برخی رویکردها بر محوریت دانش آموز و برخی دیگر بر اصالت متن و برنامه درسی تأکید دارند و برخی دیگر نیز به نکات دیگری توجه می کنند. آنچه از مطالعه و بررسی رهنمودهای دین اسلام در این حوزه به دست می آید این است که رویکرد دین “معلم محور” است و در میان عناصر مختلف نظام تعلیم و تربیت بیش از همه به جایگاه معلم توجه دارد.
از سویی اصل و اساس دین بر تعلیم و تربیت استوار است و هدف بعثت پیامبران همین آموزش و پرورش بوده است و از سوی دیگر پیام دین و دعوت الهی با تعلیم و تربیت به نسلهای آینده می رسد، پس موضوع آموزش و پرورش در یک نظام و جامعه دینی به طور طبیعی باید بسیار مهم تر و جدی تر از سایر جوامع باشد.
توجه دین به نقش معلم و تأکید بر حفظ شأن و جایگاه او از آن روست که اگر معلم صلاح و سلامت داشت، می توان به توفیق کارش امیدوار بود و چه بسا با وجود یک معلم موفق و شایسته فقدان ضعف عناصر قابل چشم پوشی باشد – زیرا مثلا معلم صالح خود متن را فراهم می کند- اما فقدان معلم مناسب را با فرض وجود همه عناصر دیگر به هیچ وجه نمی توان جبران کرد.
تحقق این هدف تنها در صورتی ممکن است که علاوه بر تربیت نیروهای متخصص و بهره مند شدن آنان از دانش، تخصص و تجربه لازم، شأن و جایگاه معلم در محیط اجتماعی نیز عملا ارتقا یابد و علاوه بر این سطح زندگی و درآمد شغل معلمی نیز به حدی آبرومند و معقول برسد که باعث تشویق نخبگان به اشتغال در این حرفه گردد.
معلم زمانی می تواند مسؤولیت سنگین خود را -به عنوان جانشین انبیای الهی- ادا کند که حداقل های لازم برای یک زندگی متوسط و معقول را دارا باشد و از این رو باید نیاز مادی او تا حدی فراهم گردد که بتواند با آرامش خاطر به اجرای تعهد معنوی خود بپردازد.
متأسفانه به دلایل گوناگون از جمله بی توجهی به اصل این جایگاه و مسؤولیت اساسی در سالهای گذشته ، به مرور از حرمت و شأن معلمی کاسته شده و نه تنها معلمان در اندازه و میزان توقع نظام دینی مورد تجلیل قرار نگرفته اند بلکه با تحولات اجتماعی جدید و تغییرات سبک زندگی و حضور رسانه های اجتماعی و فضای مجازی دیگر همان نقش و جایگاه سابق را هم ندارند.
در عین حال رویکرد حافظه گرا و کنکور محور نظام آموزشی نیز مشکل را دوچندان کرده و تقریبا چیزی از آن اهداف و آرمانهای متعالی که مدعی پرورش و تربیت نسل صالح و سالم برای آینده بود باقی نگذاشته است.
وقتی همه فکر و ذهن معلم درگیر قسط عقب افتاده و اجاره خانه اش باشد و عصرها بخواهد مسافرکشی کند یا سفارش پیتزافروشی را به مشتری ها برساند، خودتان تصور کنید وقتی دانش آموز مسافر معلم است و از او می خواهد تا چمدانش را بردارد و در صندوق بگذارد یا وقتی شاگردش در خانه را باز می کند که پیتزا را تحویل بگیرد و احیانا انعامی به او بدهد چه چیزی از رابطه معنوی میان معلم و شاگرد باقی خواهد ماند؟
اگر می خواهیم اهداف نظام تعلیم و تربیت تحقق یابد، نخست باید بر اساس آموزه های دینی برای حفظ حرمت معلمان و تقویت شأن اجتماعی و تأمین نیازهای اقتصادی آنان بکوشیم، آن گاه می توان انتظار داشت که معلمان با خاطری آسوده و دلی آرام به آموزش و پرورش فرزندان این کشور بکوشند.
* منتشر شده در روزنامه خراسان
