به‌گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، آلودگی هوای تهران مسئله امروز و دیروز نیست، ساکنان پایتخت سال‌هاست دارند در میان آلاینده‌ها نفس می‌کشند و مرگ زودرس را تجربه می‌کنند، طوری‌که مدتی قبل مهدی پیرهادی، عضو شورای شهر تهران عنوان کرد بر اساس آمار موجود آلودگی هوا باعث مرگ سالانه حدود چهار هزار نفر در تهران می‌شود. حالا طی یکی دو روز گذشته به‌مانند همه سال‌های قبل در فصل سرما دوباره این زخم کهنه سر باز کرده و شاخص آلودگی هوای تهران به وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس مانند بیماران قلبی و تنفسی رسیده است، وضعیتی که امکان دارد با ادامه جو پایدار در آسمان پایتخت ادامه پیدا کند تا هوا برای همه شهروندان تبدیل به سم شود؛ حکایت تکراری‌ای که فقط می‌تواند با سال‌های گذشته یک فرق داشته باشد و آن بسته بودن مدارس، دانشگاه‌ها و انجام دورکاری است، اما عبور شاخص آلودگی از عدد ۱۰۰ در روزهای دهم و یازدهم آبان‌ماه نشان داد با وجود حذف برخی متغیرها هوای تهران همچنان می‌تواند آلوده باشد. برخی کارشناسان در پاسخ به این وضعیت معتقدند علیرغم برخی تعطیلی‌ها اما منابع اصلی آلودگی هوا در پایتخت تغییر نکرده است.
افزایش منابع متحرک آلودگی‌ها در تهران
درباره این‌که چرا هوای این روزهای پایتخت آلوده است، حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به خبرنگار اجتماعی خبرآنلاین می‌گوید: «منابع آلودگی هوا کمتر نشده است، اگرچه مدارس هنوز بازگشایی نشده‌اند اما میزان تردد خودروها همچنان زیاد است، تعداد تردد خودروهای سواری بسیار بیشتر از گذشته و قبل از شیوع کرونا شده و این نشان دهنده‌ی افزایش منابع تولید آلودگی است؛ همچنین در فصل سرد سال وقتی وارونگی هوا رخ می‌دهد ما نباید انتظار داشته باشیم هوا همچنان پاک باقی بماند، چراکه ارتفاع لایه‌ی اختلاط کم شده و در نتیجه غلظت و شاخص آلودگی هوا افزایش پیدا می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «البته امسال چون پاییز گرم‌تری داشتیم انتظار این بود که ارتفاع لایه اختلاط نسبت به سال گذشته کمی بیشتر باشد، اگر فقط این اتفاق افتاده بود ما با آلودگی کمتری مواجه می‌شدیم چراکه آن ذرات آلوده کننده در فضای بزرگتری پخش و رقیق می‌شدند، اما امسال با یک مشکلی مواجه شدیم و آن کاهش میزان بارندگی است. در این وضعیت زمین‌های اطراف تهران خشک هستند و با یک باد میزان زیادی ذرات معلق و گرد و خاک وارد تهران می‌شود، این آلودگی‌ها به آن آلودگی‌هایی که در داخل تهران تولید شده اضافه می‌شود و شرایط کنونی را ایجاد می‌کند.»
در واکنشی مشابه درخصوص آلودگی هوای این روزهای تهران، داریوش گل‌علیزاده، معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، به خبرآنلاین می‌گوید: «با آغاز سرما و وقوع پدیده وارونگی دما هوای آلوده در سطحی نزدیک به زمین محبوس می‌شود که با انباشت آلاینده‌ها سبب شده شاخص کیفیت هوا در شرایط ناسالم قرار بگیرد، در چنین شرایطی اگر باد مناسب یعنی با حداقل سرعت ۵ متر بر ثانیه وجود نداشته باشد هوای آلوده رقیق نمی‌شود. در این شرایط تداوم وضعیت آلودگی هوا، به وضعیت جوی هوا بستگی دارد. این اتفاقی است که این روزها در هوای تهران شاهد هستیم و در چنین شرایطی هر ساله موضوع آلودگی هوا تکرار می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «بر اساس مطالعات سیاهه انتشار آلاینده‌های هوا، سهم منابع متحرک؛ شامل خودروهای سنگین و نیمه سنگین دیزلی(کامیون، اتوبوس‌های درون و برون شهری و مینی‌بوس)، خودروهای سواری شخصی، تاکسی و موتور سیکلت‌ها، در آلودگی هوای شهر تهران، بیش از ۷۰ درصد است، از طرفی تعداد و سن خودروهای فرسوده سال به سال بیشتر می‌شود، بنابراین، این منابع آلودگی هوا نه‌تنها کم نشده بلکه به تعداد آن‌ها اضافه شده است. همچنین سنگینی ترافیک این روزهای تهران باعث تشدید آلودگی هوا می‌شود، وقتی یک خودرو درجا کار می‌کند حدود ۵ برابر بیشتر از زمانی که در حال حرکت است انتشار آلودگی دارد، از طرفی فعالیت کارخانجات و سایر مراکز آلاینده هوا، پسماند سوزی در جنوب و جنوب غرب تهران و انتقال هوای آلوده در ساعت اولیه صبح به‌سمت شهر تهران در زمانی که باد جنوب به شمال می‌وزد، موجب تشدید آلودگی هوای تهران می‌شود.»
وضعیت بد اقتصادی مردم و افزایش آلودگی هوای تهران
همان‌طورکه توسط کارشناسان عنوان شد این روزها منابع متحرک آلودگی هوا در تهران افزایش پیدا کرده است، بخشی از این منابع همان خودروهای شخصی یا موتور سیکلت‌هایی هستند که در وضعیت فرسوده قرار دارند. گل‌علیزاده با اشاره به این مسئله بیان می‌کند: «۵۰۰ هزار موتور سیکلت در تهران در حال تردد هستند که بیش از ۹۰ درصد آن‌ها کاربراتوری و غیراستانداردند که باید اسقاط شوند. یک موتور سیکلت کاربراتوری به اندازه ۱۷ تا ۱۸ خودروی استاندارد آلودگی ایجاد می‌کند. متاسفانه با توجه به افزایش سرسام آور قیمت موتورسیکلت نو در سال‌های اخیر و عدم توانایی صاحبان موتورسیکلت‌های فرسوده که عموما با این وسیله، در امر حمل و جابجایی بار و مسافر فعالیت می‌کنند، طرح اسقاط و نوسازی موتورسیکلت‌ها و بکارگیری موتورهای برقی، موفقیت آمیز نبوده است.»
همچنین در واکنشی مشابه شهیدزاده عنوان می‌کند: «آلودگی هوا نتیجه مستقیم وضعیت توسعه یافتگی و اقتصاد کشور است. یعنی اگر اقتصاد کشور وضعیت خوبی نداشته باشد مطمئناً وضعیت آلودگی هوا خوب نخواهد بود چراکه اولویت اول مردم دیگر بحث کیفیت هوا نیست بلکه بحث اقتصادی است، اگر یک موتورسوار که سبب آلوده شدن هوا می‌شود وضعیت اقتصادی خوبی داشت قطعاً موتور بهتری تهیه می‌کرد و حتی موتور برقی خریداری می‌کرد، یا حداقل موتور کاربراتوری خودش را با یک موتور انژکتوری که آلودگی کمتری دارد تعویض می‌کرد، اما چون فرد نمی‌تواند هزینه خریدن موتور نو، برقی، یا انژکتوری را پرداخت کند بنابراین سراغ تغییر موتوری که دارد آلودگی ایجاد می‌کند نمی‌رود. لذا نمی‌شود انتظار داشت تا وضعیت اقتصادی خراب است مشکل محیط زیست حل شود، بنابراین آخرِ همه این دلیل‌ها به اقتصاد ختم می‌شود.»
سهم حمل و نقل عمومی در آلودگی هوای تهران
به‌گفته کارشناسان منابع متحرک آلودگی هوا مانند خودروها و موتورسیکلت‌های دودزا افزایش پیدا کرده است. شاید اگر حمل‌ونقل عمومی می‌توانست کیفیت بهتری ارائه دهد شهروندان به‌جای استفاده از وسیله نقلیه فرسوده از این خدمات شهری استفاده می‌کردند، اقدامی که می‌توانست در عدم تولید آلودگی تاثیر داشته باشد، گل‌علیزاده با بیان این‌که «اگرچه طی یکی دو دهه اخیر، اقدامات خوبی جهت کاهش آلودگی هوا انجام شده است، اقداماتی نظیر ارتقاء کیفیت سوخت، ارتقاء سطح آلایندگی خودروها از یورو ۲ به یورو ۵، نصب تجهیزات کنترلی در صنایع، توسعه حمل و نقل عمومی» گفت: «ولیکن همچنان حمل‌ونقل عمومی ما کارامد نیست، زیرا یک شهروند باید با فاصله ۵۰۰ متر از محل کار و سکونت خود به یکی از روش‌های حمل‌ونقل عمومی دسترسی داشته باشد، اما متاسفانه سطح این کارآمدی در تهران پایین است و از این رو، کماکان شهروندان جهت انجام سفرهای درون شهری از وسیله نقلیه شخصی استفاده می کنند. درچنین شرایطی حتی اگر همه موارد در حد استاندارد باشد باز هم تولید و انتشار آلاینده‌های هوا بیش از ظرفیت خودپالایی هوا است. ضمن این‌که نباید بارگذاری‌های جدید صنعتی و جمعیتی در شهر تهران اتفاق بیفتد. نباید طرح های توسعه‌ای و عمرانی که در تضاد با سیاست‌های کاهش آلودگی هواست، اجرا شود.»
تاثیر نوع سوخت نیروگاه‌های برق در افزایش آلودگی هوا
معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش که استفاده از سوخت‌هایی مانند مازوت در نیروگاه‌های تولید برق چه سهمی در آلودگی هوای تهران دارد بیان می‌کند: «طی چند سال اخیر، در نیروگاه‌های تهران، کرج، اصفهان ، از سوخت مایع یعنی نفت گاز(گازوئیل) و مازوت استفاده نشده است. عامل آلودگی هوای تهران سوخت مازوت نیروگاه‌ها نیست، همان‌طوری که اشاره شد، منابع متحرک عامل اصلی آلودگی هوای تهران است و در شهرهای اصفهان، اراک صنایع بزرگ سهم زیادی در آلودگی هوا دارند.»
وی ادامه می‌دهد: «میزان مصرف انرژی ما در ایران سه برابر متوسط مصرف در دنیا است، از آن‌جایی که حدود ۹۷ درصد تولید انرژی در کشور، بر پایه سوخت‌های فسیلی است طبیعتاً هرچقدر انرژی بیشتری مصرف شود آلاینده‌های بیشتری تولید می‌شود، فرقی هم نمی‌کند که مصرف انواع سوخت‌های فسیلی(گاز، بنزین، گازوییل و مازوت) در موتورخانه‌ها و سامانه‌های گرمایشی منازل، ادارات، کارخانه باشد یا در انواع خودروها، همگی باعث انتشار گازهای آلاینده‌ها و ذرات معلق می‌شود. اینجا باید گفت رعایت الگوی مصرف انرژی در بهبود کیفیت هوا نقش بسزایی دارد، در شرایطی که اکثر کلانشهرها و شهرهای صنعتی، درگیر آلودگی هوا هستند ایفای مسئولیت اجتماعی و مشارکت مردم اهمیت بسزایی دارد، همه باید در مصرف انرژی به ویژه گاز و برق صرفه جویی کنیم، بپذیریم مصرف انرژی ما بالا است، بررسی‌ها نشان می‌دهد، در فصل سرد سال، با کاهش یک درجه‌ای دمای موتورخانه‌ها و سامانه‌های گرمایشی، یا صرفه‌جویی ۵ تا ۷ درصدی در مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری، کمبود گاز موردنیاز نیروگاه‌ها و صنایع رفع خواهد شد. لذا با افزایش حس مسئولیت پذیری، همدلی و مشارکت می‌توانیم از این وضعیت عبور کنیم.»
آن‌طورکه به‌نظر می‌رسد منابع تولید آلودگی در شهری مانند تهران از راهکارهای کنترل آلودگی هوا پیشی گرفته است، از آن‌جایی‌که تولید انرژی در ایران بر پایه سوخت‌های فسیلی است گره خوردن چنین وضعیتی با افزایش تعداد خودرو و موتورسیکلت‌های فرسوده که مالکان آن در وضعیت نامساعد اقتصادی توان نوسازی آن‌ها را ندارند سبب افزایش تولید آلاینده‌ها می‌شود. این در شرایطی است که عدم ارائه خدمات حمل‌ونقل شهری با کیفیت مناسب سبب شده شهروندان تهرانی به استفاده از وسایل نقلیه شخصی خود حتی اگر دودزا و فرسوده باشند تشویق شوند و شیوع کرونا هم این وضعیت را تشدید کرده است، طوری‌که با افزایش منابع تولید کننده آلاینده به‌ویژه در فصل سرما حالا شاهد کاهش کیفیت هوای پایتخت هستیم.
در خبرآنلاین بیشتر بخوانید:
هوای تهران در گرما هم آلوده است / «ازن» چه بلایی سر ریه‌ها می‌آورد؟
پیک ششم نزدیک و خطرناک است مارس را باز نکنید
۴۷۲۳۳
