مهسا مژدهی: افغانستان در یک موقعیت سخت تاریخی قرار گرفته است. این کشور حالا دو رئیس جمهور دارد که هیچ یک قصد ندارند از خیر سکونت در”ارگ” بگذرند و همزمان طالبان بیش از هر زمان دیگری به قدرت گرفتن دوباره در مرزهای این کشور، آنهم به صورت رسمی و قانونی نزدیک شده است. اتفاقات روز دوشنبه که در آن دو کاندیدای ریاست جمهوری افغانستان، خود را رئیس جمهور این کشور نامیدند و در دو مکان گوناگون در مراسم تحلیف خود شرکت کردند، یکی از عجیب ترین اتفاقات در این کشور بود.
ماجرای یک انتخابات خلوت
در مهرماه 98کمی بیشتر از دو میلیون نفر در انتخابات افغانستان شرکت کردند. در این رویداد که 149 میلیون دلار خرج برداشت، مردم این کشور مشارکت معناداری از خود نشان ندادند. چهره جدید و پر نفوذی که بتواند نظر مردم را جلب کند در میان کاندیداها دیده نمی شد و ناامیدی از وضعیت کشور و ناامنی ها مزید بر علت بود. از سوی دیگر تهدیدات طالبان هم به این وضعیت دامن می زد. آنها این انتخابات را هم مانند همه دفعات پیشین به رسمیت نشناخته و اعلام کرده بودند که هر کاری که بتوانند برای جلوگیری از برگزاری انتخابات انجام خواهند داد. مجموع این عوامل باعث شد تا در روز ششم مهر امسال تعداد رای دهندگان از انتظار ناظران بسیار کمتر باشد. این اتفاق در حالی افتاد که از روزها قبل از برگزاری انتخابات، امنیت نسبی در افغانستان حاکم شده بود و خبری از انتحاری ها و انفجارهای ماه های قبل نبود.
تعیین نتایج انتخابات مهر ماه، تا دی طول کشید و سرانجام کمیسیون انتخابات اعلام کرد که اشرف غنی مجددا به ریاست جمهوری افغانستان رسیده و 50/64 ارا را به خود اختصاص داده. این کمیسیون اعلام کرد که عبدالله عبدالله، با کسب 39/52 درصد آرا در جایگاه دوم قرار گرفته است. اما هر دو این افراد مدتی پیش از اعلام نتایج، خود را پیروز انتخابات خوانده بودند. اما ترکیب اعلام شده از سوی کمیسیون انتخابات افغانستان رقابت این دو چهره را شدت بخشید. عبدالله عبدالله به بهانه اینکه سیصدهزار رای بیومتریک نبوده اند، موضوع تقلب را مطرح کرد و نتیجه را نپذیرفت. او پیش از این هم به انتخابات شبه تقلب وارد کرده بود اما کمتر کسی فکر می کرد که اینبار عبدالله جدی تر از دفعه قبل وارد عمل شود. به اعتقاد ناظران بی توجهی اشرف غنی به او به عنوان رئیس اجرایی در سالهای گذشته و بی توجهی اش به خواسته های عبدالله در ماه های گذشته که سعی داشت جایی برای خود به عنوان عاملی تاثیرگذارتر در قدرت باز کند، باعث این اتفاق شد. گفته می شود که اشرف غنی با فعالیت عبدالله در زیر دست خود موافقت کرده اما حاضر به قسمت کردن دولت با او نشده است.
واکنش های منفی به دولت موازی
تقریبا تا کنون هیچ کشور یا گروهی به دو دولتی در افغانستان بله نگفته است. این وضعیت اما همه را نگران و شگفت زده کرده است. در حالی که افغانستان در شرف اتفاقات تازه بعد از توافق طالبان و امریکاست، این وضعیت می تواند به هرج و مرج در کشور منتهی شود. اتفاقی که برای امنیت افغانستان که چهل سال گذشته را در جنگ سپری کرده ، چندان خوشایند نیست.
دولت ایالات متحده از طریق بیانیه وزارت خارجه امریکا، گفت که اولویت دهی به حکومت فراگیر برای صلح اهمیت دارد. قابل پیشبینی بود که امریکایی ها موضوع را از زاویه توافق خود با طالبان ببینند. به نظر می رسد که این کشور دیگر حاضر نیست هزینه های جنگ در افغانستان را بپردازد و تلاش می کند هر طور که شده توافق صلح ناموفق از آب در نیاید. به غیر از واکنش وزارت خارجه، شخص پمپئو هم در توئیترش در قبال اتفاقات افغانستان موضع گرفت و گفت کشورش با ایجاد حکومت موازی و استفاده از زور برای حل اختلافات سیاسی مخالف است. پیش از این برخی از ناظران می گفتند که در صورت ادامه این وضعیت پمپئو با سفر به افغانستان در جستجوی یک راه حل بر می آید و تجربه دوران جان کری تکرار خواهد شد. اما هنوز مشخص نیست که وزیرخارجه آمریکا تا چه اندازه بخواهد خودش را درگیر اختلافات بی پایان عبدالله و غنی کند.
از سوی دیگر طالبان هم نسبت به دو دولتی در افغانستان موضع گرفته و اعلام کرد که این وضعیت برای صلح مضر است. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان روز دوشنبه گفت:«با توجه به اختلافاتی که در میان سیاستمداران دولت وجود دارد و حتی امروز دو مراسم تحلیف ریاست جمهوری جداگانه برگزار کردند، بعید است بتوانند طبق قرار قبلی خود را برای مذاکرات صلح بین افغانی (یعنی روز۱۰ مارس ۲۰ اسفند/حوت) آماده کنند.» ذبیح الله مجاهد خطاب به دو رقیب سیاسی کشور یعنی محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله گفت: «بیایید به جای برگزای دو مراسم جداگانه تحلیف، اختلافات را کنار گذاشته و بیشتر بر مذاکرات بین افغانی متمرکز شوید تا روند صلح این کشور به موفقیت خاتمه یابد.»
این پیشبینی درست از آب در آمد و درست همانطور که انتظار می رفت طالبان از وضعیت عجیب دولت مرکزی استفاده کرد و بهانه ای برای به تعویق انداختن مذاکرات بین افغانی شکل گرفت.
تعویق در مذاکرات بین افغانی
در حالیکه همه چشم ها به مذاکرات بین افغانی در افغانستان دوخته شده، وضعیت پیش آمده برای دولت تاثیر مستقیمی بر قول و قرارها گذاشته است. این نگرانی بود که از همان روز تحلیف بالا گرفته بود. در شرایطی که طالبان از زیر دیدار با افغان ها فرار می کند، حالا یک فرصت رسمی برای این گروه جهت بر هم زدن قول های پیشین پیش آمده است. طالبان در سال های گذشته نسبت به شروع گفتگوهای بین افغانی مقاومت زیادی نشان داده بود و تنها در هفته گذشته بود که این گروه در توافق به ایالات متحده گفت که حاضر است صلح در افغانستان را از مسیر گفتگو با افغان ها و دولت مرکزی پیش ببرد. به نظر می رسد وضعیت ایجاد شده بعد از بازی تحلیف در افغانستان، بازگرداندن طالبان بر سر میز مذاکره و گفتگو کار ساده ای نباشد.
از سوی دیگر هم اشرف غنی و هم عبدالله عبدالله به هنگام مراسم تحلیف خود بخش مهمی را به گفتگو با طالبان اختصاص دادند. عبدالله در جریان سخنرانی خود از تعیین هیات مذاکره کننده با طالبان خبر داد و محمد اشرف غنی هم اعلام کرد نه تنها روز سهشنبه هیئت مذاکره کننده با طالبان را نهایی میکند بلکه در مورد رهایی زندانیان طالبان هم که اخیرا مورد توافق این گروه و آمریکا قرار گرفته، فرمانی را صادر خواهد کرد. در این میان غنی عملگراتر از آب در آمد و در اقدامی دستور به ازادسازی پنج هزار زندانی طالبان در روز سه شنبه داد. اتفاقی که از یک طرف می تواند نظر و اعتماد این گروه را جلب کند و از سوی دیگر مورد انتقاد شدید فعالان مدنی قرار بگیرد.
به نظر می رسد هنوز هم چشم ها به زلمی خیلزاد فرستاده امریکا در افغانستان است تا موضوع را به نحوی حل و فصل کند. یک شب قب از مراسم تحلیف هم او در جلسه ای با عبدالله و غنی شرکت کرد که تنش در آن گزارش شده است. برخی اما معتقدند گره کار را پمپئو به عنوان یک مقام بالاتر امریکایی می تواند باز کند. در هر حال موضع امریکا در قبال دولت افغانستان با شرکت خلیلزاد در مراسم تحلیف اشرف غنی روشن شده است و به نظر می آید که عبدالله عبدالله دیر یا زود باید شکستش را بپذیرد. اما اینکه او در قبال پذیرش این شکست چه امتیازاتی را از غنی بخواهد، هنوز مورد بحث است چرا که رئیس جمهور افغانستان دیگر مایل به تقسیم قدرتش نیست. اگر شرایط به همین منوال ادامه یافته و مذاکرات به نتیجه نرسد،در حالیکه به نظر می آید برخی کشورهای اطراف هم دل خوشی از غنی ندارند، اوضاع می تواند بدتر شود. چرا که دولت مرکزی تضعیف شده و یک بار دیگر شرایط داخلی افغانستان تحت تاثیر رقابت های داخلی و خارجی قرار می گیرد.این اتفاق از یک سو دست دولت را برای گفتگوی صریح و از موضع قدرت با طالبان می بندد و از سوی دیگر از میزان اثرگذاری دولت بر حفظ امنیت افغانستان می کاهد.
312 310