ابوالفضل بنائیان: هر فیلم داستانی، تلاش می کند در جدال بین تغییر و باورپذیری اجزای آن، ساختمان جذابیت خود را خلق کند و خود را ماندگار سازد. جذابیت هر فیلم وابسته به تغییراتی است که در واقعیت ایجاد می کند و در مقابل تغییرات زیاد در «امر واقع» باعث می شود که اصل باورپذیری در داستان مورد خدشه قرار گیرد. تغییرات جذاب هر واقعیت یا داستان، معمولا مربوط به استاندارد درونی هر داستان یا ژانر هر فیلم است. داستان های علمی تخیلی، معمولا حیطه زیادی را برای تغییرات جذاب در اختیار دارند و داستان های معمایی و رئال، زمینه کمتری برای تغییرات به کار می گیرند. مثلا در داستان های علمی تخیلی، شخصیت ها دست به کارهایی می زنند که ممکن الوقوع نیستند و در‌عوض داستان های معمایی حتی در بالاترین حد فنی و هنری، متهم به رعایت نکردن کوچک‌ترین جزئیات واقعی هستند. قصه پردازان برای ایجاد تغییر و باورپذیری توأمان، دو راه بیشتر پیش روی ندارند یا داستانی باورپذیر و واقعی را تا حد امکان تغییر می دهند یا تلاش می کنند داستان های جذاب را باورپذیر کنند و در این میان آشنایی زدایی بهترین راه‌حل فیلمسازان و قصه پردازان برای جذاب سازی ایده سینمایی است.
فیلم «سرخپوست» به کارگردانی «نیما جاویدی» از آن دست فیلم هایی است که با استفاده از همین تکنیک آشنایی زدایی برای خود آبرویی می خرد و می تواند مخاطب خود را شگفت زده کند. کارگردان جوان این فیلم بعد از تجربه «ملبورن» که آکنده از کلیشه های جریان سینمای ایران بود، در فیلم «سرخپوست»، کلیشه های سینمای معاصر ایران را به هم می ریزد و تلاش می کند اثری جذاب به مخاطب خود هدیه دهد؛ غافل از آنکه آشنایی زدایی از مهم ترین اصل یک اثر سینمایی را فراموش کرده است. او قصه خود را برخلاف کثیری از تولیدات سینمای ایران از زمان معاصر به پنجاه سال قبل می برد، لوکیشن خود را از آپارتمان به زندانی در برهوت می برد و داستانی معمایی را به جای داستان های ملودرام انتخاب می کند و تلاش می کند نقشی برای نوید محمدزاده خلق کند که با تمامی نقش های او متفاوت است. قسمت اعظم تحسین ها و شگفت زدگی های فیلم «سرخپوست» از همین تغییراتی است که او با استفاده از تکنیک آشنایی زدایی در کلیشه های سینمای ایران به وجود می آورد. نتیجه کار اتفاقا، فیلمی آبرومند، استاندارد و متفاوت شده است، ولی همین فیلم با همین آشنایی زدایی های جسورانه، توانایی اقناع منتقدان و مخاطبانی را ندارد که عموما از دیدگاه داستانی آن را ارزیابی می کنند. گویی آشنایی زدایی از فیلمنامه و نقاط عطف فیلمنامه را به کلی فراموش کرده است. فیلم «سرخپوست» روایت اتفاقات زندانی است که به دلیل مجاورت با فرودگاه جدید باید به مکان دیگری انتقال یابد، «نعمت جاهد» با بازی «نوید محمدزاده» رئیس همان زندان است که قرار است بعد از سالیان سال، خدمت بی حاشیه در این زندان به پستی بالاتر ارتقا یابد. گم شدن یک زندانی با نام «احمد سرخپوست» ولی تمام پیش بینی های سرگرد منظم و مقرراتی داستان ما را به هم می ریزد، رئیس زندان برای یافتن احمد سرخپوست از مددکار زندان با بازی «پریناز ایزدیار» کمک می خواهد. این نقطه داستانی، دقیقا جایی است که فیلم سرخپوست، تمامی تلاش های خود را برای خلق داستانی معمایی در جریانات پرتعلیق فرار زندانی و تعقیب زندان بان به باد می دهد. زیرا اصل «آشنایی زدایی» را تنها منحصر به لوکیشن، انتخاب بازیگر، صحنه پردازی و زمان روایت می داند و داستان خود را در کلیشه ای ترین، سطحی ترین و مبتذل ترین حالت ممکن ادامه می دهد. داستان عاشقانه فیلم «سرخپوست» حتی از ساخته های مبتذل کمدی نیز پایین تر است. کمتر اثر سینمایی موفق در سینمای جهان می توان یافت که با مساله عشق آمیخته نشده باشد، ولی در این فیلم، نوع طراحی داستان عاشقانه آن قدر مبتدیانه و ضعیف است که برای هیچ مخاطبی قابل باور نیست. مشکل داستان عاشقانه فیلم «سرخپوست» حتی در سطح شیمی بین کاراکترها یا خلق فضایی عاشقانه نیست، فیلم در بیان مقدمات و ابتدایی ترین جزئیات یک داستان عاشقانه گنگ و بی هدف است.
داستان عاشقانه براساس تناقض ها و شباهت های کاراکترها و بر مبنای نیازها و واکنش های طرفین شکل می گیرد و با تغییر جایگاه ها و پیچیدگی های کاراکترها و تاثیر بر ژرف ترین اعماق درونی مخاطب عمق می گیرد، ولی سرگرد «نعمت جاهد» براساس چه نیاز، منطق و ویژگی شخصی، عاشق فردی مثل مددکار زندان می شود، اگر قرار بر پریدن از چاله آب به عنوان دلیل عاشقی باشد، مطمئنا قورباغه فیلم «سرخپوست»، گزینه جدی تری محسوب می شود. ولی فیلمی که تاکنون براساس آشنایی زدایی برای مخاطب خود انتظار به وجود آورده است، در بسط و شرح داستان عاشقانه خود فشل و ناامیدکننده است. قضیه وقتی بغرنج تر می شود که اگر حرکت سرگرد جاهد از تعقل به احساس را بر مبنای الگوی سفر قهرمان بررسی کنیم، داستان فیلم «سرخپوست» به دلیل نقصان در این مراحل نمی تواند تکامل و تغییرات ذهنی قهرمان خود را خلق کند، در حالی که اهمیت مرحله دوم (دعوت)، هشتم (آزمایش) و دهم (مسیر بازگشت) الگوی قهرمان آن قدر زیاد است که اساتید فیلمنامه نویسی پیشنهاد می کنند که حتی قبل از پلات کامل داستان باید به آن فکر شود، زیرا گشایش عاطفی و ارتباط مخاطب از طریق همین مراحل ایجاد می شود. به همین دلیل اقدام قهرمانانه سرگرد جاهد در سکانس آخر مانند تمام تلاش های کارگردان، ابتر، بی فایده و شعاری به نظر می رسد.
روزنامه سازندگی
