به گزارش خبرآنلاین، هفته پژوهش و فناوری بهانه مناسبی است تا اقدامات پژوهشی دانشگاه‌ها و میزان رشد سطح کیفی پژوهش در فضای آکادمیک مرور و درباره روند آن اطلاع‌رسانی شود. طبعا هر دانشگاهی به فراخور منطقه‌ای که در آن قرار دارد، باید پژوهش‌های خود را در راستای نیازهای منطقه‌ای و محله‌ای آن پیش ببرد تا بتواند یک پژوهش کاربردی را ایجاد کند. در همین موسی بهلولی، رئیس دانشگاه زابل به مناسبت هفته پژوهش از اقدامات موثر در این دانشگاه از تشکیل هسته‌های پژوهشی در کشاورزی نوین و آب تا تشکیل کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار در جنوب غرب آسیا زیر نظر این دانشگاه گفته است.
ادامه گفت‌وگوی او را با «خبرآنلاین» می‌خوانید:
به نظرشما پژوهش‌ها تا چه اندازه در محیط آکادمیک ایران با نیازهای روز جامعه ایران همخوانی دارد؟
سیاستی که به‌صورت موازی در وزارت علوم و دانشگاه‌ها وجود دارد، شامل دو رسالت می‌شود. رسالت اول گسترش مرزهای علمی و نشر علم و نوشتن مقالات است و رسالت دیگر، رسالت محلی است. هر دانشگاهی به فراخور منطقه‌ای که در آن است، رسالت محلی دارد؛ به این معنا که باید مسئول پایش پژوهش‌های منطقه‌ای خود باشد.
دانشگاه زابل در حوزه پژوهش‌ها تا چه اندازه کاربردی بوده و در جهت رسالت محلی خود گام برداشته است؟
دانشگاه ما در رسالت جهانی برای بسترسازی علمی و پژوهش‌ها اگرچه تا پیش از این موفق نبود و پایگاه‌های علمی نداشت، اما در حال حاضر تا ۹۸ درصد به اطلاعات و پایگاه‌های علمی معتبر خارجی دسترسی دارد. پژوهانه دانشگاه زابل که سال ۹۴ صفر بود در حال حاضر به رقم بیش از ۲ میلیارد رسیده است و روند متناسب و رو به رشدی داشته است. دانشگاه ما در زیرگروه نیچر ۵، ۶ مقاله دارد و در حوزه‌های مختلف به رشد رسیده‌ایم. یکی از مهم‌ترین معیارهای رشد، استنادات علمی است که به‌عنوان رفرنس و منبع قرار می‌گیرد و ما ۱۳۶۵ ارجاع به مقالات دانشگاه زابل داشته‌ایم. بنابراین اعتقاد ما بر این است که اگر بخواهیم از علم بهره‌وری داشته باشیم، باید بستر مناسب آن را نیز فراهم کنیم. علاوه بر این با ۲۷ کشور مبادله پروژه مشترک داریم که منتشر می‌شود.
با توجه به رشد مراکز رشد و فناوری در دانشگاه‌ها می‌توان گفت رویکردهای پژوهشی تقریبا زیر سایه این مراکز قرار گرفته‌اند یا مکمل همدیگر هستند؟
اصلی‌ترین مشکلی که در برخی مواقع با آن مواجه می‌شویم این است که دستگاه‌های اجرایی وقتی می‌خواهند پروژه‌ای را اجرا کنند، کم‌تر از دانشگاه‌ها نظر کارشناسی می‌گیرند. در یکی دو سال اخیر در دانشگاه نمی‌شود مشکلات را صرفا در بخش‌های آموزشی بررسی کرد. ما پتانسیل‌های آموزشی را در هسته‌های پژوهشی اجرایی کرده‌ایم؛ پروژه‌هایی مانند کشاورزی، دامداری، بعضا مسائل آب و کشاورزی نوین، انرژی‌های نوین و گردشگری. در واقع دانشگاه ما تلاش می‌کند تا آخرین دستاوردهای علمی را به اشتراک بگذارد و مصداق آن هم کارگروه‌های تغییر اقلیم و بحث ریزگردهاست. در همین میان قرار است کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار در جنوب غرب آسیا در اردیبهشت ماه زیر نظر دانشگاه زابل برگزار شود. علاوه بر این همکاران ما در بحث هامون نیز همکاری کرده‌اند و اطلاعات و آگاهی‌هایشان را به دستگاه‌های اجرایی منتقل کرده‌اند. در بحث پرورش دام‌های خاص و همچنین زیتون نیز پیشرفت‌های زیادی داشته‌ایم. نکته قابل توجه این است که در مباحث ترویجی مانند شترمرغ، ما اولین دانشگاه بودیم که توانستیم آن را تکثیر کنیم. بنابراین قرار است با بخش‌های دیگر توسعه مانند مردم و مسئولان هم ارتباط بگیریم.
**
از سوی دیگر مهم‌ترین دغدغه‌ای که دانشگاه‌ها در کاربردی‌کردن پژوهش‌هایشان دارند، این است که صنعت به آنها اعتماد نمی‌کند و نیازهایش را به ندرت به دانشجویان می‌سپارد. دانشگاه‌های مطرحی که با بسترسازی علمی و پژوهشی می‌توانند نقش تاثیرگذاری در کاربردی‌کردن پژوهش‌ها داشته باشند. در همین میان غلامحسین خواجه، رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به اقدامات این دانشگاه در حوزه ارتباط با صنعت می‌گوید: «دانشگاه چمران در دو سه سال گذشته با ارتباط گرفتن با صنعت نفت توانست پمپ‌های اس‌آرپی را تولید کند. پمپ‌هایی که برای ازدیاد برداشت نفت از چاه‌های نفت و یکی از ده قلم کالای اساسی وزارت نفت بود که اعلام کردند به این کالا نیاز دارند و دانشگاه چمران توانست این پمپ‌ها را بسازد. این یکی از کارهای پژوهشی و عملی ما بوده که توانستیم آن را اجرایی کنیم. علاوه بر این مرکز تحقیقات ریزگردها را برای آلودگی هوا تاسیس کردیم اما این مرکز با وجود اینکه کارهای خوب و موثری انجام داده، محدودیت مالی دارد.»
به نظرشما پژوهش‌ها تا چه اندازه در محیط آکادمیک ایران با نیازهای روز جامعه همخوانی دارد؟
ممکن است بخشی از پژوهش‌های ما با نیازهای روز جامعه همخوانی نداشته باشد اما باید به سمتی برویم که پژوهش‌های مورد نیاز صنعت و جامعه را ایجاد کنیم؛ در واقع دانشگاه‌ها باید به سمتی بروند که پژوهش‌هایشان کاربردی باشد. بنابراین این حرف درست است که خیلی از پروژه‌های ما نیازهای جامعه را برطرف نمی‌کند اما همه اینطور نیستند. دانشگاه چمران در دو سه سال گذشته با ارتباط گرفتن با صنعت نفت توانست پمپ‌های اس‌آرپی را تولید کند. پمپ‌هایی که برای ازدیاد برداشت نفت از چاه‌های نفت و یکی از ده قلم کالای اساسی وزارت نفت بود که اعلام کردند به این کالا نیاز دارند و دانشگاه چمران توانست این پمپ‌ها را بسازد. این یکی از کارهای پژوهشی و عملی ما بوده که توانستیم آن را اجرایی کنیم. البته در مقابل صنعت نیز باید نیازهایش را به دانشگاه اعلام کند تا پاسخ مناسب بگیرد.
چرا در آموزش‌های رسمی در ایران رویکردهای پژوهش محور مورد توجه قرار نمی‌گیرد؟
نمی‌شود به قطعیت گفت رویکردهای پژوهش‌محور در آموزش‌های رسمی مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ در خیلی از دوره‌های آموزشی، فعالیت‌های پژوهشی انجام می‌شود که کم‌تر آموزشی است. دانشجویان دکترا ما بیشتر پژوهش‌محور هستند و اکثرا در هر صورت باید به این سمت برویم که بیشتر با جامعه ارتباط داشته باشند. علاوه بر این ما مرکز تحقیقات ریزگردها را برای آلودگی هوا تاسیس کردیم اما این مرکز با وجود اینکه کارهای خوب و موثری انجام داده، محدودیت مالی دارد. علاوه بر این آلودگی هوا مختص به دانشگاه نیست و دستگاه‌های اجرایی هم باید همراهی کند.
با توجه به اینکه در حال حاضر شاهد پولی‌سازی آموزش در دانشگاه‌ها هستیم، رویکرد شما چیست؟
در یک دوره‌ای به دلیل اینکه برای دانشجویان فضا و اعتبارات به‌اندازه کافی نبود، مصوباتی اتخاذ شد تا دانشجوی نوبت دوم بگیریم و بخشی از هزینه‌ها را به کمک خود دانشجوها تامین کنیم. در واقع هدف این نبود که آموزش را پولی کنیم؛ هدف اصلی این بود که با توجه به محدودیت منابع، بخشی از نیازهای مالی را به کمک دانشجویان فراهم کنیم؛ ولی لازم به ذکر است که سیاست اصلی ما پولی‌سازی آموزش نیست. در مورد پردیس‌ها هم باید بگوییم که بیشتر از مقاطع ارشد و دکتری هستند و نیت این است که افرادی که شاغل هستند و نمی‌توانند مرتب به دانشگاه بیایند از پردیس‌ها استفاده کنند تا فرصت تحصیل از آنها گرفته نشود.
شما به‌عنوان کسی که تجربه زیادی در آموزش عالی دارید، عملکرد منصور غلامی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من به‌عنوان کسی که تجربه زیادی در آموزش عالی دارم و مدیریت‌های زیادی را دیده‌ام، احساسم این است که دکتر غلامی فضایی را فراهم کرده که به کارهای اصلی پرداخته و از حاشیه‌ها پرهیز شود و هرچند دوره وزارت دکتر غلامی کوتاه بوده اما ارزیابی‌ام این است که آرامش عجیبی در وزارت علوم و دانشگاه‌ها ایجاد شده است. در واقع در همان حال که دانشگاه‌ها به وظیفه سیاسی خود می‌پردازند، وارد حاشیه‌ها نیز نشده‌اند و بسترسازی علمی نیز به خوبی انجام شده است. در مورد استیضاح هم نمایندگان مجلس حق سوال و استیضاح دارند ولی امیدوارم با طولانی‌کردن مدیریت‌ها بتوانیم عملکردهای بهتری ببینیم، زیرا تغییر مدیریت‌ها به نفع سازمان‌ها نیست.
۴۲۲۳۸
