پریسا عباسی: نیکلاس ریوز ۶۶ ساله که پیش از این، متصدی سابق موزه بریتانیا و موزه هنر متروپولیتن بود، در جولای ۲۰۱۵ این نظریه وسوسه‌انگیز را مطرح کرد که پشت دیوارهای شمالی و غربی در اتاق مقبره پر از گنج توت‌عنخ‌آمون که با نام “پادشاه توت” شناخته می‌شود، اتاق‌های پنهانی متعددی وجود دارند.
برای مدت طولانی تصور می‌شد که مقبره کوچکی که ۳۳۰۰ سال پیش ساخته شده و متخصصین آن را با نام KV۶۲ می‌شناختند، در اصل مقبره‌ای بوده که برای جانشین توت‌عنخ‌آمون به نام “آی” ساخته شده بود؛ تا اینکه توت‌عنخ‌آمون به طور ناگهانی و در سن ۱۹ سالگی از دنیا رفت. دکتر ریوز این نظریه را مطرح کرد که در واقع این آرامگاه، پیش ساختی از یک مقبره بزرگتر برای نامادری توت‌عنخ‌آمون و جد او “نفرتیتی” بوده است. علاوه بر این دکتر ریوز این بحث را مطرح کرد که پشت دیوار شمالی، راهرویی وجود دارد که ممکن است ما را به اتاقک‌های تشییع جنازه کشف نشده نفرتیتی و شاید به خود او برساند.
در این میان، دولت مصر اجازه به‌کارگیری رادارهایی برای بررسی داخل زمین را صادر کرد تا بتوانند حفره‌های زیرزمینی را شناسایی و اسکن کنند. ممدوح الداماتی وزیر آثار باستانی وقت مصر در یک کنفرانس خبری در قاهره در مارس ۲۰۱۶، با نمایش نتایج اولیه اسکن‌های رادارها از مواردی غیرطبیعی در پشت دیوارهای تزئین شده شمالی وغربی مقبره خبر داد که حاکی از وجود دو فضای خالی و اشیاء فلزی یا ارگانیک در آن مکان بودند.
او در آن کنفرانس مطبوعاتی، با هیاهوی زیادی اعلام کرد:«تقریبا به احتمال ۹۰ درصد، شانس وجود یک اتاق یا مقبره دیگری پشت KV۶۲ وجود دارد.»
با این حال دو سال بعد و با انجام دو بررسی راداری جداگانه، وزیر جدید آثار باستانی اعلام کرد در داخل مقبره اتاق مخفی یا درب مسدود شده‌ای وجود ندارد. نتایج دقیق این اسکن نهایی برای بررسی‌های مستقل منتشر نشدند. با این حال این بیانیه باعث شد تا مجله نشنال جغرافی، بودجه‌ای که در اختیار پروژه دکتر ریوز قرار داده بود را پس بگیرد. همچنین یک مصرشناس برجسته اعلام کرد: « ما نباید به دنبال توهمات باشیم.»
زاهی حواس، مسئول سابق آثار باستانی مصر و نویسنده کتاب “پادشاه توت‌عنخ‌آمون: گنجینه‌های مقبره” می‌گوید: « من کاملا با این نظریه مخالفم. امکان ندارد در مصر باستان، پادشاهی مقبره شخص دیگری را مسدود کند. این کاملا بر خلاف تمام باورها و اعتقادات آنهاست. این غیر ممکن است!»
دکتر ریوز با اشاره به اینکه هر پادشاهی که به مقام می‌رسید، مسئولیت بستن مقبره جد خود را داشت، گفت: «همانطور که هوروس اسطوره‌ای، پدر خود اوزیریس را دفن کرد، این موضوع حتی بر روی دیوار شمالی مقبره نشان داده شده است،که آی در حال دفن توت‌عنخ‌آمون است.
کارا کانی، استاد هنر و معماری مصر در دانشگاه کالیفرنیا، با اشاره به این سرزمین‌های علمی پر مخاطب گفت: «کارهایی که نیکلاس ریوز انجام داده، بر مبنای شواهد موجود است و تحقیقات او دقیق هستند. اما مصرشناسان اندکی این موضوع را به طور رسمی اعلام می‌کنند، زیرا همگی آنها از این می‌ترسند که امتیاز حفاری و دسترسی به این مقبره‌ها را از دست بدهند. یا اینکه آنها فقط رندانه عمل می‌کنند.»
دکتر ریوز با وجود این عقب‌گرد، به تحقیقات خود ادامه داد. او در کتاب خود با نام “همه چیز در مورد توت‌عنخ‌آمون؛ ۱۰۰ سال اکتشاف” که بعد از چاپ در سال ۱۹۹۰، به تازگی اصلاح شده و قرار است در ژانویه منتشر شود، با استفاده از اطلاعات به‌دست آمده توسط تصویربرداری حرارتی، اسکن لیزری، نقشه رشد قارچ‌ها و تجزیه و تحلیل کتیبه‌ای، از نظریه خود دفاع می‌کند. شواهد جدید جنجال برانگیز، این باور او که توت‌عنخ‌آمون به‌طور شتاب زده در راهروی جلویی مقبره نفرتیتی به خاک سپرده شده را تقویت کرده است.
نقاشی‌هایی که نظریه ریوز را تقویت می‌کنند
دکتر ریوز در طول سال‌ها، بارها در مقبره، مستقیما تحقیقاتی را انجام داده است. او در سال ۲۰۱۴ پس از بررسی عکس‌های رنگی با وضوح و کیفیت بالا از این مقبره که توسط شرکت Factume Arte (که شرکتی مستقر در مادرید و بولونیای ایتالیاست و تخصص آنها در ثبت و تکثیر آثار هنری است)، به نظریه خود درباره توت‌عنخ‌آمون رسید.
این عکس‌ها خطوطی را در زیر سطوح گچ‌کاری شده بر روی دیوارهای نقاشی شده نشان می‌دادند که نشان‌دهنده درگاه‌هایی ناشناخته هستند. او حدس زد که یک درگاه، در قسمت غربی، به انباری باز می‌شود که مربوط به دورات توت‌عنخ‌آمون است و دیگری که با دو طرف اتاق ورودی همسو می‌شود، به راهرویی باز می‌شود که به همان شکل در امتداد همان اتاق است و تداعی کننده فضایی وسیع‌تر به طرف راهروی مقبره ملکه است.
دکتر ریوز گفت: «از ابتدا با توجه به سوژه موجود بر روی دیوار شمالی این‌طور به نظرم رسید که مقبره بزرگتر، فقط می‌تواند متعلق به نفرتیتی باشد. براساس شواهدی که در مکان‌های دیگر موجود است، گمان می‌کنم که اتاق ذخیره‌سازی که در غرب اتاق مقبره وجود دارد، ممکن است محل دفن سایر اعضای گمشده خاندان سلطنتی آمارنا باشد.»
دکتر ریوز گفت: «هیچ دلیلی برای گنجاندن تصویر خاکسپاری جد توت‌عنخ‌آمون در مقبره خود او وجود ندارد. در واقع وجود این صحنه نشان می‌دهد که این مقبره متعلق به جد توت‌عنخ‌آمون است و اینکه این شاه جوان، در اتاق بیرونی این فضا دفن شده.»
ریتا لوکارلی، مصرشناس دانشگاه برکلی کالیفرنیا گفت که او نظریات جدید و قدیمی دکتر ریوز را با علاقه دنبال کرده است. او می‌گوید: «اگر این نظریات درست باشند، این کشفی شگفت‌انگیز خواهد بود؛ زیرا مقبره نفرتیتی نیز دست نخورده خواهد بود. اما شاید اگر قبر دیگری در آنجا وجود داشته باشد، مقبره نفرتیتی نباشد و متعلق به فرد دیگری وابسته به توت باشد. ما به راحتی نمی‌توانیم این موضوع را بفهمیم، مگر اینکه سنگ‌های کف آنجا را حفاری کنیم.»
به گفته دکتر لوکارلی مشکل این کار، پیدا کردن راهی برای سوراخ کردن دیوار تزئین شده شمالی بدون تخریب کردن آن است. او می‌گوید: «به این دلیل است که سایر باستان‌شناسان با این نظریه همسو نیستند.»
تعداد زیادی از همکاران دکتر ریوز نیز با این نظریه موافق نیستند. آیدان دودسون، مصرشناس دانشگاه بریستول گفت: «دکتر ریوز در نظریاتش گویی آب در هاون می‌کوبد. او مدرک روشنی مبنی بر دستکاری شدن و تغییر دادن کارتوش‌ها ارائه نکرده و بحث‌هایش درباره شمایل نگاری‌های چهره‌های روی دیوارها، توسط هر مصرشناسی که می‌شناسم و واجد شرایط برای نظر دادن است رد شده است.»
سیاست‌های حفظ میراث
دکتر کانی که کتاب او با عنوان “زمانی که زنان بر جهان حکومت می‌کردند”، این بحث را مطرح می‌کند که ممکن است نفرتیتی مادربزرگ توت بوده باشد. او می‌گوید: «نظریه دکتر ریوز، بسیار ناب و درخشان است. اما در کشور مصر که به‌شدت سیاسی و ملی‌گراست و از دادن مجوز به دانشمندان غربی که با حزب سیاسی آنها موافق نیستند خودداری می‌کنند ، این نظریات به راحتی رد می‌شوند. شاید در پس دیوارشمالی مقبره توت‌عنخ‌آمون چیزی وجود نداشته باشد. اما اگر در پشت این دیوارها چیزی باشد، کشف آن می‌تواند بزرگترین کشف این هزاره باشد.»
حداقل بخشی از واکنش‌های منفی در مورد نظریات دکتر ریوز را می‌توان در سیاست‌های میراث این کشور ردیابی کرد. از موضوعات داغ میان مصرشناسان امروزی، استعمارزدایی در این حوزه و به‌کارگیری فراگیر و عادلانه افراد مصری در اکتشافات باستان‌شناسی در این کشور است.
دکتر ریوز می‌گوید: « مطمئنا برخی از افراد در مصر نظراتی متفاوت با نظر من دارند و این کاملا قابل درک است. مطمئنا باستان‌شناسان در بریتانیا به فرد خارجی که بخواهد بداند چه کسی در Westminster Abbey دفن شده، چپ چپ نگاه خواهند کرد. اما تنها علاقه و مسئولیت فکری من به‌عنوان یک مصرشناس با تحصیلات دانشگاهی، جستجوی شواهد و گزارش صادقانه و تا حد امکان عینی در مورد آنچه می‌بینم است.»
به گفته او، وقتی به این موضوع به طور کلی نگاه می‌کنیم، تدفین نفرتیتی چیزی است که انبوهی از حقایق جدید به آن اشاره می‌کنند و موضوع نفرتیتی و توت‌عنخ‌آمون پرسشی بزرگ و اجتناب ناپذیر است. او می‌گوید:« من می‌توانم شک و تردیدهایی که در برخی محافل در مورد نظریه‌های من وجود دارد را درک کنم. این قبل از اینکه این مطالب را منتشر کنم، چیزی حدود یک سال را صرف آزمایش و باز هم آزمایش مجدد بر سر آن موضوع کردم تا با خیال راحت آن را به انتشار برسانم.»
۵۸۵۸
