به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، سخنان عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در یک برنامه تلویزیونی، بهانه به دست عده ای از دشمنان تاریخی اتحاد دو ملت ایران و افغانستان داد تا با دمیدن بر آتش تفرقه، سعی کنند روابط گسترده ایرانیان و اهالی افغانستان را تحت الشعاع قرار دهند. از متن سخنان عراقچی که عنوان شد به درستی درک و دریافت نشده که عبور کنیم، بررسی تعاملات تاریخی ایرانیها و اهالی افغانستان روشن می کند حضور بیش از ۳۵ ساله برخی مهاجران و پناهندگان افغانستانی در ایران، همواره با مهمان نوازی و آغوش باز مردم ایران مواجه بوده است. مهمان نوازی مثال زدنی ایرانی ها به اندازه ای در بین سایر کشورهای جهان متمایز است که بارها مجامع بین المللی از جمله سازمان ملل متحد به آن اذعان داشته اند. همین بس که بعد از خاموش شدن آتش جنگ داخلی در افغانستان و بازگشت آرامش نسبی به این کشور، همچنان جمعیت میلیونی مهاجران و پناهجویان اهل افغانستان حاضر به بازگشت به وطن خود نیستند و حضور در ایران را با وجود برخی ناملایمات اقتصادی به برگشتن به میهن، ترجیح می دهند.
در این نوشتار کوتاه نگاهی به خدمات گسترده دولت و ملت ایران به مهاجران افغان در خلال سالهای گذشته داریم که البته باید اذعان کرد بسیاری از این خدمات، در قالب تعهدات عمومی حقوق بشری دولتها مطرح می شود. هر چند باید این نکته را هم در نظر داشت دولتهای غربی و حتی برخی کشورهای برخوردار مانند استرالیا و زلاندنو در مقابل سیل پناهجویانی که از خاورمیانه به خاک آنها، وارد می شوند، چه برخوردهایی دارند. با این مقایسه می توان دریافت اجرای تعهدات حقوق بشری دولت ایران و مهمان نوازی ملت ایران در مقابل مهاجران و پناهجویان، قابل مقایسه با عملکرد دولتهایی مانند آمریکا، ترکیه، صربستان، هلند، آلمان، اتریش، استرالیا و زلاندنو در مقابل پناهجویان و اتباع سایر کشورها نیست.
فقط کافی است نگاهی به سرنوشت تاسف بار مهاجران ایرانی در اروپا داشته باشیم تا متوجه شویم استقبال دولت ایران از مهاجران و پناهجویان خارجی از جمله اتباع افغانستان چقدر منطبق با موازین انسانیت است.
دیگران با پناهندگان ایرانی چه می کنند؟
پناهجویان ایرانی، واقعیت غیرقابل کتمانی است که در برخی کشورها، دیده می شود. گزارشهایی وجود دارد که می گوید آمار پناهجویان و مهاجران ایرانی در بین کشورهای جهان رتبه بالایی دارد. نکته اینجاست که دیگر دولتها با پناهجویان ایرانی چه رفتاری دارند؟ گزارشهای متعددی از وضعیت پناهجویان ایرانی در کمپ های پناهندگی در کشورهای دیگر به خوبی نشان می دهد پذیرش این گروه از هموطنان در سایر کشورها با چه مشقاتی روبروست.
عکسهایی که از حضور ایرانیها در کمپ پناهندگان در صربستان منتشر شده است نشان می دهد چقدر این ایرانیها در شرایط نابسامانی به سر می برند. این رفتار تنها مختص به اروپاییان نیست، بلکه زندگی عبرت آموز ایرانیان در جزایر تابعه دولت استرالیا که گفته می شود محل زیست قبایل بدوی است هم نمونه ای از سوءرفتار با پناهجویان و مهاجران ایرانی در سایر کشورها شمرده می شود. تصاویری از تحقیر ایرانیان پناهجو در اروپا اخبار تاسف باری است که در شبکه های اجتماعی می چرخد و نشان می دهد استاندارد رفتار دولتهای اروپایی با مهاجران خاورمیانه ای از جمله ایرانیان در چه سطحی است.
مهاجرانی که به گلوله بسته می شوند
رفتار غیرانسانی با مهاجران، تنها اختصاص به پناهجویان ایرانی ندارد. نمونه سوءرفتار با مهاجران و پناهندگان خارجی را دولت ایالات متحده آمریکا در برابر اتباع کشور مکزیک داشت که تبدیل به بحرانی بین المللی شد. اخبار متعددی از بازداشت مهاجران مکزیکی در مرز آمریکا منتشر شده که نشان می دهد تلاش مهاجران برای گذر از موانعی که دولت آمریکا ایجاد کرده است، چقدر تاسف برانگیز است.
ولی با این تلاشها و پس از گذر مهاجران از موانع فیزیکی، برخورد خشن پلیس آمریکا با مهاجران به اندازه ای تکان دهنده است که صدای حامیان حقوق بشر را درآورد. آنها می گویند چرا ترامپ به صورت دائمی مهاجران را تهدید می کند و فاجعه انسانی که در مرز آمریکا و مکزیک رخ داده، لزوم دخالت کشورهای دیگر را عیان می سازد. به راستی آیا لازم است ارتش سربازان تا بن دندان مسلح آمریکایی در مرزها مستقر شوند تا جلوی حضور مهاجران را بگیرد؟
خدمات متقابل ایرانیها و اهالی افغانستان
در ۳۵ سال اخیر، جمعیت زیادی از کشور افغانستان به دلایل متعددی مانند جنگ، ناامنی، خشکسالی، داشتن اشتغال و حتی مسایل اعتقادی به ایران مهاجرت کردند و پس از سالها، با وجودی بازگشت آرامش و امنیت به کشورشان، تمایل زیادی برای بازگشت به کشور خود ندارند.
امنیت، اصلی ترین خدمتی بود که دولت ایران در خلال سالهای گذشته به اتباع افغانستان و سایر مهاجران و پناهجویان خارجی ارائه کرد. مال و جان و ناموس اتباع کشورهای خارجی که در ایران سکونت و حتی حضور داشتند، مانند مال و جان و ناموس اتباع ایران، از سوی نیروهای حافظ انتظام و امنیت کشور محترم شمرده شد. اصولا امنیت، خدمتی است که دیده و احساس نمی شود، مگر اینکه بر آن خدشه ای وارد شود. هم اکنون بسیاری از خانواده های اهل افغانستان در میان مردم ایران زندگی می کنند بدون آنکه احساس ناامنی به آنها چیره شود.
کار و اشتغال، خدمت بزرگ دیگری بود که جامعه ایرانی برای اتباع کشور افغانستان مهیا کرد. در شرایطی که میانگین بیکاری در جمعیت فعال کشور بیش از ۱۲ درصد قلمداد می شود، کمتر شخصی از اتباع افغانستان در ایران وجود دارد که دارای شغل نباشد. هر چند مشاغلی که نوعا به این افراد واگذار می شود، مربوط به بخش خصوصی و بیشتر «کارهای یدی» است که نیاز به تخصص ویژه ای ندارد ولی باید پذیرفت نفس اعطای شغل و آسان گیری جامعه ایران در استخدام اتباع بیگانه، همیشه مورد تایید کارگران خارجی هم بوده است. واقعیت این است که برخی کارفرماهای ایرانی، ترجیح می دهند به جای استخدام هموطنان در برخی مشاغل خاص مانند باغبانی و کارهای یدی، از خدمت کارگران خارجی بهره مند شوند و البته این مسئله دلایل خود را دارد ولی حضور اهالی افغانستان در برخی مشاغل مانند پسته کاری به اندازه ای پررنگ است که گزارشها نشان می دهد صادرات پسته ایران در انحصار اهالی افغانستان قرار گرفته است. البته مانند همه جای دنیا، در ایران هم حضور اتباع بیگانه در برخی مشاغل با محدودیتهایی روبروست که طبیعی است. مثلا استخدام اتباع بیگانه در دولت و نیروهای مسلح، ممنوع یا تابع تشریفات زیادی از جمله موافقت مجلس است که طبیعتا منع کلی در حق اتباع بیگانه در اشتغال و داشتن کار تلقی نمی شود.
ارائه خدمات بهداشت و سلامت به اتباع افغانستان با هزینه بسیار اندک و بعضا رایگان، یکی دیگر از خدمات دولت ایران به مهمانان خود است. حتی بیمه درمانی اتباع افغانستان در ایران، خدمتی است که با پرداخت هزینه اندکی سالانه، توسط سفارت جمهوری اسلامی افغانستان در ایران، توصیه شده است و سایت سفارتخانه افغانستان چند سال پیش اعلام کرد در صورتی که اتباع افغانستان قادر به پرداخت این هزینه اندک هم نیستند، به صورت رایگان توسط شرکتهای ایرانی بیمه می شوند.
در اطلاعیه مندرج در سایت سفارت افغانستان آمده است: «بر اساس توافق سه جانبه میان وزارت امور داخله ایران، کمشنری عالی پناهندگان و شرکت سهامی بیمه آسیا، پناهندگان و اتباع افغانستان دارنده کارت آمایش ۸ در ایران از بیمه درمانی برخوردار میشوند. براساس طرح مذکور هر مهاجر افغان دارای کارت آمایش ۸ باید سالانه ۹۰ هزار تومان بابت حق بیمه درمانی پرداخت نماید. لازم به ذکر است که اقشار آسیب پذیر مهاجرین به صورت ویژه زیر پوشش برنامه بیمه درمانی قرار خواهند گرفت و بدون پرداخت هزینه، خدمات درمانی برای آنها اجرا می شود. بر این اساس زنان و کودکان بی سرپرست، افراد معلول، خانواده بیماران صعب العلاج و بیماران خاص، مثل بیماران هموفیلی، تالاسمی، ام اس، دیالیزی، سرطانی، کودکان تحت پوشش سازمان بهزیستی، زنان بالای ۶۰ سال بی سرپرست و مردان بالای ۶۰ سال سرپرست خانوار، خانواده معلولان جسمی حرکتی، ذهنی و عقب مانده تحت پوشش صد در صد رایگان بیمه درمانی قرار دارند.»
حضور نمایندگان کمیساریای عالی پناهندگان در مراکز درمانی متعدد کشور و گره گشایی از مشکلات هزینه درمان مهاجران افغان، موضوعی عادی در بیمارستانهای ایرانی است که نشان می دهد دولت ایران همانقدر که برای بهداشت، درمان و سلامت ایرانیها، هزینه می کند، برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی برای اتباع افغانستان هم آماده است.
تحصیلات در سطوح مختلف هم از امتیازات عادی و معمول اتباع افغانستان در ایران است، فرزندان مهاجران افغان تا پایان مقطع متوسط به صورت رایگان در مدارسی که توسط دولت جمهوری اسلامی ایران و حتی بخش خصوصی به وجود آمده به تحصیل می پردازند و پس از آن نیز در صورت قبولی در کنکور و پرداخت هزینه آزاد، مانند بسیاری از دانشجویان ایرانی که نتوانسته اند در دوره روزانه دانشگاه دولتی قبول شوند، در همه دانشگاه ها پذیرفته می شوند. البته مشخص است محدودیتهایی به لحاظ قانونی برای تحصیل اتباع خارجی در ایران در برخی رشته های خاص (مانند فیزیک و فناوری هسته ای) در نظر گرفته شده است که طبیعی است و محدودیتی بر سر راه تحصیلات عالی اتباع افغانستان در ایران تلقی نمی شود. حتی در بهترین دانشگاه ایران یعنی دانشگاه تهران، حضور دانشجویان اهل افغانستان که بعضا بورسیه شده اند، کاملا محسوس است.
اهالی افغانستان در بسیاری از استانها از حق سکونت، تردد و اجرای آداب و رسوم محلی خود برخوردارند که نشان می دهد اصولا نحوه برخورد دولت و مردم ایران با اتباع مهاجر کشور افغانستان با برخورد مثلا شهروندان و دولت های اروپایی با آنها متفاوت و انسانی تر است.
قدم آخر: اعطای تابعیت به فرزندان مردان خارجی
قانونی که اخیرا به تصویب مجلس رسیده است، در نوع خود قانون مترقی و منطبق با موازین بین المللی حقوق بشری تلقی می شود که طی آن، اتباع بیگانه مانند مردان افغان که با زنان ایرانی ازدواج کرده اند، دارای کودکانی با تابعیت ایرانی خواهند شد. این امکان از آن رو برای اتباع خارجی حاضر در ایران یک امتیاز محسوب می شود که با داشتن شناسنامه و هویت ایرانی، فرزندان حاصل از ازدواج مردان خارجی با زنان ایرانی هم دارای حق و حقوقی می شوند که یک ایرانی اصیل از آن برخوردار است. حقوقی مانند اشتغال در مشاغل دولتی (به جز مشاغلی که شرط ایرانی الاصل بودن دارد) و خرید و تملک املاک غیر منقول که برای خارجی ها از ابتدای دوره پهلوی اول ممنوع شد. پیامدهای کوتاه مدت آن نیز امکان اخذ یارانه نقدی، تحصیل رایگان تا بالاترین مقاطع تحصیلی در دانشگاه های ایران و همچنین تعلق هویتی به کشوری است که «سرزمین مادری» این بچه ها شمرده می شود.
این قانون امکان آن را برای اتباع بیگانه فراهم می کند که ازدواج با زنان ایرانی و با داشتن فرزند، بتوانند دراین خاک ریشه بدوانند و پس از گذشت تنها یک نسل، خود را دارای هویت و تابعیت ایرانی بدانند.
۴۷۲۳۱
