، در اوج جنگ سرد در دنیا، تحقیقات گسترده در خارج از سیاره‌مان در حکم یک مرحله دراماتیک برای جنگ قدرت پس از دوران هسته‌ای بین آمریکا و اتحادیه جماهیر شوروی بود. این تنش پراضطراب در حکمی هیزمی برای آتش روزهای ابتدایی مسابقه فضایی به نظر می‌رسید؛ مانور برروی تکنولوژی‌های جدید، ایجاد ایستگاه‌ها و آژانس‌های فضایی و اساس پیشرفت‌های آینده درهر بخش از جامعه مشهود بود.
این نبرد در ابتدا بین آمریکا و روسیه در جریان بود، دو غول بزرگ در عرصه صنعت فضایی؛ اما حالا کورس فضایی، یک رقیب تازه دارد؛ در ماه‌های آتی چین در نظر دارد تا گام‌های نهایی را در ایستگاه فضایی تیانگونگ (به معنی کاخ آسمانی) که اولین پایگاه فضایی این کشور است بردارد. اداره ملی فضایی چین یک دهه پیش اولین فاز از ایستگاه فضایی چند ماژولی‌اش را راه‌اندازی کرد و ساخت این ایستگاه فضایی با اضافه کردن کابین آزمایشگاهی منگتیان که سومین و آخرین ماژول موردنیاز برای تکمیل ساختار T شکل و فشرده این ایستگاه فضایی است، به پایان خواهد رسید.
بیشتر بخوانید: روش چینی ها برای مقابله با خشکسالی
طبق گفته این آژانس فضایی، ایستگاه فضایی تیانگونگ، بزرگترین ماجراجویی چینی‌ها در فضا خواهد بود.
تنها ایستگاه فضایی مستقل جهان
برخلاف ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) که به لطف همکاری بسیاری از کشورها و آژانس‌های فضایی‌شان به وجود آمد، تیانگونگ تنها ایستگاه فضایی مستقل درحال فعالیت خواهد بود. شاهکاری که به احتمال زیاد، به تنشهای ژئوپلیتیک در دنیا دامن خواهد زد. توانایی ساخت و حمایت چنین سازه‌ای در مدار کره زمین، معمولا بازتابی از قدرت و نفوذ جهانی یک ملت است. البته کارنامه شرکت‌های فضایی موفق چین که گرچه با اطمینان قوی و قدرتمند نیستند، در دهه‌های اخیر منجر به ساخت ایستگاه فضایی تیانگونگ شده. چین در اواخر قرن بیستم، پنجمین کشور دنیا بود که موفق به پرتاب ماهواره به فضا شد و جدیدترین اتفاقی که به عزم چینی‌ها در این مسیر دامن زد، بر این پایه بود که چطور علوم فضایی با پیشرفتی که شامل امنیت ملی چین، پیشرفت اقتصادی و ابتکارات علمی و آموزشی عمومی است در هم تنیده شده است.
آلانا کرولیکوفسکی، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه علم و فناوری میسوری آمریکا که متخصص سیاست علم و فناوری است در این باره گفته: «این موضوع همیشه بی‌سوال نبوده و همیشه هم به‌طور کامل باثبات نبوده ولی رهبران چین مدتهاست که به فعالیت‌های فضایی چشم دوخته‌اند.»
بخش عمده‌ای از فشارهای ابتدایی ملت چین برای سرمایه‌گذاری زمانی و منابع در عرصه فضایی، تا حدی ناشی از آینده‌نگری بین‌المللی و انزوا در بسیاری از برنامه‌های فضایی گروهی بوده است.
آینده‌نگری به سبک چینی
طبق گفته کرولیکوفسکی ، چین به ویژه در دهه‌های ۸۰ و ۹۰، با چالش‌های داخلی و اقتصادی زیادی از جمله سرنگونی سیاست‌های مالی و فرهنگی که رشد و تجارت جهانی این کشور را تحت تاثیر قرار داده بود، مواجه شد. ولی آنها سریعا دریافتند که بخش فضایی در سال‌های آینده تبدیل به یک حوزه بسیار مهم خواهد شد. چنین تعهد مشتاقانه و خودکفایی چین در مسیر اکتشافات بیشتر فضایی، یکی از دلایلی است که دستاوردهای چین و حتی گاهی شکست‌های آنها را در طول زمان توجیه می‌کند.
در سال‌های اخیر، فشار شدید چین برای افزایش دامنه فعالیت‌های فضایی‌اش، منتهی به ایجاد یک شبکه ناوبری ماهواره‌ای (با قدرت کافی برای رقابت با سیستم GPS تحت حمایت آمریکا)، ساخت یک کاوشگر بدون سرنشین برای مریخ و ساخت اولین سفینه برای کاوش در محیط بیرون کره ماه شد.
بیشتر بخوانید: امارات ابرهای باران زا را از آسمان خاورمیانه به سرقت می برد؟
همزمان که تجارت ملت چین در صنعت فضایی شروع به شکوفا شدن کرده، بسیاری از سرمایه‌گذاران خصوصی هم شروع به تولید وسایل نقلیه جدیدی مثل فضاپیماهای حامل بار و دیگر ماهواره‌ها نموده‌اند. یک ایستگاه فضایی کاملا مستقل می‌تواند به سان یک سکوی پرتاب برای تلاشهای آتی این کشور عمل کرده و تحقیقات علمی را به سطح جدیدی برساند و حتی در راستای پیشرفت اهداف دیرینه چین برای فرود آوردن تایکونات (اصطلاح جدیدی به معنای فضانورد چینی) برروی سطح کره ماه باشد.
درحالی که تیانگونگ، ایستگاه فضایی چین، دروازه‌ای برای بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده خواهد بود، باید این را در نظر داشت که این ایستگاه فضایی به مراتب کوچک‌تر و دارای گنجایش کمتری (برای کارکنان فضایی) نسبت به ایستگاه فضایی بین‌المللی خواهد بود. به‌رغم این محدودیت‌ها، این ایستگاه فضایی، فضای کافی برای انجام آزمایش‌های علمی بسیار مهم را خواهد داشت.
در کنار ماژول دوم ایستگاه فضایی به نام ونتیان، ماژول سوم به نام منگتیان که به تازگی به مجموعه اضافه شده، یک ماژول ۱۸.۳ متری است که در واقع یک آزمایشگاه تحت فشار است که در آن محققان قادر خواهند بود تا آزمایش‌های ریزگرانشی را در کنار دیگر تحقیقات فیزیکی و فناوری هوافضایی برای اکتشافات انسانی انجام دهند.
ایستگاه فضایی تیانگونگ، این فرصت را به چینی‌ها می‌دهد تا مشارکت‌های سودمندی با سایر کشورها داشته باشند. با شروع پروژه، این ایستگاه از بیش از هزار تحقیق و آزمایش در طول عمرش پشتیبانی خواهد کرد که بسیاری از آنها، توسط محققانی از سراسر دنیا انجام می‌شوند.
جاناتان مک داول، اخترفیزیکدان مرکز فیزیک نجومی در موسسه هاروارد اند اسمیتسونیان در کمبریج ماساچوست که یک مورخ فضایی نیز هست، تمایل زیادی دارد تا ببیند که این ایستگاه فضایی، چطور از تلسکوپ شونتیان، تلسکوپ ایستگاه فضایی چین (CSST) حمایت خواهد کرد.در حالی که به‌نظر می‌رسد که تلسکوپ شونتیان، همتای تلسکوپ فضایی هابل است. چرا که میدان دید آن ۳۰۰ برابر بیشتر از رصدخانه ۳۲ ساله هابل خواهد بود. مک داول معتقد است که شونتیان بیشتر شبیه تلسکوپ فضایی نانسی گریس رومن که از آن ناسا است، خواهد بود.
مک داول ادامه داد:« این نسل جدید تلسکوپ‌ها در یک آن، به فضای وسیع‌تری از آسمان نگاه می‌کنند و البته ممکن است جزئیات کمتری از تلسکوپ هابل یا جیمز وب را ببینند. تلسکوپ‌های نسل جدید به جای آنکه به چیزهایی که درحال حاضر از وجودشان اطلاع داریم پرداخته و آنها را با دقت بررسی کنند، فضاهای بزرگی در آسمان را به تصویر می‌کشند.»
بیشتر بخوانید: واکنش نیروی دریایی آمریکا به تصاویر جنجالی وایرال شده از سفینه فضایی!
البته مدتی طول می کشد تا هردو تلسکوپ آماده نگریستن به اعماق فضا شوند ولی آنچه مسلم است این است که بسیاری از پروژه‌های چین از یک الگوی عمدی برای تکرار دستاوردهای قبلی پیروی می‌کنند و بدین ترتیب چینی‌ها از درس‌های آموخته شده توسط دیگر رقیبان، برای پیشرفت و بهبود طراحی‌های خودشان بهره می‌برند.
درس‌هایی که از شوروی گرفته شد
به عنوان مثال ایستگاه فضایی تیانگونگ از بیرون، انگار یک نسخه کپی شده از ایستگاه فضایی میر روسیه است که حدود پانزده سال در مدار زمین فعالیت می‌کرد و در سال ۲۰۰۱ در اقیانوس آرام جنوبی افتاد. یک تفاوت خیره کننده در طراحی چینی‌ها، اضافه کردن یک بازوی رباتیک به طول حدود ۶ متری است که قادر خواهد بود ماژول‌های مختلف اطراف را جابجا کرده و از سایر فعالیت‌های پرواز فضایی پشتیبانی کند.
از آنجا که اتمسفر کره زمین بیشتر از همیشه، مملو از زباله‌های ساخته شده توسط انسان است، اگر آژانس‌های فضایی بخواهند از پایداری فضا در تحقیقات حمایت کنند، باید مشکلات گذشته چین درمورد بقایای کنترل نشده موشک‌هایش نیز بیشتر مورد توجه قرار گیرد. درحالی که هیچ برنامه عمومی‌ای در این رابطه که چطور کشور چین قصد دارد تا این قبیل نگرانی‌ها را مدیریت کند، باید در نظر داشت که این کشور اولین و تنها کشوری است که در حال آزمایش تکنولوژی کاهش زباله‌های فضایی است.
در حال حاضر ناسا از همکاری با چین یا سرمایه‌گذاران چینی منع شده و حتی نمی‌تواند تامین بودجه یا هرگونه مشارکت عملیاتی با چینی‌ها داشته باشد، همکاری‌های آتی بین تیانگونگ و ایستگاه بین‌المللی فضایی هم بسیار بعید به نظر می‌رسد؛ چرا که هرگونه تلاش بین‌المللی علمی باید دست کم تا حدودی توسط ایالات متحده آمریکا هدایت شود. به گفته مک داول، در این میان و با توجه به تمایل آمریکا برای برعهده گرفتن کنترل مسئولیت عملیات‌های بین‌المللی، چین ممکن است در پیوستن به شراکتی که در آن آمریکا نفوذ و قدرت بالایی دارد، بسیار محتاطانه عمل کند.
کرولیکوفسکی در این رابطه می‌گوید:« قطعا ایستگاه فضایی چین برای بسیاری از شرکای بین‌المللی که چنین برنامه‌های فضایی جامعی ندارند، بسیار جذاب خواهد بود. نه تنها برای کشورهای در حال توسعه که می‌خواهند به نحو کوچکی هم که شده در این پروژه مشارکت داشته یا نقش حامی را ایفا کنند، بلکه حتی برای کشورهای بزرگ اروپایی که می‌توانند فضاهای جذابی برای همکاری با چین بیابند.»
در هر صورت در حالی که چین ممکن است در اتخاذ باید و نبایدهای شیوه‌های مسئولانه فضایی عقب باشد ولی بسیاری افراد در جوامع سیاسی و علمی خوشبین هستند که با حضور چین در رشد کیهانی، آنها شروع به تسخیر فضا خواهند کرد. مک داول ادامه داد:« با گذر زمان و با بلوغ چینی‌ها به‌عنوان یک قدرت فضایی، آنها در مسیر تبدیل شدن به یک شهروند فضایی خوب نیز، به بلوغ خواهند رسید.»
۵۸۵۸
