فناوری فضایی در زمره پیچیده‌ترین علوم جهان قرار دارد که دانش آن فقط در اختیار چند کشور است. امروز ایران هم با تلاش‌های فراوان متخصصان جوان خود وارد باشگاه سازندگان ماهواره و موشک‌های ماهواره بر شد.

اما آنچه برای ماهواره‌ها و پرتاب آن‌ها به خارج از جو زمین اهمیت دارد، داشتن فناوری‌های ساخت موشک‌هایی است که حامل این ماهواره‌ها هستند. ایران که خود یکی از پیشگامان امر ساخت و طراحی انواع موشک‌های کوتاه برد، میان برد و بلند برد در رده‌های کروز و بالستیک است فرآیند ساخت موشک‌های ماهواره را هم کلید زده است.  

باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا طی مجموعه گزارش‌هایی فعالیت‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه ساخت موشک‌های ماهواره بر را بررسی کند.

در نخستین گزارش از این به بررسی ماهواره بر سفیر امید پرداختیم که طولی در حدود ۲۲ متر، قطری بیش از ۱ متر، وزنی در حدود ۲۶ تن، قدرت رانشی نزدیک به ۳۲ تن در مرحله اول و نزدیک به ۳.۵ تن برای مرحله دوم دارد، زمان کارکرد مرحله اول این موشک نزدیک ۱۵۰ ثانیه و برای مرحله دوم بیش از ۳۰۰ ثانیه است و می‌تواند یک محموله ۲۷ کیلوگرمی را در زاویه میل ۵۵ درجه قرار دهد.

ماهواره‌بر سفیر که قرار بود امید را با خود به فضا ببرد با نام سفیر ۱ و بدون ماهواره با موفقیت پرتاب شد و پس از آن نام سفیر امید به خود گرفت و در ۱۴ بهمن ۱۳۸۷ ماهواره ۲۷ کیلوگرمی امید را در مدار ۲۵۰*۳۷۵ کیلومتری زمین قرار داد.

ماهواره بر سیمرغ

این موشک ماهواره بر در ۲۶ دی سال ۹۷ و همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی توسط امیر سرتیپ امیر حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از پایگاه فضایی امام خمینی (ره) سمنان شلیک شده و ماهواره پیام را به فضا پرتاب کرد. البته این موشک یک سال پیش از پرتاب واقعی، یعنی در سال ۹۶ به صورت آزمایشی شلیک شده بود.

مشخصات فنی

موشک ماهواره بر سیمرغ یک ماهواره بر دو مرحله‌ای است که سوخت پشیران موتور آن سوخت مایع و می‎تواند ماهواره ‎هایی با جرم سنگین‌تر نسبت به ماهواره سفیر یعنی تا ۲۵۰ کیلوگرم را به مدار حدود ۵۰۰ کیلومتری زمین با زاویه میل مداری ۵۵ درجه پرتاب کند. این موشک همچنین این توان را دارد که ماهواره‎‌هایی با جرم چند صد کیلوگرم در مدارهای نزدیک به زمین (LEO) تزریق کند.

طول موشک سیمرغ ۲۵.۹ متر است که ۱۷.۸ آن مربوط به مرحله اول و ۸.۱ متر آن نیز متعلق به مرحله دوم آن است. قطر مرحله اول این موشک برابر ۲.۴ متر و قطر مرحله دوم آن برابر ۱.۵ متر است. همچنین در زمان رونمایی رانش مرحله اول ۱۴۲ و مرحله دوم نیز ۷.۲ تن نیرو اعلام شد.

گام نخست ایران برای انتقال ماهواره‎ها در مدار برگشت ناپذیر بیش از ۱۰۰۰ کیلومتری از سطح زمین 

موشک ماهواره بر سیمرغ نخستین گام برنامه فضایی ایران است که در آن با انتقال ماهواره‎ها در مدار برگشت ناپذیر بیش از ۱۰۰۰ کیلومتری از سطح زمین علاوه بر افزایش طول عمر بسیار بالاتر برای ماهواره‎ها، زمان پوشش دهی بر کشور را هم به مقدار بسیار زیادی افزایش می‌دهد.

ماهواره‌بر سیمرغ، یک گام به جلو نسبت به سفیر

فناوری های به کارگرفته شده در این ماهواره بر که شامل طراحی، ساخت، آزمایش، شبیه‎سازی، ایمنی، دقت و صحت عملکرد مراحل و تمام زیرسامانه (هدایت، کنترل، ناوبری، مخابراتی، تزریق ماهواره، موتورها، پمپ ها، حسگرها، رایانه‌ها) است، محصول جدیدی نسبت به ماهواره‌بر سفیر ساخته اند که به ایران کمک کرده‌اند تا در برنامه فضایی خود یک گام رو به جلو را بردارد. این فناوری‎ها توسط بخش‎ها و صنایع مختلف نظیر طراحی و تحقیقات، موتور، سوخت، هدایت و کنترل، ساخت حسگر، سازه و تجهیزات پرتاب به کار گرفته شدند و در نهایت انواع آزمایش‌های لازم نظیر استاتیک، خواص جرم، مودال، تلاطم سوخت، ارتعاشات، شوک، حرارت سازه و جدایش روی بخش‎های مربوطه در موشک به انجام رسید.

پس از اجرای دقیق هر یک از این آزمایش‎ها و بررسی و تحلیل موشکافانه داده‎های ثبت شده، تیم‎های طراحی در صورت نیاز مجدداً‌ اقدام به بازبینی بخش‎های مربوطه و تجدید طرح و ساخت نمونه جدید و اجرای مجدد آزمایش‎ها می کنند و تنها پس از تأیید شدن نهایی تمام بخش‎ها ماهواره‎بر برای اجرای آزمایش عملیاتی مهیا می‎شود.

اجرای این مراحل باعث شد که ماهواره‎بر سیمرغ توانایی دستیابی و رسیدن به سرعت ۷۵۰۰ متر در ثانیه را پیداکرده و بتواند تا با رسیدن به یک پایه مناسب برای رسیدن به عدد ۱۱.۲ کیلومتر در ثانیه که عدد مناسبی جهت رسیدن به سرعت فرار از جاذبه زمین است را بدست آورد و بنابراین قادر است تا ماهواره‌ها را به مدارهای بالاتر و غیر قابل برگشت در فضا پرتاب کند.

۴ موتور بهینه شده پیشران و قلب تپنده ماهواره‌بر سیمرغ

دانشمندان برای رسیدن به سرعت ۷۵۰۰ متر در ثانیه، با قراردادن  ۴ عدد موتور بهینه شده مورد استفاده در مرحله اول سفیر در کنار یکدیگر و کلاسترکردن آنها در مجموع حدود ۱۲۸ تن نیرو را تولید کرد که موشک سیمرغ با وزن  ۸۷ تن را به فضا پرتاب کند. از آنجائیکه این موشک در هنگام پرواز باید توانایی رسیدن به زاویه موردنظر را داشته باشد؛ ۴ موتور یا به عبارت دقیقتر محفظه کنترلی دیگر نیز در مرحله اول سیمرغ حضور خواهند داشت که نزدیک به ۱۵ تن نیرو ایجاد می‌کند و با اضافه شدن این میزان به توان موتورهای اصلی نیروی لازم برای رسیدن به مدار ۵۰۰ کیلومتری فراهم می‌شود.

سپهر؛ نسل جدید سیمرغ اما با قدرت و دقت بیشتر 

نسل بعدی ماهواره ‎بر سیمرغ یعنی «سپهر» در آینده، به توان انتقال ماهواره‎هایی با جرم ۷۰۰ کیلوگرم به مدار ۱۰۰۰ کیلومتری دست خواهد یافت.

۲۱۷۲۱۷