زهره نوروزپور: خلیلزاد بار دیگر به زعم خود موفقیتی دیگر در کارنامه سیاسی و در خوش خدمتی به آمریکایی ها ثبت کرد. زلمی خلیل زاد نماینده افغانی- آمریکایی که از سوی واشنگتن برای دومین بار پس از دولت جرج بوش مأمور به مذاکره با دولت افغانستان و طالبان شده بود روز گذشته خبر از توافق صلح داد. خلیل زاد که اصلیت او پشتون است و به دلیل همسر و فرزندان آمریکایی اش شهروند ایالات متحده شد، پیش از این سابقه به دست آوردن دل طالبان را نیز دارد. اما این بار داستان متفاوت است! چراکه جناب فرستاده اصلا مطمئن نیست که توافق او با طالبان عملی می شود یا خیر؟ خلیل زاد در این باره به خبرنگاران گفته است که بعید نیست طالبان به توافق با آمریکا عمل نکند! در گزارش خلیلزاد آمده است که او طالبان را مجاب کرده که هیچگونه همکاری با داعش و القاعده نداشته باشد.
این در حالی است که دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا در نظر دارد که با عقب نشینی کامل از افغانستان، طالبان به جای آنها امنیت افغانستان و مبارزه با تروریسم را در این کشور ادامه دهد. اقدامی که ترامپ با اردوغان بر سر مساله کردها و داعش در سوریه انجام داد. از این رو برخی تحلیلگران معتقدند که اقدام مشابه ترامپ در سوریه و افغانستان ممکن است تله ای برای روسیه، چین و ایران باشد. چرا که انتقال گروه تروریستی داعش به شمال افغانستان از طریق ازبکستان، روسیه را تهدید می کند و از طرف سین کیانگ و حضور ایغور های مسلمان افراطی، چین را نیز مورد تهدید جدی قرار می دهد. ایالات متحده با این امید که گروه تروریستی داعش سه کشور مهم منطقه را می تواند مهار کند، با حمایت هوایی و کمک به انتقال این گروه به افغانستان در پی آن است که با عقب نشینی خود از افغانستان خود را مدافع صلح و امنیت نشان دهد اما در واقع هدف از این عقب نشینی، آشوب و نا امنی بیشتر در افغانستان است. در همین راستا روزنامه واشنگتن پست از مذاکرات جاری به عنوان صلح ویرانگر نام می برد.
خبرگزاری آوای افغانستان در این باره نوشته است: ادامه مذاکرات و توافقات امریکا با طالبان بدون حضور دولت افغانستان، در نظر نگرفتن نگرانی‌های مردم و در نظر نگرفتن دست‌آوردهای هفده ساله را نمی‌توان صلح نامید.
ناصر موسوی، یک کارشناس مسائل بین الملل، در گوشه دیگر سخنان خود عقب زدن کشورهای همسایه و منطقه از روند گفتگوها را به نفع پروسه صلح ندانست و اضافه کرد که اگر ما خواستار یک صلح پایدار و با ثبات باشیم نباید نقش کشورهای همسایه همانند چین، روسیه، ایران و پاکستان را نیز در این گفتگوها نادیده بگیریم. او خاطر نشان کرد که این کشورها در تحولات افغانستان نقش عمده داشته‌اند و نمی‌توان بدون حضور آنان در این گفتگوها به صلح پایدار رسید. بر اساس گفته‌های موسوی تمام کشورها منافع مشروع‌شان را در کشورهای همسایه خود دارند.
بامداد روز سه شنبه نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در روند صلح افغانستان گفت، نمایندگان آمریکا و طالبان درباره چارچوب کلی صلح به توافق رسیده‌اند. به گزارش نیویورک تایمز، زلمای خلیلزاد، نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا تصریح کرد: پیش‌نویس این توافق شامل برنامه‌ای برای خروج نیروهای آمریکا، برقراری آتش‌بس و طرد گروه‌های بین‌المللی تروریستی در خاک افغانستان است.(اینجا)
همزمان، محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان پس از دیدار با خلیلزاد از طالبان خواست با دولت مذاکره کنند. اشرف غنی همچنین دو روز پیش در پیامی تلویزیونی گفت: آمریکا حق ندارد بدون در نظر گرفتن منافع، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور ما به صورت یک جانبه با طالبان مذاکره کند و طالبان هم باید به عنوان عضوی از این کشور باید با دولت کابل مذاکره کند.
در همین‌حال، وزیر دفاع موقت آمریکا روز دوشنبه گفت‌وگوهای میان طالبان و هیأت آمریکایی را «دلگرم کننده» خواند.
پاتریک شاناهان گفت که او از روند مذاکرات صلح با شبه‌نظامیان طالبان استقبال می‌کند اما افزود که به او مأموریتی در مورد خروج کامل نیروهای آمریکایی از جنگ ۱۷ ساله افغانستان واگذار نشده است.
به گفته مقامات طالبان مذاکرات روز شنبه طالبان با مقامات آمریکایی منجر به ایجاد پیش‌نویس قرارداد صلحی مبنی بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان ظرف ۱۸ ماه آینده شد؛ اگرچه یک مقام آمریکایی گفته است که هنوز زمان‌بندی دقیقی برای این امر مشخص نشده است.
هنگامی که از شاناهان پرسیده شد که آیا به او مأموریت برنامه‌ریزی خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان را واگذار کرده‌اند یا خیر، گفت: این کار را به من نداده‌اند.
بر اساس گزارش بی‌بی‌سی، این جدی‌ترین قدم ملموس برای رسیدن به صلح در افغانستان در دست‌کم ۹ سال گذشته است. رئیس‌جمهوری افغانستان در بیانیه‌ای به‌مناسبت گفت‌وگوهای صلح این کشور، از گروه طالبان خواست که با دولت افغانستان مذاکرات جدی را آغاز کند؛ چرا که این کشور «صلح فوری ولی باتدبیر» می‌خواهد.
رئیس‌جمهوری افغانستان افزود: تعهد ما این است که صلح را تأمین کنیم و جلو هرگونه فاجعه احتمالی و فروپاشی را بگیریم.
اشرف غنی دو روز پیش با نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در روند صلح افغانستان دیدار کرد. خلیلزاد نیز شش روز با نمایندگان طالبان در قطر درباره صلح افغانستان گفت‌وگو کرده بود. بعد از این دیدار هم طالبان و هم طرف آمریکا اعلام کردند که به پیشرفت‌هایی دست یافته‌اند.
اشرف غنی همچنین گفت: از طالبان می‌خواهم که از برنامه‌های شوم بیگانه‌ها بیرون شوند و به خواسته‌های افغان‌ها لبیک بگویند.
همچنین ینس استولتنبرگ، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در دیدار با پاتریک شاناهان، سرپرست وزارت دفاع آمریکا ضمن ابراز خرسندی از تداوم مذاکرات صلح با طالبان، از آن حمایت کرد.
وی در این دیدار که در پنتاگون برگزار شد، در پاسخ به سوالی مبنی بر خروج کامل ناتو از افغانستان، گفت: هنوز برای صحبت از خروج نیروهای ناتو خیلی زود است.
استولتنبرگ پس از دریافت گزارش مذاکرات از زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در روند صلح افغانستان، تأکید کرد: برای ایجاد فضای مناسب برای راهکاری صلح‌آمیز در افغانستان بوده و بیش از مدت لازم در آنجا نخواهیم ماند. مادامی که علل اصلی حضورمان با خطر مواجه نشده باشد، خروج یا کاهش نیروها غیرممکن می‌نماید که این خود به معنای ممانعت از تبدیل دوباره افغانستان به منطقه‌ای امن برای گروه‌های تروریستی است.
همچنین خبرگزاری آوای افغانستان انتقاد رئیس جمهوری این کشور از مذاکرات طالبان و آمریکا را به منزله نارضایتی «محمد اشرف غنی» از این مذاکرات اعلام کرد و نوشت این موضع جدید غنی خلاف دیدگاههای قبلی وی در مورد خروج آمریکا از افغانستان است.
اشرف غنی روز گذشته در پیامی تلویزیونی گفت: آمریکا حق ندارد بدون در نظر گرفتن منافع، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور ما به صورت یک جانبه با طالبان مذاکره کند و طالبان هم باید به عنوان عضوی از این کشور باید با دولت کابل مذاکره کند.
به گزارش خبرگزاری آوا، چند روز پس از پایان نشست شش روزه نمایندگان آمریکا و طالبان در قطر، اشرف غنی با اشاره به صلح افغانستان گفت: «حضور نیروهای خارجی بر پایه یک توافق دوطرفه است، هیچ یک از شهروندان افغان نمی خواهند که نیروهای خارجی برای مدت طولانی در خاک کشورشان بماند؛ اما حضور کنونی براساس یک ضرورت است و ما تلاش می‌کنیم تا تعداد نیروهای خارجی را در افغانستان براساس طرحی منظم به صفر برسانیم.»
به نوشته آوا، این در حالی است که «زلمای خلیل زاد» در دیدار با اشرف غنی گفته است که طالبان، خواستار خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان هستند.
به گفته تحلیلگران سایتآوا، این اظهارات اشرف غنی به معنای نارضایتی شدید او از مذاکرات صلح آمریکا با طالبان است.
آمریکا در حالی که با دولت افغانستان، پیمان امنیتی دارد، بدون اعتنا به نظر و دیدگاه ریاست جمهوری این کشور به صورت یک جانبه با طالبان در حال توافق بر سر خروج نیروهایش از افغانستان ظرف ۱۸ ماه، است.
این خبرگزاری در ادامه نوشت که اگرچه همانگونه که غنی اشاره کرده است هیچ یک از شهروندان افغانستان تمایلی به اشغال شدن حتی یک وجب از خاک خود توسط نیروهای خارجی یا ساخت پایگاه نظامی توسط این نیروهادر کشورشان نیستند، اما برای لغو توافق امنیتی با آمریکا و تعهدات واشنگتن در قبال امنیت و مبارزه با تروریسم و حمایت از نیروهای امنیتی و دولت افغانستان، مسائل حقوقی تعریف شده ای وجود دارد که بدون شک خلیل زاد و نمایندگان گروه طالبان، از این صلاحیت برخوردار نیستند که در مذاکرات پنهانی در یک کشوری دیگر (قطر) در این باره تصمیم بگیرند.
از سوی دیگر، شماری از کارشناسان سیاسی می گویند که موضع اخیر رئیس جمهوری افغانستان در خصوص حضور نیروهای خارجی در این کشور نیز در تضادی آشکار با مواضع، سیاست و رویکردهای پیشین او و سایر مقامات دولت افغانستان در این زمینه است. اگر قرار نیست آمریکا یا هر کشور خارجی دیگری در افغانستان، نیروی نظامی داشته باشد، پس باید هزینه های سنگینی که تاکنون برای حضور این نیروها پرداخت شده، جبران شود و درمورد قوانینی که به منظور تصویب و تأیید توافق یک جانبه منعقد شده است، به صراحت توضیح داده شود. «حامد کرزی»، «دادفر سپنتا»، «حنیف اتمر» و«اشرف غنی»، کسانی هستند که مسئول مستقیم هزینه های سنگین و ویرانگر ناشی از فراهم کردن مشروعیت دروغین برای سلطه نظامی آمریکا و هم پیمانانش در افغانستان هستند که بر مردم و نیروهای امنیتی این کشور تحمیل شد.
خبرگزاری آوا در ادامه می افزاید: دولت همچنین باید از آمریکا و متحدانش توضیح بخواهد که اگر قرار است با طالبان اینگونه صلح کنند، چرا از ابتدا به بهانه سرنگونی طالبان، به افغانستان لشکرکشی نظامی کردند و صدها هزار نفر از مردم و نیروهای امنیتی کشور را قربانی یک جنگ بیهوده و فاقد دستاورد کردند. آیا این به معنای آن است که افغانستان، آزمونگاه جنگ و صلح قدرت های خارجی است و هر زمان که قدرت های خارجی ترجیح دادند به این کشور لشکرکشی نظامی کرده و هرگاه منافع آنها در جنگ تأمین نشد، با همان نیروهایی که دیروز وارد جنگ شده بودند، به صورت یکجانبه صلح برقرار می کنند.
آیا این موضوع، مصداق بارز نقض حاکمیت ملی افغانستان و برخورد اشغالگرانه و استعماری با این کشور نیست؟ اینکه آمریکا از افغانستان خارج می شود، رویداد مهمی و خوبی برای همه مردم کشور است؛ اما آمریکا از این حق برخوردار نیست که با خروج از افغانستان، این کشور را به طالبان و سایر گروه های تروریستی واگذار کرده و دولت و نیروهای مسلح کشور را نادیده بگیرد و هیچ اعتنایی به منافع، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی افغانستان نداشته باشد.
به عقیده تحلیلگران آوا، آمریکا مالک افغانستان نیست و طالبان نیز اگر خود را اهل افغانستان می دانند باید از مزدوری بیگانگان، فاصله بگیرند و برای ایجاد صلح، با دولت و دیگر جریان های سیاسی و قومی کشور، وارد گفتگو شوند؛ در غیر آن صورت، به عنوان یک نیروی جایگزین نظامیان آمریکایی و خارجی، حق اظهار نظر درباره سرنوشت کشور را ندارند و از سوی مردم، طرد خواهند شد.
صلح ویرانگر
در همین حال روزنامه واشنگتن پست در سرمقاله روز سه شنبه ۲۹ ژانویه ۲۰۱۹ نوشت: طولانی ترین جنگ آمریکا گویا دارد وارد مقطع امیدوار کننده ای می شود.
دولت ‘دونالد ترامپ’ خود را آماده می کند با طالبان وارد گفت وگوهای صلح شود. این پیشرفتی است که تقریبا همه آمریکاییان از آن استقبال خواهند کرد.
اما ظاهرا وزن این مذاکرات آنطور که از شواهد امر بر می آید، عمدتا به نفع شروط دشمن سنگینی می کند.
طبق شروط از پیش اعلام شده مذاکرات، نیروهای آمریکایی خاک افغانستان را ترک خواهند کرد، اما تضمینی وجود ندارد این دولت و نظام سیاسی آن که ۱۷سال تمام آمریکا پای دفاع از آن ایستاد و هزینه هنگفتی هم بابتش پرداخت؛ آیا بدون حضور نظامی آمریکا قادر به ادامه حیات خواهد بود یا نه. هیچ تضمینی نیست که آیا بالاخص حقوق زنان و سایر حقوق مدنی مردم که در عرض این مدت تا حدودی برقرار شده حفظ و حراست خواهد شد یا نه.
همانطور که ‘زلمای خلیل زاد’ فرستاده ویژه آمریکا به افغانستان هم بدان اشاره کرد، طبق توافقی که در این هفته بدست آمد، ‘چارچوب’ گفت وگوها بر این پایه است که آمریکا متعهد شده سربازان خود را از کشور خارج کند و طالبان هم متعهد شده اجازه ندهد خاک کشور به پایگاه تروریسم بین الملل بدل شود.
این، استخوان بندی اولیه توافق است. اما این تبادل نظر وقتی تکمیل می شود که طالبان با ‘آتش بس’ و همچنین با ‘گفت وگو با دولت’ نیز موافقت کند.
اما طالبان تا به این لحظه با این گام ها موافقت نکرده و اعلام داشته که پیش از آغاز گفت وگوها که ماه آینده آغاز خواهد شد، موضوع را در حلقه رهبری گروه به شور و مشورت خواهد گذاشت.اما آمریکا نباید بی گدار به آب بزند.
تا زمانی که صلح بطور کامل احراز نشده، خروج نیروهای آمریکا و ‘ناتو’، دولت افغانستان را بشدت آسیب پذیر خواهد ساخت.
همین اکنون هم که شمار محدودی سربازان غربی از ارتش و پلیس افغانستان حمایت می کنند، باز هم قوای امنیتی کشور بشدت ضعیف است و متحمل تلفات و خسارات سنگینی است و میدان را به طالبان باخته است.
تحلیل شماری از صاحبنظران سیاسی این است که، طالبان دیگر آن حکومت قرون وسطایی سرکوب و ستم و بیداد که تا اواخر سال ۲۰۰۱ بر کشور حاکم کرده بود را امروز تکرار نخواهد کرد. اما این یک باور خوش خیالانه است.
طالبان یک گروه اسلامگراست، که ‘دمکراسی’ اصلا در گروه خونی آن نیست و یک عناد ذاتی با این مقوله حکمرانی دارد.
بیشترین قشری که از حاکمیت طالبان به وحشت افتاده، ‘زنان’ هستند. زنان افغانستان می ترسند مبادا پایان نبرد افغانستان به قیمت پایمال شدن حقوق انسانی شان تمام شود.
خلیل زاد هم به این واقعیت اذعان دارد و به ‘نیویورک تایمز’ گفته است: ‘هیچ تضمینی نیست که طالبان به قولی که داده وفادار بماند و اجازه ندهد افغانستان به سکویی برای فعالیت گروه های تروریستی و یا افراد تروریست مبدل شود’.
همین اکنون نیز شعبه ای از ‘داعش’ در کوهستان های شرق کشور لانه کرده و در رویای آن است در این ناحیه یک ‘خلافت’ جدید راه بیاندازد.
نه آمریکا و نه دولت افغانستان نتوانسته اند این گروه تروریستی را محو کنند، دیگر چه انتظاری می توان از طالبان داشت. طالبان حتی اگر هم اراده آن را داشته باشد، ظرفیت های این مهم را نخواهد داشت.
با همه این اوصاف، مذاکره با طالبان، تنها راه برون رفت از جنگ افغانستان است.
ترامپ همیشه طرفدار معامله با طالبان بوده است. او در سال ۲۰۱۷ شمار سربازان آمریکایی در افغانستان را به ۱۴ هزار نیرو افزایش داد تا دشمن را در موضع ضعف قرار بدهد و او را مجبور کند به پای میز مذاکره بیاید.
اکنون معامله برقرار است. رئیس جمهوری آمریکا مشتاق عقب نشینی است. ماه گذشته، او شمار نیروها را به نصف تقلیل داد. کاهش نیرو، اهرم موجود در دستان خلیل زاد را ضعیف کرد.
امکان دارد طالبان پیش خود اینطور تجزیه تحلیل کند که کاخ سفید آنطور که می نماید، در حقیقت بدنبال یک راه حل سیاسی نیست بلکه آنچه که واشنگتن در حقیقت می خواهد، فقط یک تضمین است برای جلوگیری از حملات تروریستی.اصلا نباید اینطور باشد.
پایان یافتن جنگ افغانستان، آرزوی همه است. اما این صلح، نباید به قیمت ویران شدن همه بنیان های دمکراتیک تمام شود که آمریکا از سال ۲۰۰۱ تا به امروز کمک کرده در افغانستان ساخته شود.
۵۲۳۱۰
