مهسا مژدهی:با شروع گفتگوهای بین ایران و عربستان به نظر می رسد که دو کشور بالاخره به این نتیجه رسیده اند که همکاری های منطقه ای می تواند شرایط بهتری را فراهم کند. پنج سال پس از شروع اختلافات میان ایران و عربستان که به قطع کامل روابط و شروع رویکردی خصمانه از سوی ریاض همراه بود، حالا دو کشور در بغداد به دنبال راه حلی برای برون رفت از مشکلات هستند. ریاض و تهران در حال حاضر به دنبال احیای روابط خود و ایجاد تغییراتی در خاورمیانه هستند. سعودی ها که تغییرات کنونی را نسبت به قبل بالاخره پذیرفته اند، به دنبال آن هستند که امنیت در خاورمیانه را در خود منطقه جستجو کنند. برای آنها رفتن ترامپ به عنوان تلنگری اساسی برای تغییر سیاست هایشان در خاورمیانه بوده است.
در خبرآنلاین با پیرمحمد ملازهی، کارشناس شرق آسیا در این خصوص به گفتگو نشسته ایم:
پس از گذشت زمان نسبتا طولانی از قطع ارتباط تهران و ریاض و در حالی که در سال های اخیر شاهد کینه توزی سعودی ها نسبت به خود بودیم، حالا به نظر می رسد که دو کشور قدم هایی را برای نزدیک شدن به یکدیگر برداشته اند.چشم انداز گفتگوهای بین عربستان و ایران در عراق را با توجه به دور تازه گفتگوها چطور ارزیابی می کنید؟
واقعیتش این است که عراقی ها واسطه شدند بین ایران و عربستان تا مقداری روی مسائل اصلی که ایران و عربستان بر سر آن اختلاف دارند مذاکراتی صورت بگیرد. ابتدا در سطح پایین تر بود و سفیران به این کار مشغول بودند و بعد به سطوح بالاتر رسید و حالا صحبت از این است که معاون شورای امنیت ملی و معاون وزارت امنیت عربستان سعودی دیدار کرده اند. به نظر می رسد که شرایط در هر دو کشور در حال آماده شدن برای رفع مقداری از مشکلات بین تهران و ریاض است. در سطح منطقه هم شرایط متفاوت شده و در سطح بین الملل هم وضعیت تغییر کرده و ایجاب میکند که ایران و عربستان سعودی بتوانند مشکلاتشان را با راه حل سیاسی حل و فصل کنند.
این گفتگوها را تا امروز چطور می بینید؟
هر چند که خواسته های کشورها با هم فاصله دارد اما گام های اولیه به نظر من برای اینکه حداقل ایران و انتظارات و خواسته های خود را با عربستان مستقیم در میان بگذارد و برعکس ایجاد شده. برای هر دو کشور احساس نیاز برای رفع مشکلات موجود به وجود آمده . منتها مشکلات زیاد است و به سادگی نمی شود گفت که همه موانع بر سر راه مناسبات دو کشور را می شود به سادگی و به سرعت برداشت. زمان بر است ولی در مجموع گام های اولیه برداشته شده و حداقل روی دو موضوع تمرکز دارند که خواست تهران و ریاض است.
یکی بحث حوثی ها هست که عربستان مدعی است از سوی ایران مسلح شده و به تاسیسات نفتی سعودی ها حمله می کنند. یکی از خواسته های ریاض این است که ایران از نفوذش بر این گروه استفاده کند و تشویقشان کند تا به منابع و تاسیسات نفتی عربستان سعودی حمله نکنند. این خواسته مهمی است که به نظرم عربستان سعودی دارد. ایران هم خواسته اش این است که اگر حوثی ها پای میز مذاکره بیایند باید سهمی تضمین شده از قدرت را در یمن داشته باشند. به نظر می رسد اینها را می شود در جاهایی از طریق مذاکره حل و فصل کرد. البته یک مشکل وجود دارد و آن اینکه در رابطه با ایران و عربستان مسائل ایدئولوژیک مطرح شده. اگر در سطح سیاسی بود راه حل پیدا کردن ساده تر بود.
چه رخ دادهایی در خاورمیانه باعث این تغییر سیاست ها شده؟ ما می دانیم که سعودی ها دیگر نمی توانند با روش های قبلی در منطقه پیش بروند.
دو اتفاق مهم افتاده. یکی آمدن جو بایدن است. او وقتی که به قدرت رسیده دیگر خاورمیانه را به آن شکلی که قبلا امریکایی ها در آن حضور و دخالت داشتند را نمی بیند و سیاست ها را به سمت شرق اسیا برده و اولویت خاورمیانه تغییر کرده. امریکایی ها بر می گردند به سمت زمان نیکسون که در آن عربستان سعودی و ایران با یکدیگر برای حفظ صلح و ثبات در منطقه همکاری های امنیتی می کردند. به نظرم الان سیاست امریکا در این مسیر است . اگر اینطور باشد فرصت برای تهران و ریاض فراهم است تا با یکدیگر برای حفظ امنیت و انتقال نفت از تنگه هرمز همکاری کنند.این مساله مهمی است.
اما اتفاق دوم در سطح منطق است. در آن پروژه ابراهیم، اسراییل و کشورهای خلیج فارس با یکدیگر به توافقی رسیده اند که ایران مخالف آن است. تهران متوجه شده که در واقع صهیونیست ها به دنبال نزدیک شدن به حوزه های امنیتی در خلیج فارس هستند. واقعیت این است که اختلاف بین ایران و عربستان خیلی کمک کرد به اینکه ریاض به سمت همکاری با اسراییل سوق داده شود. الان ایران حس می کند که در واقع آن تلاش هایی که کرده تا جبهه مقاومت را تقویت کند، با حرکت اسراییلی ها در خطر قرار بگیرد. از این منظر و در حالی که شرایط منطقه هم تغییر کرده، اوضاع به این سمت می رود که عربستان سعودی، مشکلاتشان را حل کنند.
با تغییر موازنه قدرت پس از گفتگوهای ایران و عربستان چه تغییراتی در منطقه ایجاد خواهد شد؟
یک سری خواسته ها هستند که عربستان سعودی دارد ویک سری خواسته ها را ایران دارد. خواسته های عربستان در واقع حول محور این است که حوثی ها پای میز مذاکره بیایند و تاسیسات نفتی را مورد حمله قرار ندهند. این خط اصلی ریاض است. مساله دومی که ریاض می خواهد همان چیزی است که مطرح می کند و مدعی است ایران در امور داخلی کشورهای عربی دخالت می کند و خواستشان این است که تهران این کار را متوقف کند. مثلا می گویند حزب الله و حشدالشعبی منافع عربستان را در لبنان و عراق تحت شعاع قرار می دهد. ایران هم انتظار دارد که حزب الله در لبنان در موضع قدرت باشد که ریاض مخالف است.
اما در شرایط کنونی این اختلافات در حال کاهش پیدا کردن است و حداقلش اینکه مسائل را روی میز گذاشته اند. الکاظمی این موفقیت را به دست اورده تا کاری کند که تهران و ریاض کنار هم قرار بگیرند و گفتگوهای مستقیمی داشته باشند و شاید بشود راه حلی پیدا کرد تا اوضاع بهتر شود و شرایطی برد برد و قابل پذیرش برای دو کشور ایجاد شود.
اگر این را در کنار فضایی که در بین الملل ایجاد شده قرار دهیم، این دو مساله می تواند کمک کند تا گفتگوها به نتیجه برسد.
>>> این مطالب را هم بخوانید:
برای تعامل قوی با سعودی، رگ خوابشان را پیدا کنید
ظریف در منطقه و تغییر لحن عربستان؛پیام ایران چه بود؟
خبرهای خوب برای ایران و منطقه در راه است…
312 310
