به گزارش خبرآنلاین، در این پژوهش، مطالعه وضعیت رفتارهای پیشگیرانه فردی و جمعی افراد جامعه در ابعاد مختلف، دستیابی به علل رعایت توصیه های بهداشتی، سنجش آثار و پیامدهای مختلف شیوع ویروس و نیز راهبردهای مقابله با ویروس از مهمترین دستاوردهای این پژوهش است تا بتواند مسئولان نظام سیاسی و کادر پزشکی را در این مسیر طاقت فرسا کمک کند.
وضعیت رفتارهای پیشگیرانه مردم در سطح جامعه
با توجه شیوع ویروس کرونا در کشور ایران از اوایل اسفند ماه بتدریج رسانه های جمعی شروع به آموزش مهارتها و توصیه هایی بهداشتی مختلف نمودند. بر این اساس می توان رفتارهای پیشگیرانه مردم جامعه را در دو سطح در نظر گرفت: سطح نخست؛ وضعیت سلامت فردی و نیز توجه به هشدارهای سلامتی که می توان از آنها به عنوان «رفتارهای پیشگیرانه فردی» از آن یاد نمود. سطح دوم؛ میزان رفتارهای دگرمراقبتی است که بیانگر میزان «رفتارهای پیشگیرانه جمعی» برای جلوگیری از مبتلا شدن و نیز ممانعت از انتقال و مبتلا کردن دیگران باشد.
آثار و پیامدهای شیوع کرونا در سطح جامعه
بی تردید در حال حاضر شیوع ویروس کرونا در زندگی اجتماعی مردم اختلال ایجاد کرده و به نوبه خود پیامدهایی را به همراه داشته و دارد. با توجه به یافته های حاصل آثار و پیامدهای مختلف شیوع کرونا را در سه دسته می توان سنخ شناسی نمود:
۱ـ تغییرات تداومی شیوع کرونا
با گسترس شیوع ویروس کرونا در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی افراد جامعه می توان چنین قضاوت نمود که در برخی از حوزه ها روند گذشته پابرجا بوده ولی شیوه بحران کرونا امر موجب تقویت یا تضعیف آن شده است. در این مورد می توان به پیامدهای خانوادگی شیوع کرونا کرد؛ مثلاً در حوزه خانواده ها می توان بیان داشت شیوع کرونا و قرنطینه افراد در منزل و حضور افراد در کنار همدیگر موجب شده که خانواده هایی که سازگار و سالم بوده اند، با در خانه ماندن افراد، روابط بین اعضای خانواده صمیمی تر و نیز تقویت شده و در مقابل خانواده های آشفته را دچار شُک و نیز چالش نموده و منجر به درگیری و تضاد بیشتر شده است. دیگر پیامدهای این سنخ از تغییرات به طور دقیق تر بدین شرح است:
ـ خشونت و درگیری خانگی: نتایج نشان می دهد ۱۱ درصد پاسخگویان اعلام نموده اند که بعد از شیوع کرونا میزان خشونت و درگیری خانگی در بین خانواده آنها افزایش یافته است؛ در مقابل ۲۱ درصد از کاهش شدت درگیری خانگی خبر داده اند. ۶۸ درصد بیان نموده اند که چندان تغییری نکرده است. «طبق نتایج ایسپا، اکثر مردم ایران یعنی ۸۴ درصد آنها اظهار داشته اند در این مدت در خانواده آنها دعوا و مرافعه به علت در خانه ماندن زیاد نشده است اما ۱۵,۸ درصد بیان کرده اند اختلافات و دعوا و مرافعه در خانواده آنها در این مدت زیاد شده است» (ایسپا، ۱۳۹۹). بنابراین بر خلاف گزارشات مختلف افزایش درگیری و اختلاف بین خانواده بسیار شدید و وحشتناک نیست، بلکه روال گذشته همراه با افت و خیز را طی می کند.
ـ مشارکت مردان در انجام امور منزل: نتایج نشان می دهد که حدود ۴۰ درصد افراد نمونه اعلام کرده اند که مشارکت و همکاری مردان در انجام امور منزل افزایش یافته و در مقابل ۴ درصد از پاسخگویان از کاهش این وضعیت خبر داده اند. ۵۶ درصد اذعان داشته که فرقی نکرده است. بنابراین در سطح خانواده ها می توان شاهد افزایش همکاری، صمیمت و روابط عاطفی بود.
ـ مشاجره پدر مادرها با فرزندان: نتایج نشان می دهد که ۲۲ درصد پاسخگویان اعلام کرده اند که مشاجره پدر و مادرها با فرزندانشان در این ایام افزایش یافته و در مقابل ۱۶ درصد خبر از کاهش آن داده اند؛ ۶۲ درصد افراد مورد مطالعه بیان داشته اند که چندان تغییری پیدا نکرده است.
۲ـ تغییرات تثبیت کننده شیوع کرونا
در زندگی روزمره مردم برخی از حوزه ها از قبیل؛ استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی، بهره مندی از منابع و آموزش های اینترنتنی بودند که کارکرهای واقعی خود را ایفا نمی کردند؛ شیوع بحران کرونا به تثیبت نقش و اهمیت آنها در زندگی اجتماعی مردم و جامعه منجر گردید. در واقع با توجه با شیوع ویروس کرونا، به دلیل استفاده ضروری از شبکه های مجازی و اینترنت، فارغ از نقش سرگرم کننده شبکه های مجازی، کارکرد اصلی شان را پیدا کردند. زمانی استفاده بی رویه و نادرست از فضای اینترنت و فضای مجازی در جامعه ایران رواج داشت و وجه منفی آن بر وجه مثبت آن غلبه می‌کرد. در موضوع کرونا، مصرف دیجیتال ما به خلاقیت دیجیتال تبدیل شد.
۳ـ تغییرات بازاندیشانه شیوع کرونا
با شیوع و گسترش کرونا می توان آثار دگرگون کننده آن را در زندگی اجتماعی مردم شاهد بود؛ چرا که چنین بحرانی به لحاظ ایجاد اختلال، متوقف کردن امور و فعالیت های اجتماعی و طولانی شدن آن موجب آثار منفی و مثبت بسیاری گردیده است. بنابراین آثار منفی و مثبت مهم شیوع کرونا عبارت از:
آثار منفی: افزایش احساس افسردگی و وسواس مزمن، افزایش بدهکاری و ورشکستگی خانواده، استفاده بیشتر مردم از شبکه های ماهواره ای، کاهش درآمد خانواده افراد جامعه، افزایش ترس از مردن از طریق این نوع بیماری. «بر اساس نتایج پژوهش ایسپا، شیوع ویروس کرونا موجب کاهش درآمد ۵۰,۷ درصد افراد شده است. ۴۱,۷ درصد کسب و کارشان تعطیل شده است و ۱۳,۵ درصد شغل شان را از دست داده اند. ۲۶,۳ درصد افراد نمونه گفته اند وضعیت اقتصادیشان تغییری نکرده است. همچنین ۰,۶ درصد به دلیل شیوع ویروس کرونا وضعیت اقتصادیشان بهبود یافته است. ۱,۶ درصد پاسخگویان نیز به سایر گزینه ها اشاره کردهاند» (ایسپا، ۱۳۹۹).
آثار مثبت: افزایش مشارکت مردان در انجام امور منزل، اشتیاق برای زیارت حرم معصومین (ع)، استفاده بیشتر مردم از برنامه های صدا و سیما، افزایش مهربانی و کمک به اطرافیان، افزایش احساس همدلی ودلسوزی با مردم دنیا، افزایش دعا برای سلامتی خود و خانواده، احساس دلتنگی بیشتر برای اعضای خانواده، اقوام و خویشاوند.
ـ وضعیت درآمد خانواده: نتایج نشان می دهد ۵/۵۴ درصد مردم اذعان داشته که کاهش درآمد داشته اند؛ و کمتر از یک درصد درآمدشان زیاد گردیده است. البته ۴۵ درصد عنوان نموده اند که میزان درآمد آنها در این ایام تفاوتی نداشته است.
ـ بدهکاری و ورشکستگی خانواده: نتایج نشان می دهد که ۲۳ درصد افراد نمونه اعلام کرده اند که میزان بدهکاری و ورشکستگی در زندگی خانوادگی آنها افزایش یافته و در مقابل ۲۱ درصد کم شده است. در این میان ۵۶ درصد اعلام نموده اند که اوضاع اقتصادی آنها چندان فرقی نکرده است.
ـ دلتنگی برای اعضای خانواده: نتایج حاصل نشان می دهد که ۸۶ درصد مردم احساس دلتنگی شان نسبت به اعضای خانواده افزایش یافته است؛ البته ۱۳ درصد نیز ابزار نموده است که ارتباط عاطفی شان چندان تغییر نکرده است
ـ دلتنگی برای اقوام و خویشاوند: نتایج حاصل نشان می دهد که ۸۶ درصد مردم احساس دلتنگی شان نسبت به اقوام و خویشاوندان افزایش یافته است؛ در مقابل ۱۳ درصد نیز ابزار نموده است که ارتباط عاطفی شان چندان تغییر نکرده است.
ـ مهربانی و کمک به اطرافیان: نتایج نشان می دهد که ۷۸ درصد افراد مورد مطالعه ابزار داشته اند که مردم جامعه نسبت به همدیگر مهربان تر شده اند. در این میان حدود ۲۰ درصد بیان کرده که شرایط چندان تغییری نکرده و حتی ۲ درصد ابراز نموده اند که کاهش یافته است.
ـ احساس همدلی و دلسوزی با مردم دنیا: طبق یافته های به عمل آمده ۸۹ درصد مردم ایران ابراز داشته اند که میزان احساس همدلی ودلسوزی شان با مردم دنیا در این ایام افزایش یافته است؛ البته حدود ۱۰ درصد اعلام نموده اند که فرقی نکرده است.
ـ ترس از مردن از طریق این نوع بیماری: یافته های آماری نشان می دهد که ۵۷ درصد مردم از مرگ بواسطه این نوع بیماری ترس دارند؛ در مقابل ۳۱ درصد بیان کرده اند که ترس شان از مرگ در مقایسه با شرایط قبل از شیوع کرونا چندان تغییر نکرده است.
ـ احساس افسردگی و وسواس مزمن: نتایج حاکی از آن است که ۵۳ درصد مردم بیان داشته اند که احساس افسردگی و وسواس مزمن در بین آنها افزایش یافته و در مقابل ۱۳ درصد کاهش این وضعیت را نشان می دهد؛ در این میان ۳۴ درصد تغییری را احساس نکرده اند.
ـ دعا برای سلامتی خود و خانواده: یافته های حاصل نشان می دهد ۵/۹۶ درصد مردم اذعان داشته که برای سلامتی خود و خانواده دعا نموده اند؛ ۳/۳ درصد نیز نظر خاصی را ابراز نکرده اند.
ـ اشتیاق برای زیارت حرم معصومین (ع): یافته های حاصل نشان می دهد که ۵۷ درصد مردم بیان داشته که در این ایام اشتیاق آنها برای زیارت افزایش داشته و در مقابل ۱۳ درصدکاهش یافته است. حدود یک سوم پاسخگویان نیز بیان داشته که در تمایل و گرایش آنها تغییری حاصل نشده است.
«یافته ها نشان می دهد که ۴۸,۴ درصد پاسخگویان اظهار داشته اند در این ایامی که کرونا شیوع پیدا کرده اهمیت دین و خداوند برای آنها نسبت به قبل تغییری نکرده است؛ ۴۷ درصد مردم گفته اند در ایام کرونا، اهمیت دین و خداوند برای آنها نسبت به قبل بیشتر شده است. فقط ۳,۵ درصد گفته اند این اهمیت نسبت به گذشته کمتر شده است» (ایسپا، ۱۳۹۹). بنابراین به خاطر فقدان رفتارهای مناسک جمعی در بین افراد جامعه، میزان احساس تجربه دینی در بین مردم افزایش یافته است.
ـ محبوبیت و کارآمدی دولت: نتایج حاصل نشان می دهد که ۲۳ درصد مردم بیان داشته اند که محبوبیت و کارآمدی دولت افزایش یافته و در مقابل ۳۴ درصد به کاهش محبوبیت و کارآمدی دولت اشاره داشته اند.
ـ استفاده از برنامه های صدا و سیما: با توجه به گسترش مصرف رسانه های جمعی در ایام شیوع کرونا، ۶۶ درصد مردم جامعه اعلام کرده اند که استفاده آنها از برنامه های صدا و سیما افزایش یافته است؛ در مقابل حدود یک سوم پاسخگویان (۲۹ درصد) بیان نموده اند که بهره مندی شان از این رسانه چندان فرقی نکرده است.
ـ استفاده از شبکه های ماهواره ای: یافته های حاصل بیانگر آن است که ۲۳ درصد افراد نمونه بیان داشته اند که استفاده شان از شبکه های ماهواره ای افزایش یافته و نیز در مقابل ۳۲ درصد به کاهش مصرف شان در این باره اشاره کرده اند. البته ۴۵ درصد تغییری در مصرف آنها صورت نگرفته است.
۲۳۵۲۱۲
