الهه جعفرزاده: چندی پیش خبری مبتنی بر تعطیلی یکی از استارت‌آپ‌های تازه‌نفس و کارآمد منتشر شد که واکنش‌های مختلفی را از سوی کاربران آن به همراه داشت. شرح خبر اینگونه بود که شرکت «پاک چرخ ایرانیان» که با نام تجاری «بیدود» فعالیت می‌کرد، برای همیشه تعطیل می‌شود.
پیش‌تر نیز این اتفاق در شیراز رخ داده بود. پس از سه سال فعالیت، مسئولان شهرداری اعلام کردند که به دلیل اتمام قراردادهای بیدود، دوچرخه‌های این سرویس از سطح شهرهای تهران و شیراز جمع‌آوری شده‌اند.
هدف از راه‌اندازی این سرویس، کمک به کاهش آلودگی هوا و حمل و نقل پاک یا همان بیدود (بدون دود) بود. این مجموعه در کنار این اهداف، سعی در هوشمندسازی حمل و نقل شهری داشت که در کشور ما یک ایده نو و تازه به شمار می‌آمد. هوشمندسازی حمل و نقل، افزون بر اینکه امکان جابه‌جایی ایمن و راحت‌تری را برای شهروندان فراهم می‌کند، می‌تواند در کاهش آلودگی‌های ناشی از وسایل نقلیه شخصی نیز مفید واقع شود.
نحوه استفاده از این سرویس به گونه‌ای بود که کاربران می‌توانستند با نصب اپلیکیشن بیدود، دوچرخه‌ها را از ایستگاه‌های خاصِ بیدود کرایه کرده و سپس در هر نقطه از محدوده مجاز، برای استفاده کاربران دیگر، پارک کنند.
با توجه به اینکه بیدود از سال ۱۳۹۷ سابقه فعالیت داشت و در راستای بهبود حمل‌ونقل عمومی و حفاظت از محیط‌زیست فعالیت می‌کرد، طرفداران بسیاری را هم با خود همراه کرده بود؛ اقشار مختلف جامعه از ورزشکاران و دوچرخه‌سواران حرفه‌ای گرفته تا دانشجویان و کارمندان از خدمات آن استفاده می‌کردند. با این‌همه، اینطور به نظر می‌رسد که تعطیلی این مجموعه توجیه منطقی ندارد.
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که ترافیک کلانشهر تهران گاهی به اوج خود می‌رسد و ضمن ایجاد اختلال در عبور و مرور شهری، حجم انبوهی از ذرات آلاینده را هم وارد هوا می‌کند و منجر به آلودگی‌های گسترده در سطح شهر می‌شود.
شواهد حاکی از این است از چندین ماه قبل، دوچرخه‌های نارنجی رنگ بیدود از سطح شهر جمع‌آوری شده بودند اما خبر تعطیلی این سرویس، اخیراً توسط مدیرعامل مجموعه تأیید شده است.
حسین قاسمی، مدیرعامل این شرکت، شهرداری تهران را به دلیل عدم پاسخگویی و نگاه غیرحرفه‌ای، مسبب تعطیلی و شکست بیدود می‌داند.
همچنین این تعطیلی به تعدیل ۱۵۰ نفر از کارکنان مجموعه انجامید و حالا تنها ۴ نفر از پرسنل، سیستم این مجموعه را اداره می‌کنند. طبق آخرین برآوردها، بیدود با داشتن بیش از ۵ هزار دوچرخه، حدود ۱۴۰ میلیارد تومان ارزش‌گذاری شد، اما در نهایت این کسب‌وکار به ایستگاه آخر رسید.
گفتنی است که حمل و نقل به عنوان یک سیستم زیرساختی، نقش مؤثری را در ایجاد یک بستر هوشمند در فضای شهری، ایفا می‌کند. بهره‌گیری از سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی در زمینه حمل و نقل به نوعی زمینه‌ساز این امر است.
علی‌رغم تماس‌های بسیار، سخنگوی شورای شهر تهران و رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر هیچ‌یک حاضر به پاسخگویی و گفت‌وگو در این زمینه نشدند.
البته حدس و گمان‌هایی درباره اعمال فشارها برای تعطیلی بیدود به موضوع دوچرخه‌سواری زنان برمی‌گردد، همان‌طور که در سال 98 نیز گفته می‌شد بحث حجاب و سخت‌گیرها برای دوچرخه‌سواری زنان شایعاتی درباره احتمال تعطیلی بیدود را بر سر زبان‌ها انداحت که هرگز هم به طور شفاف در این باره اطلاع‌رسانی نشد.
سال 98 چطور بیدود و بحث حجاب خبری شد؟
روزنامه شرق در تابستان 98 وقتی هم استقبال از دوچرخه‌های بیدود زیاد شده بود و هم بحث ممنوعیت دوچرخه‌سواری زنان،در گزارشی به نقل از منابع آگاه، نوشت: «چندماهی می‌شود که شهرداری برای حذف زنان از بیدود تحت فشار است و قرار بوده در این اپلیکیشن اعلام شود دوچرخه‌سواری زنان ممنوع است که فعلا این ماجرا رفع شده است.»
علی پیرحسین‌لو، مشاور معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران، در صفحه توییترش به بازنشر نظر مخالفان حذف زنان از بیدود پرداخت. او با انتشار توییت زینب نصیری، مدیرکل سلامت شهرداری تهران، به صورت تلویحی مخالفت سازمان حمل‌ونقل و ترافیک و شرکت بیدود را به این اتفاق نشان داد.
نصیری نوشته بود: نمی‌شود 50 درصد جمعیت را از دوچرخه‌سواری منع کرد بعد انتظار شهری پاک داشت. لازمه تحقق شهر انسان‌محور و سلامت‌محور، امکان برنامه‌ریزی مبتنی بر نیاز همه شهروندان است. با حذف این حق زنان، نه‌تنها نیمی از جمعیت بلکه امکان تحقق مسیر سلامت خانواده‌محور سلب می‌شود.
بعد از انتشار این توییت‌ها بود که سخنگوی وقت قوه قضائیه توضیحاتی را درباره دوچرخه‌سواری زنان ارائه کرد. قوه قضائیه منعی برای دوچرخه‌سواری زنان اعلام نکرد و حجاب را ملاک قرار داد. غلامحسین اسماعیلی گفته بود: دوچرخه‌سواری برای ما موضوعیت ندارد بلکه آنچه موضوعیت دارد، عفاف و حجاب است. بی‌حجابی در داخل خودرو یا بی‌حجابی روی موتور و دوچرخه هیچ تفاوتی ندارد؛ بنابراین دوچرخه‌سواری برای ما موضوعیت ندارد بلکه آنچه موضوعیت دارد، رعایت عفاف و حجاب است.
حدود 4 سال از آن روزها می‌گذرد و حذف بی سروصدا و بدون توضیحات شفاف بیدود، همان حرف‌ها و بحث حجاب و زنان و دوچرخه‌سواری را زنده می‌کند.
این در حالی که کشورهای مختلف در سراسر جهان می‌کوشند تا با به‌کارگیری پیشرفته‌ترین فناوری روز دنیا، حمل و نقل شهری خود را هوشمند و آسان کنند، در ایران یک کسب و کار نو که در همین زمینه و با اهداف مثبت زیست‌محیطی و تأمین سلامت و رفاه شهروندان تازه پا گرفته بود، بدون هیچ دلیل و توضیحی زمین می‌خورد.
۴۷۲۳۲
