تجمیع ۵ دهه تورم بر روی هم موجب شد تا اقتصاد ایران چشمانش را بر روی یک واقعیت باز کند. اسکناس‌های رایج در جامعه با وجود بزرگی‌شان و حتی تبدیل غیررسمی ریال به تومان، در برابر تورم انباشته، خاصیت خود را از دست داده‌اند. حذف ۴ صفر نتیجه این داستان است.
ماجرای تغییر واحد پول و حذف صفرها به اوایل دهه ۷۰ و تورم‌های صعودی آن روزها برمی‌گردد، اما در آن دوره کسی به صورت جدی پیگیر ماجرا نشد و همه چیز در حد حرف و پیشنهاد باقی ماند. در دولت اول محمود احمدی‌نژاد و در سال ۱۳۸۶ نیز تیم اقتصادی دولت وقت علاقه‌مندی خود را به پروژه صفرزدایی از واحد پول ملی را اعلام کرد و شاهد داغ شدن موضوع در میان اقتصاددانان و ارائه نظرات موافق و مخالف بودیم، اما باز هم دولت نهم نتوانست این پروژه را به سرانجام برساند.
از ابتدای رسانه‌ای شدن پروژه حذف صفرها، دو نگاه کلی در میان اقتصاددانان وجود داشته است. گروهی از اقتصاددانان معتقدند که این پروژه تنها در حد حسابداری است که به دلیل تحمیل هزینه‌های سنگین مقرون به صرفه نیست. در سوی مقابل نیز می‌گویند تورمی که در پول ایران تجمیع شده است، محاسبات در مبادلات نقدی را برای مردم دشوار کرده است.
تورم‌های چند دهه اخیر باعث شده که ریال ارزش خود را بیش از حد از دست بدهد. موافقان حدف ۴ صفر معتقدند که انجام این کار آثار سودمندی همچون کاهش حجم اسکناس و هزینه‌های چاپ آن به دنبال خواهد داشت. گروهی از تحلیگران اعتقاد دارند وقتی که پول یک کشور دارای تعداد زیادی صفر باشد، به طور معمول توهم پولی در ذهن اکثر مردمان آن کشور افزایش خواهد یافت و این خود به راحتی می‌تواند انتظارات تورمی آن جامعه را بالا و بالاتر ببرد.
در سوی دیگر، میدان مخالفان حذف صفر می‌گویند که پروژه حذف صفرها تنها یک اقدام روبنایی بوده و کمک خاصی به اصلاحات اقتصادی نمی‌تواند بکند. قدرت خرید پول ملی، وابستگی زیادی به رشد نقدینگی و تورم دارد و مقوله حذف صفرها تنها به بهبود وضعیت ظاهری پول ملی کمک خواهد کرد.
صفرزدایی از پول ملی دارای نمونه‌های زیادی در کشورهای دیگر است. نمونه نزدیک به ما، ترکیه است که در دهه ۸۰ میلادی با تورم سنگین دست و پنجه نرم می‌کرد و با برنامه‌های اقتصادی و اصلاحاتی که دولتمردان به صورت جدی عملیاتی کردند، توانستند اقتصادشان را نجات دهند. بخشی از این اصلاحات اقتصادی نیز حذف چندین صفر از پول رایج وقت ترکیه بود. برزیل و آلمان نیز از جمله کشورهایی بودند که در برنامه‌های اصلاحی اقتصادهایشان، پروژه صفرزدایی از پول ملی‌شان را اجرا کردند.
منتقدان حذف صفر از پول ملی معتقدند که کشور همچون ترکیه در دورانی که اقتصاد ترکیه ثبات نسبی را به دست آورده بود، اقدام به حذف صفرها کرد. در نتیجه این سیاست باید در زمانی اجرا شود که اقتصادمان از یک ثبات بهره‌مند بوده و سطح تورم نیز پایین باشد. این گروه اعتقاد دارند چنانچه فاکتورهایی که زمینه‌ساز تضعیف پول ملی و تورم بوده‌اند، همچنان در فضای اقتصادمان تحرک داشته باشند، پول ملی جدید را نیز به سرعت دچار ریزش و ضعیف خواهد کرد.
موافقان حذف صفر معتقدند که با افزایش ارزش پول ملی، اعتماد مردم به پول جدید افزایش خواهد یافت و حسابداری ذهنی نزد مردم روان‌تر خواهد شد.
نگاهی به تجارب موفق سایر کشورها گویای این حقیقت است که اجرای موفق حذف صفرها منوط به کنترل نرخ تورم است و تا زمانی که موتور تولید تورم خاموش نشود، عملا ماشین تولید صفر روشن خواهد ماند. صفرها همیشه معلول تورم بوده‌اند و تا زمانی که مشکل به صورت بنیادین حل نشود، حذف معلول کمک شایانی به حل مشکلات اقتصاد کشور نخواهد کرد. به نظر می‌رسد که دولتمردان باید به نمونه ناموفق حذف صفرها در کشور زیمباوه دقت بیشتری کنند.
* تحلیلگر اقتصادی
۲۲۳۲۲۵
