امسال سال آمارهای سینمایی بود. در عین فروش بالای فیلم ها و رکوردزنی ۳۸ میلیارد تومانی فیلم «هزارپا»، آمارهایی هم از مصرف سینما در سال های گذشته منتشر شد که تصورهای عمومی از وضعیت بازار سینما را دستخوش شگفتی و بهت می کرد. این آمارها نشان می داد مصرف سینما در جامعه ایرانی چندان که از رقم های فروش برمی آید، گسترده یا امیدبخش نیست. به تازگی هم سازمان سینمایی کشور آمارهایی را از میزان فروش فیلم ها در ۱۱ماه گذشته و همچنین تعداد تماشاگران فیلم ها در سالن های سینما منتشر کرده است. این آمارها رکورد ۲۳۱ میلیارد تومانی را در مجموع فروش فیلم ها در ۱۱ماه اول سال ۹۷ تایید می کند.
جزئیات بازار سینمای ۹۷
طبق گزارشی که سازمان سینمایی منتشر کرده، سینمای ایران در ۱۱ماه نخست سال ۱۳۹۷ به فروشی معادل ۲۳۱ میلیارد و ۶۱۸ میلیون و ۷۸۲ هزار تومان رسیده است و طی این مدت ۲۶ میلیون و ۵۳۸ هزار و۸۲۰ نفر به تماشای فیلم های درحال اکران نشستند. این در حالی است که فروش سینماها تا اول اسفندماه سال گذشته معادل ۱۷۰ میلیارد و ۹۰۹ میلیون و ۷۸ هزار تومان و تعداد تماشاگران ۲۱ میلیون و ۷۲۴ هزار و ۱۶۹ نفر بوده است. به این معنی که آمار فروش حدود ۳۶ درصد و تعداد تماشاگران نیز ۲۲ درصد افزایش داشته است. در همین رابطه محمود اربابی معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی گفت: میزان فروش سینمای ایران در بهمن ماه سال ۹۷ معادل ۱۴ میلیارد و ۸۳۰ میلیون و ۵۲۱ هزار تومان بوده و یک میلیون و ۷۵۱ هزار و ۱۲۷ نفر به تماشای فیلم های اکران شده نشستند. البته آمارهای اعلامی مخاطبان بهمن ماه، بدون در نظر گرفتن کسانی است که در قالب جشنواره فیلم فجر به تماشای فیلم ها نشسته اند.وی با مقایسه بهمن با مدت زمان مشابه سال ۹۶ اظهار کرد: این رقم در سال گذشته ۱۲ میلیارد و ۷۱۹ میلیون و ۲۲۰ هزار تومان بوده و یک میلیون و ۶۵۷ هزار و ۴۸۸ نفر به تماشای فیلم ها نشستند که بر این اساس در بهمن ماه ۹۷ سینما ۱۷ درصد افزایش فروش و ۶درصد افزایش تماشاگر را شاهد بوده است.
یک نکته
در چهار سال اخیر فروش سینماها افزایش قابل توجهی داشته است. اما افزایش رقم فروش، الزاما به معنی افزایش مخاطبان نبوده است. به بیان دقیق تر ضریب افزایش قیمت بلیت سینماها و به تبع آن افزایش رقم فروش فیلم ها، متناسب با افزایش تعداد تماشاگران نبوده است. از سال ۶۰ به این سو قیمت بلیت سینماها حدود ۱۳۰۰ برابر گران تر شده است. قیمت بلیت سینماها در سال ۱۳۶۱ تنها ۵ تومان بوده است که این مبلغ در سال ۶۳ به ۷ تومان، در سال ۶۴ قیمت بلیت فیلم های سینمایی به ۸ تومان و در سال ۶۵ این رقم به ۱۰ تومان افزایش می یابد. قیمت بلیت در اواخر دهه ۷۰ یعنی در سال ۷۹ به ۳۰۰ تومان رسید. دهه ۸۰ این رقم را به ۳ هزار تومان رساند و در دهه ۹۰ تا امروز قیمت بلیت سینماها به طور میانگین بیش از ۸۷۰۰ تومان است. فیلم هزارپا به عنوان پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران ۳۸ میلیارد تومان فروش داشته است. با احتساب قیمت ۸۷۲۰ تومانی بلیت که میانگین رسمی قیمت بلیت در ایران است، این فیلم صدرنشین، حدودا ۳/ ۴ میلیون نفر تماشاگر داشته است. برای مقایسه ای ساده می توان از تعداد تماشاگران فیلم «کلاه قرمزی و پسرخاله» یاد کرد که در سال ۱۳۷۳ توانست بیش از ۵/ ۳ میلیون نفر را به سینماها بکشاند. جمعیت ایران در سال ۱۳۷۳ کمتر از ۶۰ میلیون نفر و تعداد سینماها و صندلی سالن های نمایش فیلم نیز کمتر از سال ۹۷ بوده است.
فیلم های پرتماشاگر
بسیاری از منتقدان اعتقاد دارند که رتبه بندی فیلم ها را باید براساس تعداد مخاطب انجام داد نه فروش. زیرا فروش فیلم ها بسیار متاثر از افزایش قیمت بلیت است و درک کاملی از میزان موفقیت یک فیلم ارائه نمی کند. برهمین اساس در سال های اخیر بیش از پیش موضوع استقبال تماشاگران از فیلم و تعداد بلیت های فروخته شده مورد توجه قرار گرفته است. در ایران شمار فیلم های پرتماشاگر کم نیست. یکی از معروف ترین فیلم های پرتماشاگر فیلمفارسی «گنج قارون» است که طبق گزارش های رسانه ای، در سال ۱۳۴۴ حدود ۸۰ درصد از جمعیت تهران یک میلیون نفری را به سالن های سینما کشاند.
اما سوای موضوع فیلمفارسی ها و به ویژه در سال های پس از انقلاب نیز فیلم های پرتماشاگر کم نبودند. پرمخاطب ترین فیلم های سینمایی در دهه ۶۰ به ترتیب فیلم های سینمایی عقاب ها از ساموئل خاچیکیان با تعداد مخاطبی در حدود یک میلیون و ۸۷۵ هزار نفر بوده و پس از این فیلم، برزخی ها از ایرج قادری با یک میلیون و ۶۰۰ هزار مخاطب در رتبه دوم قرار دارد. در دهه ۷۰ نیز رکورد پرمخاطب ترین فیلم در اختیار فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله است. این اثر حدود ۳ میلیون و ۴۴۰ هزار مخاطب داشته است. در این دهه فیلم مرد عوضی از محمدرضا هنرمند هم با تعداد مخاطبان دو میلیون و ۶۷۰ هزار نفر در رتبه دوم قرار دارد. در دهه ۸۰ شرایط به گونه دیگری رقم می خورد تا جایی که فیلم اخراجی های ۱ با تعداد مخاطب یک میلیون و ۶۶۰ هزار نفر و اخراجی های ۲ با تعداد مخاطب یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در رتبه اول و دوم پرمخاطب ترین های دهه ۸۰ قرار دارند. در بررسی وضعیت استقبال مخاطبان از فیلم های سینمایی به وضوح روشن است که پرمخاطب ترین فیلم های سینمای ایران در دهه ۷۰ به نمایش درآمده و مخاطبان با وجود افزایش قیمت بلیت فیلم های سینمایی، از سینماها دور نشدند اما این روند به ترتیب در دهه ۸۰ نزول چشمگیری پیدا کرد و در سال های ۹۱ و ۹۲ به اوج خود رسید تا جایی که پرفروش ترین فیلم سینمای ایران در سال ۹۲ فیلم هیس دخترها فریاد نمی زنند با مخاطب تقریبی ۸۵۰ هزار نفر بوده است. از سال ۹۴ سینمای ایران دوباره جان گرفت و فروش فیلم ها و آمار تماشاگران نیز افزایش یافت. فیلم هزارپا با ۳/ ۴ میلیون نفر و نهنگ عنبر۲ با بیش از ۳/ ۲ میلیون نفر مخاطب، صدرنشینان فیلم های پرمخاطب در دهه ۹۰ هستند.
ابعاد بازار سینما
مرکز آمار ایران بر اساس نتایج یک طرح آماری خود اعلام کرد که ۸۱ درصد از «جمعیت ایران» در سال ۹۶ به سینما نرفته اند. این آمارهای عجیب شگفتی بسیاری از کارشناسان و رسانه ها را برانگیخت. انتشار این آمارها در حالی است که مرکز آمار ایران در سرشماری سال ۹۵ نیز تعداد افرادی که به سینما می روند را ۲۵ میلیون نفر یعنی حدود ۳۰ درصد جمعیت کشور اعلام کرده بود. بر اساس همین گزارش در سال ۹۵، به ازای هر ۶۲۰ نفر یک صندلی سینما در کشور وجود داشت که نسبت به سال ۸۵، درصد صندلی سینما نسبت به جمعیت چهار درصد کمتر شده است.
