ایران در طول تاریخ مذاهب گوناگونی را به خود دیده است. ارمنی‌ها و آشوریان مسیحیان همگی ایرانیانی هستند که در طول سال‌ها کلیساهای تاریخی خود را به عنوان یادمان‌هایی حفظ و نگهداری کرده‌اند. کلیساهایی که امروزه قدمت تاریخی بسیاری داشته و به عنوان یک جاذبه گردشگری شناخته می‌شوند. بعضی از کلیساهای تاریخی ایران در فهرست آثار ملی یونسکو هم به ثبت رسیده و ارزش‌های فرهنگی، مذهبی و تاریخی بسیاری دارند.
در ایران حدود ۶۰۰ کلیسا وجود دارد که نزدیک به ۴۵۰ کلیسا، شناسایی و ۹۰ کلیسا به ثبت ملی رسیده‌اند.
هر چه در کشور به شمال و شمال غربی حرکت کنیم، تعداد کلیساها بیشتر می‌شود. به همین دلیل می‌توان گفت که آذربایجان شرقی و غربی بیشترین کلیساها را در خود جای داده‌اند. درحالی‌که هر چه به جنوب و جنوب شرقی برویم، تعداد کلیسا کاهش پیدا می‌کند. پس از آذربایجان شرقی و غربی، تهران و اصفهان بیشترین کلیساها را در خود جای داده‌اند. در ادامه همراه لست سکند باشید تا ۱۰ مورد از کلیساهای تاریخی ایران را به شما معرفی کنیم.
۱. قره کلیسا
عکس از: محمدرضا دومیری گنجی
قره کلیسا یا کلیسای تادئوس مقدس اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت است. تادئوس یکی از حواریون مسیح است که به دستور پادشاه ارمنستان کشته می‌شود. آرامگاه او در این کلیسا قرار دارد.کلیسای تادئوس مقدس در ۲۰ کیلومتری شمال شرق چالدران در روستایی با همین نام واقع شده است. قره کلیسا نام ترکی این مکان بوده چراکه قسمتی از بنا با سنگ‌های سیاه بنا شده بود و قره به معنای سیاه است.
تاریخ ساخت این کلیسا را به اوایل مسیحیت نسبت می‌دهند و به همین دلیل، یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های ارامنه به شمار می‌رود. این کلیسا در طول تاریخ به دلیل جنگ‌های متعدد، حمله مغول‌ها و زلزله آسیب بسیاری دیده و به همین دلیل بارها بازسازی شده است.
هر سال ارمنی‌های ایران مصادف با شهادت تادئوس مقدس در این کلیسا جمع شده و مراسم مذهبی خاصی را اجرا می‌کنند. به جز آن، در سایر روزها این کلیسا پذیرای گردشگران است.
۲. کلیسای سنت استپانوس یا استفانوس مقدس
عکس از: علیرضا جواهری
کلیسای استفانوس مقدس را دومین کلیسای مهم در ایران پس از قره کلیسا می‌دانند. این کلیسا در قرن نهم میلادی بنا شده و در استان آذربایجان شرقی و در جلفا قرار دارد. نام کلیسا از سنت استپانوس گرفته شده که اولین شهید مسیحیت شناخته می‌شود. در سراسر جهان کلیساهای متعددی با این نام وجود دارد.
این کلیسا به خارابا کلیسا هم به دلیل متروکه بودن بنا شهرت دارد. این کلیسا دارای نمازخانه اصلی، برج ناقوس و اجاق دانیال است. جالب است بدانید که در هنگام مرمت، بقایای استخوان حواریون و قدیسان مسیح در میان دو طاق کلیسا کشف شده است که اسقف اعظم و خلیفه ارامنه تهران و شمال ایران این بقایا را به جسد یحیی بن ذکریا نسبت داده‌اند.
۳. کلیسای مریم مقدس زور زور
عکس از: افشین ایران پور
کلیسای مریم مقدس زور زور در شمال غرب قره کلیسا قرار دارد. این کلیسا در روستای بارون در استان آذربایجان غربی واقع شده است. قدمت دقیق کلیسای زور زور مشخص نیست، اما تاریخ بنای آن را به سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۴۲ میلادی نسبت می‌دهند.
گفته می‌شود که این کلیسا به عنوان مدرسه تعلیمات دینی، فرهنگی و ادبی توسط سقف اعظم قره کلیسا بنا شده است. معماری این کلیسا بسیار ساده بوده و شکلی شبیه به صلیب دارد.
۴. کلیسای وانک
عکس از: پاتریک ساهاکیان
کلیسای وانک یا کلیسای نجات دهنده مقدس در زمان شاه عباس دوم در اصفهان بنا شده است. این کلیسا توسط مهاجران ارمنی که شاه عباس با خود به جلفای اصفهان آورد در سال ۱۶۵۵ میلادی تاسیس شد.
تمامی زوایای کلیسای وانک اصفهان از دیوارها گرفته تا طاق‌ها و گنبد با رنگ روغن نقاشی شده و داستان تولد تا عروج مسیح را نمایش می‌دهد. این نقاشی‌ها در حال حاضر یکی از دیدنی‌های این کلیسا شناخته شده و در میان گردشگران بسیار محبوب است. چاپخانه، کتابخانه و موزه از بخش‌های اصلی این کلیسا به شمار می‌روند.
۵. کلیسای چوپان
کلیسای چوپان یا کلیسای آندره ورتی مقدس در قرن شانزدهم میلادی در چراگاه منطقه دره شام در استان آذربایجان شرقی بنا شده است. این کلیسا محل عبادت چوپان‌های ارمنی منطقه بوده و بر اساس روایت‌ها توسط دو برادر چوپان بنا شده و به همین علت به کلیسای چوپان شهرت دارد.
در زبان محلی به این کلیسا «ناخیرچی» می‌گویند. این کلیسا کوچک بوده و داخل آن شکل صلیب طراحی شده است. این کلیسا در فهرست آثار ملی ایران و فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان یکی از کلیساهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است.
۶. کلیسای کانتور
کلیسای کانتور که با نام کلیسای روس هم شناخته می‌شود در دوره قاجار توسط یک شرکت روسی در قزوین بنا شد. این کلیسا محل عبادت کارمندان شرکت روسی در قزوین بوده و کانتور در زبان روسی به معنای دفتر کار و اداره است. این کلیسا به برج ناقوس هم شهرت دارد.
این کلیسا ارتدکس بوده و هم اکنون کاربری مذهبی دارد و در بعضی از روزهای هفته پذیرای گردشگران است. معماری این کلیسا چند ضلعی نامنظم بوده و دارای برج ناقوس، نمازخانه و محراب است و کوچک‌ترین کلیسای ارتدکس ایران شناخته می‌شود.
۷. کلیسای سرخ آباد
کلیسای سرخ آباد در استان مازندران قرار دارد و توسط مهندسان ایتالیایی در دوره پهلوی در روستایی به همین نام بنا شده است. به نظر می‌رسد که مهندسان ایتالیایی که برای ساخت راه‌آهن به این منطقه آمده بودند، برای انجام عبادت‌های مذهبی خود آن را بنا کرده‌اند.
این کلیسا بسیار کوچک است و از آن به عنوان کوچک‌ترین کلیسای جهان هم یاد می‌شود. کلیسای سرخ آباد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
۸. کلیسای سرکیس مقدس
عکس از: Diego Delso
کلیسای سرکیس مقدس به عنوان بزرگ‌ترین کلیسای تهران در خیابان نجات‌اللهی قرار دارد. این کلیسا در سال ۱۹۷۰ میلادی با هزینه شخصی ارامنه تهران بنا شده است. سرکیس نام یکی از قدیسان کلیسای حواری ارمنی بوده که به دستور شاپور دوم به قتل می‌رسد. معماری این کلیسای بزرگ از قرون وسطی و عصر جدید ارمنستان الهام گرفته شده و به شکل صلیب است.
۹. کلیسای مریم مقدس
قدمت کلیسای مریم مقدس در تبریز به ۵۰۰ سال می‌رسد. این کلیسا بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کلیسای تبریز است که ارمنیان ساکن تبریز مراسم‌های مذهبی خود را در آن برگزار می‌کنند.
به نظر می‌رسد که سال تاسیس این کلیسا بین ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ میلادی بوده اما با توجه به نوع معماری قوس کلیسا می‌توان تاریخ ساخت آن را بین سال‌های ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میلادی دانست. کلیسای مریم مقدس تبریز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
۱۰. کلیسای گاراپت مقدس
کلیسای گاراپت مقدس که به سورپ گاراپت هم شناخته می‌شود یکی از کلیساهای تاریخی ایران به شمار می‌رود که در دوره پهلوی در آبادان تاسیس شده است. این کلیسا بزرگ‌ترین تالار اجتماعات ارمنی‌های ساکن آبادان بوده و در سال ۱۹۵۸ میلادی بنا شده است.
هرچند کلیسای گاراپت مقدس در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق آسیب دید، اما مجددا بازسازی و مرمت شد. این کلیسا همسایه مسجد امام صادق (ع) است و با آن یک دیوار مشترک دارد، به همین دلیل به عنوان نمادی از احترام بین ادیان مختلف شناخته می‌شود.
کلام آخر
ایران از دیر باز تاکنون میزبان ادیان مختلفی بوده است. مسیحیت هم یکی از ادیان پذیرفته شده در ایران به شمار می‌رود. از قرن‌ها پیش تا امروز کلیساهای متنوعی در گوشه و کنار شهرها و روستاهای ایران بنا شده است که هرکدام برای تعالیم مذهبی و انجام مراسم‌های خاص مسیحیت بنا شده‌اند. این کلیساها در حال حاضر به عنوان یک جاذبه گردشگری در ایران شناخته شده و همچنان بعضی از آن‌ها کاربرد مذهبی دارند.
توجه: لطفا اگر نام عکاسان تصاویری که در مطلب کار شده را می‌دانید و یا تصاویر متعلق به شماست، ما را در جریان قرار دهید تا نام شما به عنوان صاحب اثر در کنار تصاویر ثبت شود.
تهیه و تالیف: لست‌سکند
