، پانصد و چهاردهمین سینماتک خانه هنرمندان ایران با نمایش فیلم «خارج از آفریقا» ساخته سیدنی پولاک دوشنبه ۱۰ مرداد در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
خسرو نقیبی روزنامه‌نگار، نویسنده و منتقد سینما با اجرا و کارشناسی سامان بیات به نقد و بررسی این فیلم پرداخت.
خسرو نقیبی در ابتدای این نشست با دسته‌بندی مباحث خود در سه بخش درباره فیلم «خارج از آفریقا» عنوان کرد: «هنوز تماشای «خارج از آفریقا» روی پرده جذاب است. به این فیلم می‌خواهم از سه منظر نگاه کنم. ابتدا درباره سیدنی پولاک می‌توان حرف زد که از نظام استودیویی هالیوود می‌آید و شاید بهترین فیلمش همین «خارج از آفریقا» باشد و قبل از آن فیلمی مثل «مگر آن‌ها اسب‌ها را خلاص نمی‌کنند؟» را ساخته است که برای من فیلم بسیار جذابی است. بعد از آن هم در کارنامه خود ساخت فیلم‌های متنوعی مثل «شرکت» و «هاوانا» را دارد. او یک فیلمساز استودیویی است و بر اساس قصه‌هایی که به دستش می‌رسد، کار می‌کند. پولاک از جمله فیلمسازانی است که لزوما جهان شخصی ورای خودشان ندارند.»
او افزود: «پولاک ابتدا فیلم‌های کوچک‌تری در دوران کاری خود ساخته و بعدها پیشرفت بیشتری کرده و در «خارج از آفریقا» همه امکانات هالیوودی در اختیارش قرار گرفته است.»
نقیبی درباره بازی مریل استریپ در این فیلم گفت: «گویی کارنامه کاری مریل استریپ با این فیلم کامل می‌شود. قبل از «خارج از آفریقا» او در «کریمر علیه کریمر»، «شکارچی گوزن» و «انتخاب سوفی» کار کرده است و «خارج از آفریقا» اولین فیلم اوست که گیشه عجیبی دارد و مریل استریپ را که از موج بازیگران جوانی که در دوران ساخت فیلم جلب توجه کرده‌اند، در بُعد تجاری نیز تثبیت می‌کند و امکانی به او می‌دهد که خود از این به بعد بازیگر انتخاب‌کننده‌ای در هالیوود باشد.»
نقیبی در ادامه خاطر نشان کرد: «خارج از آفریقا» اولین فیلم پرفروش مریل استریپ به معنای باکس‌آفیس است. رابرت رد فورد نیز به عنوان بازیگری که در دهه ۱۹۹۰ جایگاه تثبیت شده‌ای دارد، با فاصله‌ای که در برخی نقدها گفته شده نقشش در «خارج از آفریقا» با او داشته است، به دلیل اصرار کمپانی سازنده در فیلم بازی دارد. »
این منتقد و نویسنده در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان کرد: «درباره خود فیلم نیز می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین عاشقانه‌های تاریخ هالیوود است. البته برای استریپ تجربه بازی در چنین فضایی در «پل‌های مدیسون کانتی» یک دهه بعد اتفاق می‌افتد اما این فیلم و این زوج در فیلم از مهم‌ترین عاشقانه‌ها و زوج‌های سینمایی را تاکنون رقم زده‌اند.»
نقیبی افزود: «همچنین جغرافیا به مثابه شخصیت نیز مهم‌ترین ویژگی کارگردانی سیدنی پولاک در «خارج از آفریقا» است و آفریقا را گویی به یک کاراکتر در اثرش تبدیل می‌کند. تماشاگر را به درون فضا می‌برد و شیفته فیلم می‌کند. چنانچه تماشای این فیلم در دوران حاضر نیز تر و تازه است و در دوران فست فودی امروز زمان دو ساعت و چهل دقیقه‌ای آن حس نمی‌شود.»
سامان بیات که اجرای این برنامه را برعهده داشت، در ادامه پرسید «خارج از آفریقا» که برداشتی از یک کتاب پنج بخشی است و گفته می‌شود تنها از دو بخش وام گرفته است، چه‌طور اقتباس شده است؟
نقیبی بیان کرد: «جغرافیای ترسیم شده در این فیلم اقتباس سختی داشته است و گویی فیلم مجموعه‌ای از اطلاعات پراکنده و خودنوشت فردی بوده است که کنار هم قرار گرفته و فیلمنامه مهمی را در هالیوود خلق کرده است.»
بیات درباره سابقه همکاری رابرت رد فورد و سیدنی پولاک و تاثیرش بر انتخاب او برای «خارج از آفریقا» با وجود اختلاف لهجه بازیگر با نقش پرسید.
نقیبی عنوان کرد: «برای ما که بومی نیستیم و خرده فرهنگ‌های مربوطه را به درستی درک نمی‌کنیم، این تفاوت لهجه شاید قابل درک نباشد. اما به هر حال حضور رد فورد تضمین کننده گیشه و برای سیدنی پولاک به دلیل سابقه همکاری محبوب بوده است. به نظرم او گزینه خوبی برای روایت یک عاشقانه در فیلم است و هنوز هم در فیلم‌های عاشقانه به خوبی ایفای نقش می‌کند.»
او توضیح داد: «نکته مهم درباره مریل استریپ هم این است که تصویر هالیوود از او هیچ وقت یک زن زیبا به معنای کلاسیک‌اش نبوده است. در واقع چهره سرد مریل استریپ برای این نقش به عنوان یک دانمارکی و ویژگی‌های بازی‌اش معیار حضورش در «خارج از آفریقا» و سایر فیلم‌ها بوده است.»
بخش بعدی این نشست به پرسش و پاسخ اختصاص یافت.
یکی از مخاطبان درباره تشابه بین فیلم‌های «خارج از آفریقا» و «بیمار انگلیسی» گفت.
خسرو نقیبی در این باره گفت: «پولاک ادای دینی به هالیوود کلاسیک داشته است. اساسا تا اواخر قرن ۲۰ و حتی در سال‌های اول قرن ۲۱، در هالیوود برگشت به دوران کلاسیک سینما یک امتیاز بود و مخاطبان از این جنس فیلم‌ها استقبال می‌کردند. «بیمار انگلیسی» حتی از کازابلانکا و… نشانه‌هایی دارد و بی‌شباهت به «خارج از آفریقا» نیست اما «خارج از آفریقا» فیلم اصیل‌تری است و قائم به ذات ساخته می‌شود.»
در ادامه سامان بیات به نقدی درباره فیلم اشاره کرد که «خارج از آفریقا» را به موزه‌ای تشبیه کرده که متصدی‌اش عجله دارد همه بخش‌ها را به مخاطبانش نشان دهد.
نقیبی در این باره گفت: «جغرافیا در این فیلم مهم است و شاید اگر فکر کنیم قهرمان قصه آفریقاست، بنابراین می‌بینیم فیلم حوالی شخصیت اصلی‌اش پرسه می‌زند و با این تعریف نمی‌توان فیلم را پراکنده دانست. اما فیلم زمان کافی دارد تا مجموعه روابطش را به سرانجام برساند، نکته مهم دیگر که سردی چهره مریل استریپ و سرد برگزار کردن اتفاقات مهلک مثل مرگ کاراکتر اصلی در فیلم است و گویی اثر گزارشی از یک دوران و وضعیت می‌دهد. حتی موسیقی فیلم اثر جان بری نیز به لحاظ دراماتیک کمتر درگیر کننده و در راستای سردی فیلم است.»
او درباره ویژگی بازی مریل استریپ ادامه داد: مریل استریپ در فیلم‌های کمدی و درام خود مثل آل پاچینو یک الگوی روایی دارد و ما نقشی را از او می‌بینیم که ناشی از پرسونای خود اوست و شخصیت قائم به ذاتی دارد که وقتی در نقشی قرار می‌گیرد، باورش می‌کنیم. این یک جادو درباره او و پاچینو است که هم خودشان را وقف نقش نمی‌کنند هم باورپذیرند و نمی‌توان چندان این سبک و مدل بازی‌شان را تئوریزه کرد.
۵۷۲۴۴
