کاهش خشونت در هر کشور به عنوان یکی از آسیب های اجتماعی که سبب تضییع سرمایه های ملی است؛ بی تردید از مهم ترین اهداف به شمار می رود. پرخاشگری و نزاع های خیابانی که با هر یک از فشارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در سطح فردی و اجتماعی تشدید می شود و سلامت روانی جوامع را تهدید می کند، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اجتماعی از طریق آگاه‌سازی جامعه و وضع برخی از قوانین و مقررات در این زمینه قابل سازماندهی است.
براساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور؛ شمار مراجعان نزاع در جامعه در ۴ ماه نخست سال ۱۳۹۸ برابر با ۲۱۵ هزار و ۶۴۳ نفر برآورد شده است؛ که از این تعداد ۶۹ هزار و ۷۷۴ نفر را مردان و ۱۴۵ هزار و ۸۶۹ نفر را زنان تشکیل می دهند؛ بر اساس این آمار همچنین شمار نزاع در پایتخت برابر با ۳۶ هزار و ۱۸۲ نفر است. براساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور؛ شمار مراجعان نزاع در جامعه در ۴ ماه نخست سال ۱۳۹۸ برابر با ۲۱۵ هزار و ۶۴۳ نفر برآورد شده است؛ که از این تعداد ۶۹ هزار و ۷۷۴ نفر را مردان و ۱۴۵ هزار و ۸۶۹ نفر را زنان تشکیل می دهند؛ بر اساس این آمار همچنین شمار نزاع در پایتخت برابر با ۳۶ هزار و ۱۸۲ نفر است.
به منظور کاهش و رفع این آسیب در برخی از استان های کشور نیز از جمله بوشهر و ایلام طرح پیشگیری از خشونت با هدف شناسایی علل موثر بر این پدیده و همچنین جلوگیری از اختلال در نظم عمومی تدوین شده است.
مرضیه ابراهیمی، تحلیل گر مسائل اجتماعی در این رابطه به خبرنگار گروه اجتماعی ایرنا گفت: خشونت در حقیقت یک نوع آسیب رسانی عمدی به هنگام افزایش فشارهای اجتماعی است که جنبه های متعدد جسمی، روحی، روانی و اجتماعی را در بر می گیرد.
وی افزود: مولفه های متعددی در گسترش آسیب اجتماعی خشونت ایفای نقش می کند؛ بسیاری از صاحب نظران خشونت را محصول شرایط نامساعد اقتصادی عنوان می کنند. این مهم براساس تجربه بسیاری از کشورها نباید به طور تک بعدی (تک علتی) بررسی شود؛ چراکه در بسیاری از مواقع با وجود شرایط اقتصادی مساعد نیز نرخ های قابل توجهی از خشونت در جامعه دیده می شود.
ابراهیمی تصریح کرد: یکی از مهم ترین عوامل موثر در گسترش خشونت (نزاع های خیابانی) عوامل روحی – روانی و برخی از اختلال های روانی است؛ اگرچه این مولفه نیز بی تردید تحت تاثیر مسائل اجتماعی است. به عنوان مثال خشونت در محیط خانواده و همچنین فقدان فرهنگ تعامل و گفت وگو تاب آوری اجتماعی را کاهش می دهد و در نتیجه این امر خشونت اجتماعی افزایش می یابد.
به عقیده وی؛ دنیای امروز نیازمند کسب مهارت های زندگی از جمله حل مساله و کنترل خشم به جهت کاهش خشونت است. ناهنجاری های اجتماعی به مانند قوانین و هنجارهای اجتماعی قابل یادگیری است؛ در نتیجه این مهم بسیاری از خشونت ها، نزاع و پرخاشگری ها به دلیل مشاهده این کنش در روند جامعه پذیری در نهادهای اجتماعی است.
به گفته ابراهیمی در واقع بروز خشونت در دوران جامعه پذیری سبب بازتولید این رفتار در جامعه در سال های آتی می شود.
وی افزود: در برخی از مواقع نیز افراد به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر راهی جز بروز خشونت نمی یابند؛ براین اساس در حوزه تعارضات میان فردی، باید بر مهارت های حل مساله و یادگیری این مهم در جامعه تاکید کرد. : قوانین و مقررات جوامع و ضمانت اجرای آن ها نیز در کاهش و رفع این آسیب تاثیرگذار است؛ چراکه اگر قوانین کشور از حقوق افراد حمایت و افراد اطمینان یابند که حقوق آن ها ضایع نمی شود؛ یا در صورت تخطی از هنجارهای اجتماعی مجازات می شوند؛ به طور حتم به خشونت متوسل نمی شوند.
گسترش خشونت در جامعه اعتماد اجتماعی را کاهش می دهد
این جامعه شناس در ادامه به عوارض این آسیب اشاره کرد و گفت: گسترش خشونت در یک جامعه سرمایه های اجتماعی و همچنین سلامت روانی را کاهش می دهد. ظرفیت های ارتباطی موثر و تحقق اهداف متعالی در یک جامعه خشن تضییع می شود و نیروی انسانی برای دستیابی به اهداف از راهکارهای غیرمشروع (غیرمقبول) استفاده می کند.
ابراهیمی یادآور شد: این امر همچنین سبب کاهش اعتماد اجتماعی و سوء‌ظن در کشور می شود؛ نیروی انسانی در منافع مشترک با یکدیگر مشارکت نمی کنند و در نتیجه این امر جامعه منسج شکل نمی گیرد.
به گفته این کارشناس اجتماعی در یک جامعه غیرمنسجم رفتارها غیرقابل پیش بینی است و هر یک از افراد جامعه علیه دیگری اقدام می‌کند انجام پژوهش های منظم و مستمر کیفی و همچنین برنامه ریزی و سیاست گذاری در این رابطه را از راهکارهای اساسی به منظور کاهش و رفع این آسیب اجتماعی عنوان کرد و گفت: آگاهی بخشی به کنش‌گران اجتماعی به منظور حل چالش ها؛ کاهش مولفه های خشونت؛ رفع بی تفاوتی های اجتماعی و فرهنگ سازی در این خصوص از دیگر عوامل موثر در کاهش خشونت و نزاع های اجتماعی است.
خشونت؛ آسیب حیاتی سرکوب نیاز
بنفشه مهاجرانی یک کارشناس روان شناسی نیز خشونت را یک نوع هیجان ویران گر تلقی کرد و گفت: یکی از اساسی ترین دلایل بروز خشونت در هر جامعه عدم تحقق خواست ها و نیازهای فردی و اجتماعی است.
وی با اشاره به این مهم که بی‌توجهی نسبت به مسائل جمعی نیز یک نوع خشونت است؛ افزود: با سرکوب نیازها، خشونت یک اهرم به منظور دستیابی به اهداف تلقی می شود. به عبارت دیگر؛ افراد با بروز پرخاشگری احساس به استیفاء حقوق پیدا می کنند. تربیت خانوادگی نیز در بروز این خشونت تاثیرگذار است. درگیری های شخصی والدین و رهاسازی فرزندان سبب سرکوب نیازهای کودکان، نوجوانان و جوانان و این امر موجب بروز پرخاشگری و خشونت در سال های می شود.
مهاجرانی افزود: حضور افراد پرخاشگر در جامعه بی تردید سبب آسیب های اجتماعی بسیاری نظیر درگیری های فیزیکی؛ قتل؛ اعتیاد می شود. خشونت باید به طور سازنده مورد بهره برداری قرار گیرد. تربیت صحیح فرزندان؛ بهره گیری از فرهنگ تعامل و گفت وگو، آموزش چگونگی رفتار در مقابله با خشونت‌گران از طریق کارگاه های آموزشی، دفترچه های راهنما، فیلم های سینمایی، سریال در کاهش خشونت و پرخاشگری موثر است.
خشونت؛ یک ناسلامتی روانی
“سید یعقوب موسوی” تحلیل گر مسائل اجتماعی نیز خشونت را یک ناسلامتی روانی عنوان کرد و گفت: سرکوب خواست ها، آرمان و آرزوهای فردی در هر جامعه سبب بروز خشونت می شود. به عبارت دیگر اگر دستیابی به نیازها از طریق راهکارهای قانونی و مشروع محقق نشود؛ بی تردید جامعه برای دستیابی بدان به پرخاشگری و خشونت متوسل می شود.
به عقیده موسوی این آسیب اجتماعی (خشونت) در سطح فردی و اجتماعی کشور را از دستیابی به اهداف متعالی دور می سازد. این آسیب دستاورد دنیای مدرن است. خشونت و پرخاشگری در دهه های پیشین نیز مشاهده می شد؛ اما توسعه و گسترش آن در سال های اخیر کارکرد دنیای مدرن محسوب می شود.
این جامعه شناس با اشاره به فرهنگ سازی در این زمینه یادآور شد: فقدان صد درصدی خشونت در جوامع یک امر آرمانی به شمار می رود؛ اما به طور حتم با فرهنگ سازی در این زمینه باید در جهت کاهش این مهم قدم برداشت.
