مهدی درستی: سرانه مطالعه در ایران، این جمله را بارها و بارها از زبان افراد مختلفی شنیده‌ایم، عبارتی که برای ما یادآور اتفاقی خوشایند و مطلوب نیست و همواره پس از آن حسی به جز شرمساری بر چهره‌مان نمایان نمی‌شود.
سال‌هاست که سرانه مطالعه در ایران بسیار پایین است و این مسئله مدام توسط مسئولان و کارشناسان مختلف به مردم گوشزد شده است اما تغییر اساسی رخ نداده و شاهد اتفاق مطلوبی در جهت بهبود این آمار نبوده‌ایم.
شاید مطالعه هنوز به یک دغدغه جمعی برای همه‌مان تبدیل نشده است و در این روزها که هزار فکر و دغدغه برای گذران زندگی داریم این مسئله دیگر بیش از گذشته به فراموشی سپرده شده است و جایی برایش در میان فعالیت‌های روزانه خود نداریم.
گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نیز مزید بر علت شده و این تصور نه چندان درست را در بین ما ایجاد کرده است که پست‌هایی که در طول روز در تلگرام، توییتر، اینستاگرام و… می‌خوانیم به نوعی مطالعه است و از این طریق به نوعی سعی در پاک کردن صورت مسئله و فریب خود داریم ولی گوشه ذهنمان می‌دانیم که این نوع خواندن هر چه باشد نامش مطالعه نیست.
در این میان فعالیت‌هایی نیز برای فراگیر شدن فرهنگ مطالعه در کشور انجام شده که نتیجه چندان مثبتی نداشته‌اند، برخی از برنامه‌های تلویزیونی هم در این میان از فرصت استفاده کرده و به نوعی وانمود می‌کنند که در جهت افزایش سرانه مطالعه در کشور و فرهنگسازی آن تلاش می‌کنند در حالیکه اگر کمی دقت کرده و بر فعالیتشان متمرکز شویم خواهیم دید که این مسئله تنها یک پوشش برای مثبت‌تر جلوه دادن برنامه‌شان است و تاثیر چندانی بر افزایش سرانه مطالعه نداشته است.
مرکز آمار ایران به تازگی از سرانه مطالعه کشور در سال ۹۶ اطلاعاتی را منتشر کرده است. سرانه مطالعه شامل مطالعه کتاب، مطالعه روزنامه و سایر نشریات است و این طرح در زمینه کتاب، مطالعه کتاب غیردرسی، هم چاپی و هم الکترونیکی انجام شده است. در ادامه مروری بر جزییات این آمار صورت می‌گیرد.
آمار مطالعه هر ایرانی
طبق اطلاعاتی که سازمان آمار ایران ارائه کرده است، سرانه مطالعه کتاب غیردرسی افراد ۱۵ ساله و بیشتر در ماه به طور متوسط هفت ساعت و ۴۱ دقیقه بوده است که این میزان شامل سرانه مطالعه قرآن و ادعیه که سه ساعت و هفت دقیقه است و سرانه سایر کتاب‌های غیردرسی که چهار ساعت و ۳۴ دقیقه است، می‌شود.
وقتی به این آمار نگاه می‌کنیم به نظر اوضاع چندان هم نامساعد نیست اما این آمار به صورت ماهانه منتشر شده است و برای آنکه به آمار دقیق تری در این زمینه دست پیدا کنیم کافی است که این آمار را بر ۳۰ روز یک ماه تقسیم کنیم و آن وقت زمان مطالعه هر ایرانی ۱۵ دقیقه و ۳۶ ثانیه خواهد بود، آماری که آنچنان که باید نمی تواند مورد اتکا و قابل افتخار باشد و نیازمند بهبود و ارائه راهکار مناسب برای افزایش آن است.
از این میزان شش دقیقه و ۲۲ ثانیه نیز به مطالعه قرآن و کتاب های ادعیه اختصاص دارد و در نهایت می‌توان گفت که میزان مطالعه روزانه هر ایرانی ۹ دقیقه و ۱۴ ثانیه است.
چند درصد جامعه ایرانی اهل مطالعه هستند؟
با توجه به آمار اعلام شده درباره میزان مطالعه هر ایرانی، ۵۸.۲ درصد از افراد باسواد ۱۵ ساله و بیشتر اهل مطالعه هستند که طبق این آمار ۴۱.۸ از افراد ایران هیچ مطالعه‌ای نداشته‌اند.
مسئله‌ای که حاکی از جایگاه نه چندان والای مطالعه در میان مردم ایران دارد و باعث می‌شود تا کمی به فکر فرو برویم تا درباره این مسئله و راهکارهایی که نیاز است تا این شرایط را بهبود ببخشیم، چاره‌ای بیندیشیم.
کدام استان در مطالعه پیشتاز است؟
در آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران، میزان مطالعه هر استان به تفکیک نیز بیان شده است، که با مقایسه‌ای می‌توان فهمید که مردم کدام استان بیشتر اهل مطالعه هستند.
طبق آمار ارائه شده، استان قم با آمار مطالعه ۲۰ ساعت و هفت دقیقه بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است که از این میزان، هشت ساعت و ۲۱ دقیقه به مطالعه قرآن و ادعیه و ۱۱ ساعت و ۴۶ دقیقه به مطالعه سایر کتاب‌های غیردرسی اختصاص دارد.
پس از قم، استان خراسان رضوی با میزان مطالعه ۱۰ ساعت و ۳۳ دقیقه که به تفکیک عبارت است از چهار ساعت و ۴۷ دقیقه مطالعه قرآن و ادعیه، پنج ساعت و ۴۶ دقیقه مطالعه کتاب‌های غیردرسی و یزد با سرانه مطالعه ۱۰ ساعت و ۱۹ دقیقه (پنج ساعت و شش دقیقه قرآن و ادعیه و پنج ساعت و ۱۳ دقیقه) در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
در استان تهران هم میزان مطالعه کتاب‌های غیردرسی هشت ساعت و ۱۸ دقیقه است که از میزان، دو ساعت و ۲۲ دقیقه آن به قرآن و ادعیه و پنج ساعت و ۵۶ دقیقه به سایر کتاب‌های درسی اختصاص دارد.
طبق آمار اعلام شده، استان های ایلام و سیستان و بلوچستان کمترین میزان مطالعه را به خود اختصاص داده‌اند. در استان ایلام مجموع مطالعه کتاب‌های غیردرسی دو ساعت و ۴۸ دقیقه (یک ساعت و ۱۸ دقیقه قرآن و ادعیه و یک ساعت و ۳۰ دقیقه کتاب های غیردرسی) است. در سیستان‌وبلوچستان هم مجموع مطالعه کتاب‌های غیردرسی سه ساعت و ۳۹ دقیقه است، (دو ساعت و ۳۷ دقیقه قرآن و ادعیه و ۵۲ دقیقه سایر کتاب‌های غیردرسی) است.
نگاهی به آمار مطالعه مطبوعات
روزنامه‌های چاپی این روزها با گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تا حدود زیادی جایگاه پیشین خود را از دست داده‌اند و بیشتر مردم اخبار مورد نیاز خود را از کانال‌های تلگرامی و سایت‌های خبری تهیه می‌کنند.
طبق آمار اعلام شده، ۳۰ درصد از افراد باسواد ۱۵ ساله و بیشتر در سال ۱۳۹۶، روزنامه (چاپی یا الکترونیکی) مطالعه کرده‌اند که از این میزان ۶۹درصد روزنامه چاپی و ۵۸ درصد روزنامه الکترونیکی مطالعه کرده اند.
براساس این آمار هر فرد ۱۵ساله و بیشتر در ماه به طور متوسط یک ساعت و ۲۶ دقیقه مطالعه روزنامه داشته است.
۵۷۲۴۳
