در مورد زمان دقیقا ساخت این بنا، علت ساخت و نام این بنا اتفاق نظر وجود ندارد. همانطور که گفته شد کارشناسان قدمت این بنا را به اوایل قرن ششم و زمان حکومت سلجوقیان نسبت می‌دهند و احتمال می دهند با توجه به نوع معماری آن، این بنا یک مقبره و احتمالا محل دفن یکی از بزرگان اسماعیلیان بوده است. در مورد نام این بنا هیچ منبعی وجود ندارد و از روزگاری دور به این نام بین مردم محلی شناخته می‌شده است.
کافر گنبد یا گنبد کافر، بر روی صفحه‌ای وسیع به صورت برجی هشت ضلعی ساخته شده است. نمای خارجی گنبد هشت ضلعی است و طول هر ضلع آن ۲.۸۰ متر است. در بخش خارجی بنا هیچ تزییناتی به کار نرفته به جز در قسمت بالای آن که یک ردیف آجرکاری در امتداد جرزهای نبش با برجستگی کمتری بالار فته و شکل یک قوس و طاق نمای تزئینی را به وجود آورده است. مصالح مورد استفاده برای ساخت این بنا سنگ و آجر و گچ بوده است.
گنبد کافر دارای سه در ورودی بوده است که در قسمت بالای دو در شمالی و غربی، قوسی تیزه‌دار و در اطراف آن، قاب مستطیل شکلی قرار گرفته است. در شرقی در حال حاضر مسدود شده است.
بنا دارای گنبد بوده است اما امروزه چیزی جز طرح قوس آن باقی نمانده که با ملاط و گچ ساخته شده بوده است. کارشناسان حدس می زنند که گنبد این بنا دو پوسته بوده و پوشش دوم آن احتمالا مخروطی شکل بوده است و احتمالا در میان دو پوشش، به جز آجر از سنگ لاشه نیز استفاده شده است.
در ساخت بنا به تقارن دقت زیادی شده است. هر گوشه از جرزها که در خارج بنا برجستگی داشته، به همان میزان و شکل در داخل دارای برجستگی است. در حد فاصل هر دو طاق نما و در بالای جرزهای هر کنج، قالبی گچی تعبیه گردیده است که داخل آن را با آجر پر کرده‌اند. به این ترتیب، طرح هشت ضلعی را به کمک طاق نماها و پا باریک‌ها به یک طرح دایره‌ای تبدیل کرده‌اند تا بتوانند از آنجا اولین رج آجر چینی را آغاز کنند. در داخل بنا به جز محراب ساده که قسمتی از آن گچکاری شده، مورد خاصی دیده نمی‌شود.
باستان‌شناسان حدس می‌زنند که در دوران رونق این بنا، زیر آن سردابی وجود داشته است. در گذشته حدودا ۲۵ آسیاب آبی در این منطقه قرار داشته و مردم مناطق اطراف برای آسیاب کردن گندم و جو به اینجا مراجعه می کردند.
با توجه به ارزش تاریخی اسلوب معماری و نوع آجرهای به کار رفته در بنای کافر گنبد و جلوگیری از آسیب‌های طبیعی و حفظ اثر در سال‌های اخیر، سازمان میراث فرهنگی استان قزوین اقدام به بازسازی این بنای تاریخی کرده است. ساماندهی محوطه، بازسازی ایوان و گنبد، بند کشی و کف سازی بنا از جمله مرمت‌هایی است که در گنبد کافر صورت گرفته است.
دسترسی به این منطقه از روستای الولک است. این بنا در نزدیکی بنایی به نام سلطان ویس قرار دارد. حواستان باشد که بخشی از مسیر باید پیاده طی شود، برای همین اگر توانایی پیاده‌روی طولانی را ندارید می توانید از مردم محلی قاطر کرایه کنید. آیا در سفرهایتان به قزوین، از کافر گنبد بازدید کرده‌اید یا اصلا از وجود چنین بنایی در این استان، خبر نداشتید؟
لست سکند
۲۱۲۱
