توانست چهار جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه، بهترین صدابرداری و بهترین فیلمبرداری را هم از آن خود کند.

البته محبوبیت و اقبال به این فیلم تنها محدود به ایران نبود و ۵۲ جایزه بین‌المللی که فیلم فرهادی دریافت کرد نشان دهنده همین موضوع است، جوایزی که در صدرشان جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان که برای نخستین بار به یک فیلم ایرانی اختصاص پیدا کرد، حسابی می‌درخشد.

«جدایی نادر از سیمین» با این عقبه وقتی در سینماهای سراسر کشور به نمایش درآمد قابل پیش بینی بود که مورد توجه مخاطبان سینمای ایران قرار بگیرد و فروش خوبی را هم تجربه کند، این فیلم با وجود در اختیار داشتن تنها ۲۴ سالن سینما در ۱۵ روز نخست نمایش به فروشی بالغ بر یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان دست یافت که در آن سال آمار قابل قبولی بود.

پنجمین فیلم فرهادی تا پایان اکران آمار یک میلیون و ۱۴۵ هزار تماشاگر را به نام خود ثبت کرد و سه میلیارد تومان هم در گیشه فروخت تا به عنوان یکی از فیلم‌های پرمخاطب اجتماعی سینما نام خود را مطرح کند.

فرهادی و روستایی کارگردانان پرمخاطب/ معادی و محمدزاده رکوردداران

آمار فوق نشان می‌دهد که اصغر فرهادی و سعید روستایی که یکی کوهی از تجربیات مهم سینمایی دارد و دیگری جوانی در آغاز راه است، با ساخت فیلم‌های غیرکمدی که بتواند مخاطب را با خود همراه کند، بلد هستند و حضور دو فیلم در میان شش فیلم پرمخاطب دهه اخیر از هر دو سینماگر نشان دهنده همین موضوع است.

در این بین هومن سیدی که در کارنامه فیلمسازی‌اش، چند فیلم اجتماعی دیگر هم به چشم می‌خورد، با «مغزهای کوچک زنگ زده» نشان داده است که می‌تواند فیلمی بسازد که با وجود داشتن مضامین اجتماعی پرمخاطب شود.

و در نهایت محمدحسین مهدویان که شانس خود را برای نخستین بار در حوزه سینمای اجتماعی امتحان کرد و با موفقیت هم همراه شد باید دید که در ادامه مسیر حرفه‌ای‌اش باز هم تجربه‌ای از این دست خواهد داشت یا خیر؟ البته با توجه به اظهارنظر تازه او با این مضمون که «دیگر فیلم سیاسی نخواهد ساخت» بعید نیست که نام او را بیشتر در حوزه سینمای اجتماعی ایران بشنویم.

همچنین در بین بازیگران این شش فیلم، نوید محمدزاده و پیمان معادی با سه فیلم رکورددار هستند و می‌توان گفت که موثرترین بازیگران سینمای غیرکمدی ایران به شمار می‌آیند که می‌توانند تضمین کننده فروش فیلم‌هایی از این دست باشند و مخاطبان را راهی سینما کنند. البته در دو فیلم «متری شیش و نیم» و «ابد و یک روز» این دو بازیگر همبازی هستند و دیگر فیلم محمدزاده «مغزهای کوچک زنگ زده» بود و معادی هم به جز این دو فیلم در «جدایی نادر از سیمین» به ایفای نقش پرداخته است. پس از این دو، شهاب حسینی با دو فیلم «فروشنده» و «جدایی نادر از سیمین» پرمخاطب‌ترین بازیگر سینمای اجتماعی ایران است.

۲۵۸۲۴۳