مدیرکل امور سینمایی و تئاتر کانون پرورش فکری معتقد است در پنج سال آینده صنعت انیمیشن ایران بخش خصوصی را برای سرمایه‌گذاری بیشتر روی تولیدات وسوسه خواهد کرد.
به گزارش سینماسینما، محمدرضا کریمی صارمی با نزدیک به ۲ دهه سابقه حضور مستمر در مقام دبیری جشنواره پویانمایی تهران، در بخش نخست این گفتگو ضمن تشریح فرازوفرود شکل‌گیری و استمرار برگزاری این رویداد، نکاتی را درباره تاثیر این حرکت بر شکل‌گیری جریان انیمیشن‌سازی ایران طرح کرد.
کریمی‌صارمی که معتقد است جشنواره پویانمایی در طول ۲ دهه برگزاری توانسته است انیمیشن‌سازی ایران را به سمت «صنعتی‌شدن» سوق دهد، در ادامه این گفتگو به‌صورت جزئی‌تر به برخی ابهامات در حوزه سیاست‌گذاری‌های کلان‌تر این حوزه پاسخ گفته است.
دبیر جشنواره پویانمایی تهران که همزمان عهده‌دار مدیریت امور سینمایی و تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است، درباره سهم دولت و بخش خصوصی در سامان‌دهی «صنعت انیمیشن» و کلان‌تر از آن «احیای سینمای کودک» هم نکاتی را در این گفتگو طرح کرده است.
گفتگو با محمدرضا کریمی‌صارمی درباره امروز و فردای «انیمیشن‌سازی ایران» را در ادامه می‌خوانید:
* آقای کریمی شما در کنار دبیری جشنواره پویانمایی تهران که خیلی هم باهیجان از ظرفیت‌های موجود در این رویداد صحبت می‌کنید، همزمان مدیر یکی از مراکز سینمایی با توان تأثیرگذاری بالا در مختصات سینمای ایران هستید. بخشی از حسرتی که امروز درباره نبود تناسب میان ظرفیت‌ها و داشته‌ها از آن صحبت می‌کنیم، حتماً ناظر به کارنامه و عملکرد شما هم هست. به‌عنوان مدیر سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که یکی از مهم‌ترین ارکان سینمای ایران در دهه ۶۰ بود و متاسفانه مدت‌هاست شاهد کم‌فروغ شدن چراغ آن هستیم، در تمام این سال‌ها برای حداکثر استفاده از ظرفیت‌هایی که امروز به آن می‌بالید، چه کردید؟
-ما با توجه به توان مالی‌ای که در اختیار داشته‌ایم نهایت تلاش خود را کرده‌ایم. امسال که کمی کمک‌ها و هم‌دلی‌ها بیشتر شد، کانون ۲ فیلم سینمایی را به سرانجام رساند.
* ما تا اینجا درباره «صنعت» صحبت می‌کردیم. انیمیشن قطعاً این ظرفیت را داشته که با ورود به فاز صنعتی مرکزی مانند کانون را به درآمدزایی برساند و از قبل آن چرخه تولید آثار سینمایی هم به گردش بیفتد…
-در زمینه انیمیشن که اساساً در تمام این سال‌ها هیچ‌گاه وارد فاز تولید سینمایی نشده بودیم. تنها فیلم عبدالله علیمراد در دهه ۶۰ بود که آن هم عملاً سه اپیزود بود که در قالب یک اثر سینمایی اکران داشت. ما به‌تازگی تولید یک انیمیشن سینمایی را کلید زده‌ایم و پیش از این اساساً توان لازم برای ورود به این میدان را نداشتیم. در حوزه فیلم کوتاه انیمیشن ما جزو کشورهای معتبر در جهان هستیم و در منطقه حرف اول را می‌زنیم. کانون پرورش فکر امروز در دنیا جزو کمپانی‌هایی محسوب می‌شود که هر اثر کوتاهی که تولید می‌کند، در جا مشتری دارد.
* اتفاقاً وقتی صحبت از صنعت می‌کنیم، رسیدن به چنین اعتبار و جایگاهی به معنای درآمدزایی است. این درآمد چرا در تمام این سال‌ها به کمک چرخه صنعتی انیمیشن ایران نیامده است؟
-به دلیل همین بازگشت سرمایه است که امروز به تولید ۳۰ اثر در سال رسیده‌ایم. پیش از این تنها ۸ اثر تولید می‌کردیم. توان مالی ما همان‌قدر بود اما امروز و همین الان که با هم صحبت می‌کنیم، ۳۰ انیمیشن را در مراحل مختلف تولید داریم.
* اجازه دهید کمی صریح‌تر باشیم؛ هرگاه با مدیران فرهنگی و به‌طور خاص سینمایی در موقعیت‌های مختلف درباره کارنامه‌شان صحبت می‌شود معمولاً نقطه پایان چالش و به‌نوعی پاسخ نهایی آن‌ها مربوط به بودجه است. این داستانی است که سال‌ها با آن مواجهیم اما وقتی در مختصات جهانی نگاه می‌کنیم غالب شرکت‌ها و کمپانی‌هایی که تاثیرگذار بوده و امروز در بازار جهانی تعیین‌کننده هستند به‌صورت خصوصی فعالیت می‌کنند و نه‌فقط چشم به راه بودجه نیستند، که خودشان تبدیل به پشتوانه اقتصادی برای بسیاری فعالیت‌های جنبی دیگر شده‌اند. در تمام این چهار دهه چرا چنین مدلی را در ایران نداشته‌ایم و هنوز هم نداریم؟ پاسخ من به این موضوع فقدان مدیریت است…
-البته در دنیا هم کمپانی‌های بزرگی داریم که با کمک‌های دولتی فعالیت می‌کنند اما این کمک‌های به سمت ان‌جی‌او ها هدایت می‌شود…
* حتی این سرمایه‌گذاری دولتی هم به امید درآمدزایی است، یعنی دولت‌ها با نگاه اقتصادی در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
-شما در کشوری زندگی می‌کنید که اگر بخواهید صرفاً به اقتصاد فکر کنید، ناگزیر باید از چیزهای دیگری بگذرید که نمی‌توانید. شما می‌توانید در کانون فیلمی بسازید در خارج از چارچوب روانشناسی کودک آن هم به‌صرف اینکه فروش کند؟ حتماً نمی‌توانید…
شما در کشوری زندگی می‌کنید که اگر بخواهید صرفاً به اقتصاد فکر کنید، ناگزیر باید از چیزهای دیگری بگذرید که نمی‌توانید. شما می‌توانید در کانون فیلمی بسازید در خارج از چارچوب روانشناسی کودک آن هم به‌صرف اینکه فروش کند؟ حتماً نمی‌توانید
* ولی حتماً می‌توانستیم در همین چارچوب‌ها فیلم خوب با منطق اقتصادی هم تولید کنیم.
-این همان کاری است که امروز دنبال می‌کنیم.
* و بعد از گذشت بیش از دو دهه هنوز به سرانجام نرسیده است!؟
-بله. واقعیت همین است. در همین مسیر تصمیم گرفتیم در حوزه انیمیشن کوتاه سرمایه‌گذاری کنیم. این حوزه‌ای است که سرمایه‌گذاری در آن به بازگشت سرمایه منتهی می‌شود و چون موفق بوده‌ایم هنوز هم با جدیت آن را دنبال می‌کنیم و هیچ‌گاه آن را تعطیل نکرده‌ایم البته فرازوفرودهای مدیریتی در این زمینه بی‌تاثیر نبود. چهارسالی که من در مرکز مدیر نبودم، هیچ تولیدی در این زمینه نداشتیم، بعد که بازگشتیم با توجیه مدیران این جریان را مجدد راه انداختیم.
همین ۳۲ دو فیلم کوتاهی که در این فاصله تولید کرده‌ایم در دنیا به‌صورت بسته‌های مشترک در قالب فیلم بلند مورد استقبال است. چهار انیمیشن کوتاه ما را به‌صورت یکجا به‌عنوان یک اثر بلند می‌پذیرند و برای اکران و حضور جشنواره‌ای آن‌ها اقدام می‌کنند. حتی اخیراً برخی کشورها انیمیشن‌های ما را به‌صورت دوبله و نه صرفاً زیرنویس، اکران می‌کنند. برخی از انیمیشن‌های کوتاه ما در دنیا تبدیل به سرفصل کتاب‌های آموزشی شده است. ما در این دوره توان داشتیم و موفق بودیم اما واقعاً توان ورود به عرصه انیمیشن بلند را در این سال‌ها نداشتیم. امسال در قالب مشارکت با بنیاد سینمایی فارابی توانستیم چند داستانی بلند سینمایی را کلید بزنیم.
* ناظر به پاسخی جلوتر مطرح کردید ما باید بپذیریم حساسیت‌های فرهنگی در مواردی دست و پای ما برای عرض‌اندام در میدان‌های اقتصادی را بسته است؟
-دست و پای ما بسته نیست اما باید در این میدان تلاش کنیم که آثارمان مطابق با ملاحظاتمان تولید شوند.
* هم شما و هم بنده می‌دانیم که خروجی شعار «تلاش برای رعایت ملاحظات» در تمام این سال‌ها تولید حجم انبوهی از آثار بی‌مخاطب و شعارزده بوده است!
-منظور از «بی‌مخاطب» چیست؟ برخلاف نظر دیگران بنده میزان مخاطب یک فیلم را مطابق با میزان فروش آن نمی‌دانم. میزان مخاطب برابر با میزان دیده شدن یک فیلم است. ما تاکنون ۱۰۳ سالن نمایش را در استان‌های مختلف راه‌اندازی کرده‌ایم که آثارمان را برای نمایش در آن‌ها ارسال می‌کنیم.
* رایگان؟
-خیر. با هزینه اندک…
* پس بازهم ملاک میزان فروش است.
-در زاهدان با بلیت ۱۵۰۰ تومانی فیلم نمایش داده می‌شود. طبیعی است که گیشه چنین اکرانی نمی‌تواند چندان چشم‌گیر باشد. برای همین هم تاکید می‌کنم مخاطب برای من مفهومی متفاوت از میزان فروش است.
* یعنی مدعی هستید که امروز کمیت مخاطبان آثار کانون پرورش در کشور بالاست؟
-اشاره کردم از مهرماه پارسال در استان‌های مختلف سالن‌هایی را افتتاح کرده‌ایم که آثار را در بسته‌های مشخص چندتایی برایشان ارسال می‌کنیم و اکران می‌کنند. این همان اتفاقی است که در تمام دنیا به کمک سازمان‌های دولتی رخ می‌دهد. برخی از این‌ها ان‌جی‌او هستند اما حتماً کمک‌های دولتی پشتشان است. ما هم احساس می‌کنیم نمایش این‌گونه فیلم در استان‌ها برای مخاطبان مختلف جزو وظایفمان است. این‌گونه نیست که به‌دنبال آمار و گیشه فروش باشیم در عین اینکه طیف گسترده‌ای از مخاطبان به تماشای آثار ما می‌نشینند.
منظور از «بی‌مخاطب» چیست؟ برخلاف نظر دیگران بنده میزان مخاطب یک فیلم را مطابق با میزان فروش آن نمی‌دانم. میزان مخاطب برابر با میزان دیده شدن یک فیلم است
* چرا این طیف گسترده نباید تبدیل به یک پشتوانه فروش و گیشه مطمئن برای انیمیشن‌های ایرانی شود؟
-حتماً باید به این سمت حرکت کنیم. به‌زودی و زمانی که سینمای بلند انیمیشن‌سازی ما سامان‌دهی شود حتماً به این سمت هم خواهیم رفت. ما امروز در حالی با هم صحبت می‌کنیم که نهایت ۲ فیلم سینمایی انیمیشن در طول سال تولید می‌کنیم. ما با حجم تولیدات سینمایی حتی در مجموع هم پنج فیلم سینمایی مناسب کودک در طول یک سال تولید نمی‌کنیم. یکی فیلم تلویزیونی ساخته بعد به جشنواره می‌دهد به اسم سینمایی و طبیعتاً برای چنین فیلمی اصلاً نمی‌توان حساب‌وکتاب اکران و گیشه باز کرد.
البته در همین شرایط امروز هم ناگهان هرچه فیلم کودک داریم در فصل امتحانات روانه پرده سینماها می‌کنیم و برای باقی فصل‌ها هیچ فیلمی باقی نمی‌ماند. این مشکلات را هم داریم که واقعیت این است که همه این حوزه در حال سامان‌دهی است. بالاخره امروز ۴۰، ۵۰ سال سابقه و تجربه کسب کرده‌ایم…
* به نظر خودتان صرف زمان ۴۰ سال برای کسب این دست تجربه‌ها منطقی است!؟
-نه. البته فراموش نکنیم در این ۴۰ سال اتفاقات خوبی هم رخ داده است. هرچند امروز شرایط اکران فیلم کودک در کشور افتضاح است. خودمان تصمیم گرفته‌ایم در زمینه سامان‌دهی این حوزه ورود کنیم و می‌خواهیم مسئولیت سالن‌هایی را که در کشور در اختیار داریم به بخش خصوصی واگذار کنیم. شرایط اکران فیلم کودک در ایران به نسبت نمونه‌های جهانی که شما جلوتر به آن اشاره کردید حتماً افتضاح است اما در مقیاس سینمای خودمان در سال‌های اخیر به یک پایداری و ثبات رسیده است. شاید با مشکلاتی مثل اکران همزمان همچنان مواجه باشیم اما مهم این است که فیلم‌های کودک فرصت اکران دارند و می‌توانند دیده شوند. زمانی بود که چه ما چه فارابی فیلم‌های کودکی می‌ساختیم که اصلاً فرصت نمایش پیدا نمی‌کردند. ورود بخش خصوصی به عرصه اکران می‌تواند شرایط را بهتر از امروز کند.
* اما این نکته را هم نمی‌توان نادیده گرفت که با قدرت گرفتن بیشتر بخش خصوصی در حوزه سالن‌داری، اهمیت «فروش» و «گیشه» در چرخه اکران چندبرابر می‌شود و آن وقت جریانی با دیدگاه شما که برای «فروش» اصالت قائل نیست، می‌تواند به طور کامل از صحنه حذف شود!؟
-فروش حتماً مهم است اما بحث من آنجایی که به این نکته اشاره کردم، این بود که وقتی به یک فیلم تنها پنج سالن نمایش اختصاص پیدا می‌کند، اساساً نمی‌توانید انتظار فروش بالا از آن داشته باشید. این یک دودوتاچهارتای ساده است…
* ما درباره سینمای کودکی صحبت می‌کنیم که نفسش به همان چهار یا پنج سالن، بند است که به‌زور حمایت دولت در چرخه اکران نصیبشان شده است. بخش خصوصی بدون تضمین سود فروش، امکان ندارد پای این آثار بایستد!
-اکران صبحگاهی فیلم‌های کودک برای مدارس مگر قرار است سودی برای بخش خصوصی به همراه داشته باشد؟
* این هم یکی از همان برنامه‌های برآمده از نگاه صرفاً دولتی و فاقد توجه به اصالت فروش است! مخاطب اتوبوسی مدارس چه سودی برای سینمادار به همراه دارد؟
-همه جای دنیا همین است و از همین ظرفیت اکران‌های صبحگاهی اگر به‌درستی استفاده کنیم به نظرم برای احیای سینمای کودک کفایت می‌کند. ما از همین ظرفیت هم درست استفاده نمی‌کنیم. اساساً سانس‌های صبح برای اکران فیلم بزرگسال معنایی ندارد. هیچ جای دنیا اکران سینما پیش از ساعت ۴ بعدازظهر آغاز نمی‌شود. ما اگر بتوانیم از همین سانس‌های تا پیش از ۴ بعدازظهر به‌درستی استفاده کنیم اتفاق بسیار خوبی رقم خواهد خورد.
توجه داشته باشید آن حالت سرمایه‌گذاری دولتی در سینمای غرب در جایی رخ می‌دهد که تنها در یک منطقه کوچک بالغ‌بر ۲۵۰۰ سالن سینما فعال است اما ما درباره کشوری صحبت می‌کنیم که کل سالن‌های آن به ۳۰۰ عدد هم نمی‌رسد! هرچقدر هم آمار بدهیم دروغ است!
وزارت آموزش‌وپرورش هم به‌خوبی پروانه حمایت برای فیلم‌ها صادر می‌کند تا مدارس با خیال راحت بچه‌ها را به سالن ببرند. فراموش نکنید درباره همه ایران صحبت می‌کنیم نه‌فقط تهران. در زاهدان و زابل ناگزیریم فیلم‌ها را با بلیت بسیار ارزان اکران کنیم. با همین مختصات این جریان آغاز شده و به‌شدت هم نیاز به حمایت رسانه‌ها و اصحاب قلم دارد. ما می‌دانیم مشکلات بسیاری در این عرصه داریم اما همین که همه حمایت کنیم تا سانس‌های پیش از بعدازظهر به سینمای کودک اختصاص پیدا کند، اتفاق بسیاری مهمی رخ خواهد داد.
* با همه این نکات و برای جمع‌بندی علاقه‌مندم بدانم چه دورنمایی امروز در ذهن شما برای آینده انیمیشن‌سازی ایران وجود دارد. چه زمانی قرار است مثل خیلی نقاط دیگر دنیا کمپانی‌های قدرتمند انیمیشن‌سازی در ایران داشته باشیم که روی پای خود ایستاده باشند و بی‌نیاز از بودجه و حمایت دولت بتوانند در این میدان فعالیت کنند؟
-مطمئناً چنین دورنمایی بسیار درست است اما همین امروز هم کمپانی‌های بزرگ دنیا هم به‌گونه‌ای بهره‌مند از حمایت دولت‌ها هستند. این گزاره‌ها را نمی‌توان مطلق به کار برد. اساساً حوزه فرهنگ و تعلیم و تربیت و بهداشت از نگاه بنده هیچ‌گاه بی‌نیاز از سرمایه‌گذاری دولت‌ها نیست.
* اما در نگاه درست دولت‌ها در همه این حوزه‌ها درآمدزایی دارند نه اینکه بودجه‌ای تزریق کنند و هیچ آورده‌ای نصیبشان نشود.
-دقیقاً.
* پس دولت می‌تواند «سرمایه‌گذار» باشد اما «صندوق بودجه بلاعوض» نه!
-این درست اما توجه داشته باشید آن حالت سرمایه‌گذاری دولتی در سینما در جایی رخ می‌دهد که تنها در یک منطقه کوچک بالغ‌بر ۲۵۰۰ سالن سینما فعال است اما ما درباره کشوری صحبت می‌کنیم که کل سالن‌های آن به ۳۰۰ عدد هم نمی‌رسد! هرچقدر هم آمار بدهیم دروغ است! اصلاً فرض را بر این بگذارید ۲۰۰ سالن فعال در سینمای کودک داریم، با احتساب همان ماجرای بلیت‌فروش ارزان و نیم‌بها در استان‌ها واقعاً چه انتظاری بابت برآورد مالی می‌توان از این سالن‌ها داشت؟ این‌ها واقعیت‌هایی است که نمی‌توان نادیده گرفت.
وقتی به من نوعی ۱۰ سالن برای اکران یک فیلم کودک می‌دهند آن هم با شرط اکران صبحگاهی و به‌صورت نیم‌بها، حتی اگر بتوانم سالن‌ها را در همه سانس‌ها پرکنم بازهم عایدی به همراه نخواهد داشت! در آن کشورهایی که مدنظر شما است، یک کمپانی فیلمش را همزمان در بالغ‌بر سه هزار سالن روانه پرده می‌کند و مشخص است که درآمدی از آن کسب خواهد کرد. در مجموع بازهم تاکید می‌کنم در این موارد هم باز سرمایه‌گذاری دولت‌ها موثر و تعیین‌کننده است. همه دنیا در این زمینه حمایت‌های دولتی وجود دارد. البته حرف‌های من هم مطلق نیست و شاید در مواردی هم شرکت‌های خصوصی توفیقاتی به‌دست بیاورند اما همواره باید همه جوانب را مدنظر داشته باشیم.
* فارغ از این جوانب فکر می‌کنید صنعت انیمیشن ایران چه زمانی به آن قدرتی دست پیدا می‌کند که سرمایه‌گذاران خصوصی و دولتی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه وسوسه شوند و خودشان پا پیش بگذارند؟
-به‌زودی و صرف پنج سال آینده این اتفاق خواهد افتاد. من قول می‌دهم طی پنج سال آینده تهیه‌کنندگان امروز سینمای داستانی هم به سمت انیمیشن گرایش پیدا می‌کنند. وقتی «فیلشاه» در یک سال ۸ میلیارد تومان فروش دارد و با افتخار امروز از آن یاد می‌کنیم یعنی این مسیر آغاز شده است. افتخار می‌کنیم نزدیک به ۳۰۰ خانوار به‌مدت سه سال در حاشیه تولید این فیلم درآمد داشته‌اند. چه صنعتی بالاتر از این می‌خواهیم؟ با اثری که هم کیفیت جهانی دارد و هم سلامت موضوعی. چه انتظاری بالاتر از این می‌خواهیم داشته باشیم؟ به‌خصوص که در کشورهایی مانند لبنان برنامه‌ریزی برای اکران برون‌مرزی آن هم صورت گرفته است. از این منظر صنعت انیمیشن ایران می‌تواند یکی از سلامت‌ترین صنایع ما در آینده باشد و این نکته‌ای است که سازمان‌ها و نهادهای دیگر هم آرام‌آرام متوجه اهمیت آن شده‌اند.
منبع: مهر
