بخش اول : شاغلین فقیر و فقرای بی شغل

جان کلام این متن این است که این ملاحظه مهم پس از شیوع کرونا اهمیت صد چندان یافته است و باید در نقطه مرکزی توجه سیاست های رفاهی در دوران پساکرونا قرار گیرد. در این چارچوب دقت به برخی گزاره ها حایز اهمیت است :

1- مبتنی بر گزارش ملی بررسی وضعیت فقر و نابرابری ، جمعیت زیر خط فقر مطلق خانوارهای تحت پوشش بیمه های اجتماعی بین سالهای 136 تا 1399 از 3 درصد به 15 درصد افزیاش یافته است و در این شاخص یش از 5 برابر شده اند . از سوی دیگر از آنجا که شیوع ویروس کرونا هم باعث تشدید فقر در بین شاغلین شده است می توان اذعان داشت که بیش از هر زمان دیگر با پدیده شاغلین فقیر مواجه هستیم.

2- پس از شیوع کرونا موضوع بیکاران ( Unemployment ) و موضوع افراد شاغلی که شغل خود را ازدست داده اند ( Displaced) به عنوان دو موضوع متفاوتی در حوزه سیاست گذاری مد نظر قرار گرفته است . براین اساس ضروری است نهادها ذیربط ، تصمیم گیر و سیاست گذار در کشورما هم این تفکیک سیاست گذاری را مدنظر قرار دهند و البته به طور شفاف و رسمی هم سیاست های مدنظر برای این دو جامعه هدف را بیان کنند.

3- از سوی دیگر با توجه به اینکه افرادی که شغل خود را از دست داده و مشاغل آنها هنوز احیا شده است در زمره افرادی بوده اند که پیش از همه‌گیری کرونا هم از لحاظ اقتصادی آسیب‌پذیری بیشتری داشتند و نسبت به سایر کارگران کمتر قادر به تحمل شوک های برون زا بوده اند ، ضروری است شناخت دقیق از این جامعه هدف مد نظر سیاست گذاران باشد . مطالعات جهانی در خصوص ویژگی های نیروی کاری که بر اثر کرونا شغل از دست داده است ( displaced) نشان می دهد این نیروی کار بسیار جوان‌تر است، از نظر نژادی و قومی متنوع‌تر است و آموزش رسمی کمتری نسبت به نیروی کار با دستمزد متوسط/بالا داشته است.برای مثال در امریکا نزدیک به یک سوم این نیروی کار کم‌دستمزد و شغل از دست داده را جوانان 16 تا 24 ساله تشکیل می‌دهند و این درحالی است که رکود اقتصادی به‌ویژه برای جوانان سخت‌تر است و می‌تواند صدمات طولانی دستمزد را به جای بگذارد. مهم است که ویژگی های این جامعه هدف در نیروی کار ایران هم بدرستی و مبتنی بر شواهد متقن شناسایی و مبنای سیاست گذاری قرار گیرد.

نکته پایانی اینکه اگر بخواهیم سیاستگذاری اجتماعی را با تفکرات پیش از شیوع کرونا و بدون شناخت از تاثیرات عمیق اقتصادی اجتماعی رفاهی کرونا بویژه بر جامعه هدف های متنوع پیش ببریم ، حتما جز ناکامی حاصلی نخواهیم داشت . تشدید و تعمیق فقر شاغلین و افزایش جمعیت خانوارهای تحت پوشش بیمه های اجتماعی که زیر خط فقر مطلق هستند از ۳ درصد در سال ۹۶ به ۱۵ درصد در سال ۹۹ بدین معناست که باید در سیاست های مقابله با فقر این جامعه هدف به طور مشخص مورد تاکید و توجه قرار گیرد.

* پژوهشگر حوزه سیاست رفاهی