خبر مثل بمب همه جا پیچید . اما من باید به چشم می دیدم تا می نوشتم. به سمت روستا حرکت کردم . نام روستا را نباید به خاطر می سپردم . تلفنی با دهیار هماهنگ کرده بودم اما به محض رسیدن گروه خبری، ما را رها کرد. از زنی که در آن محل بود نشانی را پرسیدم . خانه ای را نشان داد و با لهجه ی محلی گفت: اگر شوهرش باشه دعواتون می کنه ، شاید درگیر بشه . گفتم مهم نیست و زنگ زدم. در خانه باز شد . دخترکی کوچک ، اما با سیمایی زنانه جلوی در نمایان شد . دنیا روی سرم چرخید . به در تکیه دادم . پرسیدم مریم تویی؟ سرش را به تایید تکان داد . فرصتم کم بود بلافاصله پرسیدم تو یکی از دخترایی هستی که زود ازدواج کردی ؟ اشک در چشمانش حلقه زد . روی سکوی کنار در نشستم . نشست و درد دلهاش باز شد… 

دختران زیر ۱۳ سال پای سفره عقد

اواخر خرداد بود ، خبرمثل بمب در فضای مجازی پیچید و به یکی از مهم ترین تیترهای خبری  تبدیل شد ” ازدواج  دختران زیر ۱۳ سال در محدوده مناطق شهری و روستایی استان مرکزی “.

خبر را کارشناس مسئول مرکز بهداشت استان مرکزی در جلسه کارگروه تخصصی امور بانوان و خانواده استان مرکزی عنوان کرد .

خانم حمزه لوئیان می گوید: شهرستان خنداب در این زمینه نسبت به سایر شهرستان های استان دارای شرایط ویژه تری است؛ بطوریکه فقط در سال گذشته، در این شهرستان ۳۵ دختر  ۱۰ تا  ۱۳ سال پای سفره عقد نشستند.

او می افزاید: حدود ۴ درصد ازدواج ها در استان مرکزی ازآن دختران زیر ۱۵ سال است.

از خاله بازی تا شوهر داری

مریم می گفت : دختر بچه ای بودم که دلم می خواست در کودکی، کودکی کنم .عروسک بازی. دویدن در حیاط خانه . شانه زدن موها و پوشیدن کفش های فانتزی . اما غافل از اینکه  بساط خاله بازی را که در کودکی  پهن می کردم و خانواده ای خیالی برای خود می ساختم خیلی  زوده زود به واقعیت پیوست. زودتر از آنی که تصورش را کنم . دوست داشتم ادامه تحصیل دهم مگرمن چه فرقی با دخترانی داشتم که در خانه پدری دنیای کودکی را سپری می کردند.

ازدواج زودرس در حالی رخ می دهد که براساس ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی “عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح که در این منطقه از نظر والدین، مصلحت به صلاح نیست.

این در حالی است که بیشتر دختران امروزی در شرایط مناسبی قرار دارند و به خصوص بعد از انقلاب اسلامی فرصت ها و امکانات زیادی برای زندگی بهتر در اختیار آنان قرار گرفته است.

بیوه های ۱۵ ساله

ازدواج زودهنگام درهمه نقاط جهان دیده می‌شود و پدیده ی نوظهوری نیست، اما آنچه موضوع را مهم جلوه می دهد آشکار شدن ابعاد مختلف و تاثیرگذار ازدواج کودکان بر جامعه است .

سبحانی جامعه شناس و پژوهشگر ، تبعات روحی ازدواج زودهنگام بر دختران را مخرب دانسته و می گوید : اکنون با ازدواج های زودهنگامی که رخ داده ما با پدیده ای به نام بیوه های  ۱۵ ساله روبرو هستیم که تبعات جبران ناپذیری بر پیکره خانواده و اسیب های جدی به جامعه وارد می کند .

او نارضایتی همسر و فرزندان، و سرخورده شدن از زندگی را از دیگر پیامدهای ازدواج های زودهنگام برشمرد.

به عقیده کارشناسان مسائل فرهنگی، فقر، اعتیاد و طلاق والدین از مهترین علت‌های ازدواج زود هنگام دختران است. از سوی دیگر ؛ اکنون یک سوم جمعیت زنان روستایی ۳۰ تا ۵۰ سال را دختران مجرد تشکیل می دهند و به گفته خانم حمزه لوئیان یکی از دلایل ازدواج زودهنگام دختران ترس از مجرد ماندن است که خانواده ها را به ازدواج زودهنگام فرزندانشان مجاب می کند.

در کنار آماده نبودن شرایط جسمی، فیزیکی و روحی برای ازدواج وفرزندآوری ، از دست دادن فرصت های انتخاب همسر ، اجبار برای به دوش کشیدن مسئولیت زندگی ، وابستگی مالی، مداخله ی خانواده ها و نبود بلوغ عاطفی از دیگر آسیب های ازدواج های زودهنگام است .

ازدواج های مخفیانه

حاج علی بیگی فرماندار شهرستان خنداب می گوید: آمار مطرح شده در مورد خنداب غیررسمی و فقط بر اساس شنیده هاست و به صرف شنیده های موجود نمی توان این  آمار را تأیید کرد. این نوع ازدواج ها مواردی است که زیر پوست شهر و به صورت مخفیانه رخ می دهد.

او ادامه داد : اگر این ازدواج ها با تأمین شروط قانونی رخ داده باشد نمی توان به عنوان فرار از قانون و یا یک اتفاق فراقانونی به آنها نگاه کرد، چرا که اگر گواهی رشد از سوی پزشکی قانونی و اجازه رسمی از سوی دادگاه های صالحه ذیربط صادر شده باشد و حکم به انجام اینگونه ازدواج ها داده باشند جایی برای اعتراض قانونی ندارد. 

آمار سالانه کشور به روایت قوه قضائیه

آمار سال ۱۳۹۷ قوه قضائیه، ازدواج سالانه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار کودک در کشور است.

به گفته ی مشاور معاون حقوقی قوه قضائیه طبق قانون دختران بعد از ۱۳ سالگی می‌توانند ازدواج کنند، اما به شرط اینکه دادگاه و پدر و مادر تشخیص دهند، اجازه صادر می شود. 

این مقام قضایی می افزاید: به نظر من برخورد در حوزه  ازدواج در سن پایین نباید قضایی باشد، بلکه باید فرهنگی باشد اگر به این نتیجه رسیده‌ایم که این ازدواج زیان‌بار است باید از بعد فرهنگی به خانواده‌ها این هشدار را بدهیم چرا که در مواردی شاهد بوده‌ام دختری در سن ۱۱ سالگی طلاق گرفته است و پدر دختر گفته من نمی‌دانستم که این ازدواج چه آثاری دارد و کسی هم به من نگفته بود، در حالی که اگر مشاوره خوبی در زمینه ازدواج به این افراد بدهیم، ممکن‌ است در تصمیمات خود تجدیدنظر کنند.

لزوم تعامل دستگاههای زیربط

زهرا امینی مدیرکل بهزیستی استان مرکزی است.  با هماهنگی قبلی به دفترش رفتم. به گرمی دستهایم را فشرد و از نگرانی اش در مورد دخترکان کوچکی که به خانه بخت می روند گفت.

او گفت : ازدواج این دخترکان در هر جامعه ای ناراحت کننده است . گرچه برخی دختران  کم سن جثه ی بزرگی دارند ولی به لحاظ روحی حتی آنان نیز آسیب پذیرند چرا که کودک باید کودکی کند .

خانم امینی ادامه داد : از نظر کارشناسی سن منطقی برای ازدواج دختران ۲۱ سالگی است که باید با دایر کردن کلاس های آموزشی در مناطق شهری و روستایی پدران و مادران را درباره تبعات منفی ازدواج در سن پایین آگاهی داد.

او تعامل ارگان های زیربط را ضروری دانست و گفت: بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی و اداره کل ورزش و جوانان باید در این خصوص یک جلسه هم اندیشی تشکیل دهند تا از این طریق بتوانند در خصوص این موضوع راهکارهای اساسی را ارائه داده و برنامه ریزی مناسبی داشته باشند.

آموزش سرفصل پیشگیری و درمان

مرتضی امیدی معاون امور فرهنگی و جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان مرکزی خبر خوبی داد و  گفت: در خصوص ازدواج، کارگاه ها و کلاس های آموزشی ویژه ای از سوی اداره کل ورزش و جوانان استان مرکزی برای جوانان و خانواده ها برگزار می شود.

او ادامه داد: به این دلیل اینکه ازدواج های زودهنگام عمدتا مخفیانه رخ می دهد این دسته از زوج ها شانس حضور در کلاسهای اموزشی را از دست می دهند و اساسا مشاوره پذیر نیستند. 

ورود مجلس شورای اسلامی برای اصلاح قانون 

سید مهدی مقدسی نماینده مردم اراک ، کمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی هم از ورود مجلس به موضوع ازدواج زودهنگام دختران گفت و افزود : قرار است سن مناسب برای ازدواج دختران در مجلس مورد  بررسی قرار گیرد و بر اساس عرف و شرع، سنی  قانونی معین شود که آسیب کمتری متوجه دختران ، خانواده ها و جامعه باشد.

او می افزاید: این طرح در کمیسیون تخصصی مجلس شورای اسلامی در دست بررسی قرار دارد و در آینده ای نزدیک در صحن علنی مطرح می شود. 

کلام آخر اینکه به هر حال چه بخواهیم و چه نخواهیم هستند دخترکانی در دور و برمان که خواسته یا ناخواسته پای سفره عقد می نشینند غافل از اینکه به جای رفتن به خانه بخت، درهای بدبختی را به روی خود می گشایند چرا که آمارها نشان می دهد فقط در شهرستان خنداب از ۷۵ مورد پرونده طلاق در سال گذشته ۳۲ مورد مربوط به ازدواج های زود هنگام و نامتعارف بوده است.  

 برای پیشگیری از این آسیب اجتماعی مهم که خانواده ها و جامعه را درگیر خود کرده است باید راهکاری قانونی اندیشید تا امثال مریم ها دخترکی باشند عروسک بدست نه زنی با حلقه ای در دستان کوچکشان…