سوال ها و جواب های مختلفی در زمینه انتقال این ویروس وجود دارد و حتی در محافل غیر تخصصی نیز مطالب زیادی از این بیماری منتشر می شود. یکی از دغدغه های اصلی مردم در رابطه با انتقال وبروس کرونا از طریق سیستم های تهویه مطبوع، سرمایشی یا گرمایشی مانند چیلر،  هواساز، فن کویل و یا کولر گازی است.

در این گزارش به دنبال بررسی و پاسخ به این سوال هستیم که آیا امکان انتقال ویروس کووید ۱۹ از طریق دستگاه های تهویه وجود دارد یا خیر؟ چه تدابیری برای این سیستم ها در برابر این بیماری باید بیندیشیم؟ و سوالاتی دیگر در این حوزه که ذهن عموم را مشغول کرده. به همین منظور علاوه بر بررسی نکات ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی و وزارت درمان و آموزش پزشکی، با یک متخصص در حوزه تهویه مطبوع و برودت نیز همراه شدیم تا بررسی دقیق تری روی این موضوع داشته باشیم.

از سیستم های گرمایشی، سرمایشی و تهویه مطبوع (HVAC) برای حفظ دما و رطوبت هوای داخل خانه در سطح سالم و آسایش استفاده می شود. یک سیستم سالم که عملکرد مناسبی دارد با افزایش سرعت تعویض هوا، کاهش گردش مجدد هوای داخلی و افزایش استفاده از هوای بیرون، گسترش COVID-۱۹ را در فضاهای داخلی کاهش می دهد. از حالت های چرخش هوای محیط بسته (که اباعث چرخش مجدد هوا می شوند) نباید استفاده شود. سیستم های تهویه مطبوع باید به طور منظم بررسی، نگهداری و تمیز شوند.

نمی توان به طور قطع بگوییم که سیستم های گرمایشی، برودتی یا تهویه مطبوع سبب انتقال کرونا می شوند اما از آنجا که بیشترین عامل انتقال ویروس کرونا به وسیله قطرات ریز خروجی از دهان و سیستم تنفسی در زمان تنفس، سرفه یا صحبت بوده است، منطقی است که حساسیت بیشتری بر روی دستگاه های تهویه در این زمینه وجود داشته باشد. تاکنون مطالعات نشان‌ داده‌اند که روش اصلی انتقال ویروس عامل کووید-۱۹، از طریق تماس با قطرک‌های تنفسی است و نه از طریق هوا و رئیس ستاد ملی مبارزه با کرونا طی گزارشی اعلام نموده، تجمعات در زیر یک سقف و تجمعات در فضایی که تهویه مناسبی ندارد می تواند مهمترین عامل سرایت بیماری در سطح کشور باشد.

به همین دلیل فاصله گذاری اجتماعی مناسب، مصرف ماسک و بهداشت فردی عوامل مهمی در پیش گیری از این بیماری است. اما در مورد دستگاه های تهویه چه نکاتی مهم است که رعایت شود.

مقامات بهداشت جهانی در حوزه تهویه بر دو موضع تاکید دارند:

1. عدم گردش مجدد هوای یک محیط بسته و تامین هرچه بیشتر هوای بیرونی تازه

2. نگهداری اصولی و بررسی منظم سیستم های تهویه مطبوع

چیلر و فن کویل چیست و چه کاربردی در تهویه مطبوع ساختمان دارند؟

به گفته کارشناس تهویه مطبوع، چیلر دستگاهی است که از آن برای تولید آب سرد استفاده می شود و به وسیله پمپ، آب سرد تولیدی چیلر را به یونیت های که در فضای داخلی ساختمان ها به نام فن کویل نصب شده ارسال می شود و اینگونه گرمای محیط داخلی را جذب می کند و سبب سرمایش محیط می شود. لذا خود دستگاه چیلر در محیط خارجی و معمولا در فضای باز و بعضاً در محیط موتورخانه نصب می شود اما فن کویل ها در داخل ساختمان قرار دارند.

این کارشناس تاکید می کند که فن کویل و کولرگازی بنا بر ساختار و ماهیت فنی که دارند توانایی استفاده از هوای محیط بیرون را ندارند و به طور مرتب هوای داخل ساختمان را در حال گردش نگه می دارند و بهتر است در صورت استفاده از فن کویل یا کولر گازی، در طول روز کمی با باز نگه داشتن پنجره ها از گردش هوای بیرونی هم استفاده کنیم. البته ایشان راه حل بهتر را استفاده از دستگاه هواساز با تامین حداکثر هوای تازه می داند که البته هزینه زیادی را ممکن است به دنبال داشته باشد.

هواساز چیست و چه کاربردی دارد؟

هواساز دستگاهی است که قابلیت سرمایش، گرمایش و تامین هوای تازه به طور همزمان را دارد. همچنین دستگاه هواساز قادر به تنظیم رطوبت محیط و میزان اکسیژن آن نیز هست. این متخصص شرکت مهندسی تهویه نگار اذعان داشت که قبل از شیوع کرونا هواسازهای هایژنیک که به هواسازهای بیمارستانی هم معروف اند، توسط تولید کنندگان ساخته شده و به فروش می رسید. در این نوع هواساز فیلترهای قوی تر و حساس تری از قبلی فیلتر هِپا(HEPA) و اولپا(ULPA) برای جذب ذرات و گرد و غبار موجود استفاده شده، چراکه محیط بیمارستان ها و برخی فرآیندهای صنعتی بسیار حساس و ویژه هستند. این نوع هواساز به طور کامل از هوای محیط بیرون برای تامین هوای تازه استفاده می کند. با این حال نمی توان گفت که حتی هواساز های بیمارستانی هم به طور حتم از انتقال ویروس جلوگیری می کنند.

این متخصص تاسیسات برودتی و تهویه مطبوع همچنین هشدار داد که مردم نباید اسیر تبلیغات دروغین که در این مدت با شایع شدن کرونا تقویت شده است شوند. مثلا فیلترهایی که ویروس کرونا را می کشند یا کولرگازی هایی که ضد ویروس کرونا هستند. همچنین تاکید نمودند که در صورتی که قصد خرید هواساز دارند، از شرکت های سازنده درخواست کنند که تامین هوای تازه تا حد امکان در هواسازهای آپارتمانی و خانگی از محیط بیرونی تامین شود. وی همچنین هواسازهاس سقفی توکار را که در سقف کاذب نصب می شود چندان مناسب نمی دید و عنوان کردند که این نوع هواساز ماشبه فن کویل عمل می کند و گردش هوای داخلی را در پی دارد.

چه نکاتی را برای چیلر، هواساز و فن کویل در برابر کرونا در نظر بگیریم؟

1. دما بین ۲۴ تا ۳۰ درجه سانتی گراد و رطوبت بین ۴۰ تا ۷۰ درصد تنظیم گردد
2. فن های با قابلیت جابجایی هوا در بیشترین ظرفیت فعالیت خود قرار بگیرند
3. ساعات بهره برداری از این سیستم ها افزایش یابد. حداقل یک ساعت قبل از حضور افراد در ساختمان با سرعت نامی شروع به کار کرده و یک ساعت بعد از خروج کلیه افراد به سرعت حداقل کاهش یابد
4. از شرکت ها و تکنسین های فنی و آموزش دیده براب بررسی صحت عملکرد دستگاه ها کمک بگیرید
5. در سیستم های تهویه مرکزی که از هوای برگشتی استفاده می کنند، در صوورت امکان دمپرهای هوای برگشتی باید تماما بسته شوندو وجود فیلتر در کانال هوای برگشتی دلیلی برای ا ستفاده از آن نمی شود زیرا فیلترهای استاندارد موجود قادر به حذف ویروس نیستند. تنها فیلترهای هپا با حداقل راندمان گزارش شده (MERV) بالاتر از ۱۳ این توانایی را دارند که آن ها هم به دلیل افت فشار ایجاد شده و هزینه بالا در همه جا قابلیت کاربرد ندارند و فقط در موارد خاص می توان از آنها استفاده نمود.
6. فیلترهای کولرگازی مورد استفاده در فضاهای عمومی بطور روزانه شستشو و تمیز شود
7. در مورد سیستم های تهویه مطبوع مرکزی که قادر به تامین تمامی هوای مورد نیاز از هوای بیروب نیستند همچنان توصیه می شود، در صورت وجود زیر ساخت کافی در تجهیز، هوای برگشتی به طور کامل به خارج از ساختمان تخلیه گردد. در این صورت نرخ جریان هوای ورودی کاهش یافته ولی در عوض تمام هوای تامین شده برای ساختمان، از هوای تازه به دست خواهد آمد.

منبع گزارش :

سازمان بهداشت جهانی

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

شرکت مهندسی تهویه نگار