نیو صدر: کافی است در صفحات مجازی‌تان مطلبی بنویسید که مورد علاقه دیگران نباشد، زمان زیادی نمی‌برد تا با موجی از قضاوت‌ها و حتی توهین‌ها روبرو شود. این موضوع برای افراد معروف اما شکل دیگری دارد؛ فرقی نمی‌کند «مستر تستر» باشید یا خبرنگار گاردین و داور استرالیایی بازی ایران و عراق؛ این روزها فضای مجازی آن قدر بی‌رحم شده که یک اشتباه (کوچک یا بزرگ) هر فردی را با تنبیهی بی‌انتها روبرو می‌کند؛ برای مثال، چند روز پیش خبرنگار گاردین در توییتر خود مطلبی درباره افراد چاق نوشت که او را مورد حملاتی عجیب در توییتر قرار داد، حملاتی که او و فرزندش را به مرگ تهدید کرده بودند.
تانیا گلد، در رابطه پیامدهایی که این حمله توییتری برای او به همراه داشت، در گاردین نوشت: «راستش را بخواهید شخصیتی را که برای من ساختند تا حد زیادی می‌شناسم و این بدترین چیزی است که می‌توانم تصور کنم، این احساس در من شروع شده بود که نسبت به خودم احساس تنفر کنم.»
چند روز پیش شکل دیگری از این اتفاق هم برای «مستر تستر» اینفلوئنسر ایرانی اینستاگرام رخ داد. ماجرا از این قرار بود که عکس‌هایی از توهین‌های این اینفلوئنسر به یک کاریکاتوریست زن در فضای مجازی منتشر شد و بعد هم جمعیت زیادی در توییتر، اینستاگرام و … ضد او مطالب مختلفی نوشتند. حتی او در برخی مواقع با واکنش‌های توهین‌آمیزی از سوی کاربران روبرو شد که البته خودش هم در پاسخ دادن به این منتقدان کم نگذاشت.
اما این اولین بار نیست که چنین اتفاقاتی در فضای مجازی رخ می‌دهد. در این چندسالی که فضای مجازی به یکی از مهمترین مکان‌ها برای ارائه نظرات مردم نسبت به افراد معروف در فضای مجازی و دنیای واقعی تبدیل شده، بارها و بارها شاهد واکنش‌های تند و حتی فحاشی کاربران نسبت به این افراد بوده‌ایم.
کوروش محمدی، رییس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران، معتقد است در چنین شرایطی در واقع به قربانی بیش از آنچه که حقش است آسیب وارد می‌شود. او در گفت‌وگو با خبرآنلاین با بیان اینکه مجازات را قانون باید تایید کند، می‌گوید: «اما چون فضای مجازی سوار قانون نیست فرد بیش از چیزی که مستحقش است آسیب می‌بیند. این آسیب هم روی تمامی داشته‌های فرد مثل خانواده‌اش اثر می‌گذارد تا جایی که فرصت اصلاح از جامعه گرفته می‌شود.»
همچنین در برخی مواقع چنین حملاتی می‌تواند پیامدهای روانی مختلفی برای قربانی به همراه داشته باشد و فرد درگیر مشکلات روانی مختلفی شود.
به گفته مجید ابهری آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی به خبرآنلاین، این افراد در چنین شرایطی می‌توانند با مشکلات مختلفی مثل افسردگی، انزوا، خودکشی، اعتیاد و … روبرو شوند.
خلاء قانونی، عاملی که اجازه حمله را در فضای مجازی صادر می‌کند؟
به گفته برخی از کارشناسان، یکی از عوامل اصلی این موضوع نبود قانون مناسب در بخش فضای مجازی است. در واقع به گفته این افراد قانونی برای فضای مجازی مجازی وجود ندارد که جلوی اینگونه حملات را در فضای مجازی بگیرد.
کامبیز نوروزی حقوقدان و فعال رسانه‌ای در این رابطه به خبرآنلاین توضیح داد: «فرض کنید مثلا در مسابقه فوتبال بازیکن استقلال پنالتی نمی تواند گل کند و تمام هوادارها به او حمله می‌کند، در حالی که اخلاق باید رعایت شود. این اقدام هواداران کاری غیرقانونی نیست مگر آن که توهین کرده باشند.»
با این وجود این حقوقدان معتقد است که مسئولیت این موضوع برعهده قانون نیست و در واقع وضعیت «اخلاق» در ایران شرایط را به اینجا رسانده است.
او گفت: «بحث اصلی به اخلاق برمی‌گردد، مشکل خلاء قانونی نیست، مشکل خلاء سیاست گذاری است، رسانه‌های حرفه‌ای ضعیف شده‌اند و این موضوع مشکلاتی به وجود آورده است.»
در عبور از سنت به مدرنیته، اخلاق را فراموش کردیم
در رابطه با علل انجام حملات مختلف در فضای مجازی، چند سالی است که دانشمندان مطالعات مختلفی انجام داده‌اند. برای مثال تحقیقی که سال ۲۰۰۴ توسط جان سولر انجام شد نشان می‌داد که نبود ارتباط رودررو منجر به کاهش حس هم‌دلی در افراد می‌شود و این یکی از عوامل حملات مجازی است.
به نظر می‌رسد برخی از اتفاقاتی که در چند سال گذشته در جامعه ایران رخ داده هم این وضعیت را تا حد زیادی تشدید کرده است.
محمدی درباره این موضوع، توضیح داد: «در برخی از جوامع که عزم گذار از حالت سنتی به مدرنیته را می‌کنند با رویکردها و ساختارهای جدیدی روبرو می‌شوند که تلاش برای حفظ زنجیره ارزش در هنگام انتقال به مرحله جدید مضاعف می‌شود. گاهی این اتفاق رخ نمی‌دهد و برنامه‌ریزی‌ها هم منسجم نیست و اینجاست که در اثر این غفلت ها زنجیره‌های ارزش رنگ می‌بازد و جایگزین پیدا می کند و حتی بی‌نظمی های اجتماعی ها در اثر گستردگی ناهنجاری ها به جایی می‌رسد که ناهنجاری به خرده فرهنگ تبدیل می‌شوند.»
به نظر می‌رسد حملاتی که در فضای مجازی انجام می‌شود هم یکی از پیامدهای گزار از سنت به مدرنیته بدون توجه ارزش‌های جامعه است.
البته رییس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران بر این باور است که این موضوع دلایل دیگری هم دارد:؛ «گاهی رفتارهای فاقد اخلاق در افراد تقویت می‌شود، وقتی فرد می‌بیند با استفاده از فضای مجازی و با حملات به نتیجه می‌رسد و مثلا با تخریب یک مدیر آن مدیر کنار گذاشته می شود، می‌بینیم که رفته رفته این رفتار به یک خرده فرهنگ تبدیل می‌شود. افراد به این ترجیح می‌رسند که اگر به این بازار ورود پیدا می‌کنند بهتر به نتیجه می‌رسند. گاهی افراد احساس می کنند به حقوقشان نرسیدند در واکنش به این احساس نسبت به افرادی در طبقات دیگر اجتماع این اقدامات را انجام می‌دهند.»
۲۳۵۲۳۷
