سینماسینما، رضا حسینی

«دوباره زندگی» از آن دست فیلم‌های کوچک و جمع‌وجوری است که متاسفانه به‌راحتی می‌شود فراموششان کرد؛ البته اگر قرار به بررسی و نوشتن درباره فیلم باشد، به‌‌سادگی نمی‌شود با آن روبه‌رو شد، چون با در نظر گرفتن وضعیت سینمای مستقل ایران و انبوه کمدی‌های سخیف (که دوباره گیشه را تصاحب کرده‌اند) و حضور بازیگرانی مثل گلاب آدینه و محمد شمس لنگرودی شاعر، هرگونه انتقاد و بی‌توجهی به این فیلم روی‌هم‌رفته قابل قبول، می‌تواند غیرمنصفانه به نظر بیاید؛ به‌خصوص اگر طبق معیار برخی صاحب‌نظران، بخواهیم شرایط تولید را هم در ارزیابی و نقد فیلم لحاظ کنیم.

«دوباره زندگی» دچار یک پارادوکس بنیادی است که بررسی آن را می‌توان از عنوانش شروع کرد؛ فیلمی که پیش از دیدن، امیدبخش به نظر می‌رسد، اما پس از تماشا، انگار اجبار و ملال نهفته در عبارت «دوباره زندگی» رو می‌آید و خودنمایی می‌کند. در نخستین مواجهه با عنوان فیلم و بازیگرانش، به یاد حرف‌های پدر سال‌خورده«شهر کوچک»/ «قصبه» (نوری بیلگه جیلان/ ۱۹۹۸) افتادم و صحنه‌ای که پیرمرد از هزارویک دردی می‌گوید که شب‌ها آسایش را از او سلب می‌کنند و نمی‌گذارند لحظه‌ای آرام بخوابد، بااین‌حال، دلش می‌خواهد ۲۰ سال دیگر هم زندگی کند. اما پس از دیدن «دوباره زندگی» می‌توان گفت فیلم بر خلاف ادعای کارگردان جوانش در یادداشت سایت هنر و تجربه، نه‌فقط به چنین دیدگاه ستایش‌گری از زندگی نزدیک نمی‌شود و شخصیت‌های اصلی‌اش یک بار دیگر طعم شیرین زندگی را تجربه نمی‌کنند، بلکه کاملا برعکس، گویی از تمام برنامه‌ها و اهدافی که برای گذران بی‌سروصدا و آرام آخرین روزهای حیاتشان دارند هم محروم می‌شوند!

زوج سالمند «دوباره زندگی»، ابتدا در عکاسی کنار هم و در یک قاب دیده می‌شوند؛ با این‌که تغییر پس‌زمینه و لبخند نزدن زن (و در ادامه، میزانسن تصویر بازتابی روی در بانک) عناصر نویدبخشی نیستند و از جدایی زودهنگامی حکایت دارند، اما تقدیر بازی دیگری برای آن‌ها در نظر دارد و در لحظه‌های پایانی ترک خانه، خبری می‌رسد که جدایی و فروپاشی این خانواده کوچک را ظاهرا به تاخیر می‌اندازد؛ جالب این‌که پس از فرازوفرودهای داستانی، عنصر حیات به زندگی‌شان تزریق می‌شود تا احتمالاً شروعی دوباره را از سر بگذرانند، ولی در واقعیت، اوضاعشان دائم بدتر می‌شود و در پایان، فیلم با قاب‌های تک و عاری از هر گونه نشانه امید مرد و زن میان‌سال تمام می‌شود. به‌علاوه، فیلم‌برداری «دوباره زندگی» هم تابع پارادوکس مورد اشاره است و از یک طرف با دنیایی تقریبا بی‌رنگ طرفیم و از سوی دیگر، با تصاویری بی‌دلیل نورزده مواجه می‌شویم. (اگر این اشکال به نسخه ارسالی برای منتقدان برمی‌گردد که چه بدتر!)

ناگفته نماند که «دوباره زندگی» در عرصه جهانی موفقیت‌هایی را به عنوان فیلم اول و برای بازیگرش گلاب آدینه به ارمغان آورده است.

منبع: ماهنامه هنروتجربه