«جیووا استورنا» اکولوژیست و استاد سابق دانشگاه هلسینکی که اکنون از محققان کمیسیون اروپا است، در این خصوص می‌گوید: این پدیده به عنوان «برندگان و بازندگان در شرایط تغییرات آب و هوایی» توصیف می‌شود.
نتایج پژوهشی که استورنا هدایت تحقیقی آن را در دست داشته و در نشریه «پیشرفت های علم» منتشر شده، حاکی از آن است که در شرایط تحقق سناریویی با میزان متوسط انتشار گازهای آلاینده، در سطح جهان تقریبا ۲۰ درصد از تنوع زیستی مهره‌داران (vertebrate) تا پایان قرن جاری از دست خواهند رفت. در شرایط بدترین سناریو نیز این تلفات به حدود ۳۰ درصد خواهد رسید.
بنابراین سوال این است که کدام حیوانات «برندگان» هستند و در شرایط افزایش دما، خشکسالی و از دست دادن زیستگاه ها چه وضعیتی خواهند داشت؟
هیچ تردیدی درباره تهدیدات علیه تنوع زیستی زمین از جانب تغییرات آب و هوایی و نابودی زیستگاه ها وجود ندارد. در سال ۲۰۲۲ صندوق حیات وحش جهان با انتشار گزارش «سیاره» کاهش ۶۹ درصدی در وفور نسبی گونه‌های نظارت شده را از سال ۱۹۷۰ تاکنون توصیف کرد. در حال حاضر یک میلیون گونه در سرتاسر سیاره با خطر انقراض رو به رو هستند و شواهد فزاینده‌ای حاکی است که زمین در حال تجربه ششمین انقراض گسترده است.
تغییرات آب و هوایی از راه های پیچیده و به هم پیوسته‌ای در خطر بروز این انقراض‌ها نقش دارد که برخی از آنها هنوز ناشناخته هستند.
همانطور که تحقیقات «استورنا» نشان داده است، تغییرات آب و هوایی همچنین می‌تواند تاثیرات غیرمستقیمی بر اکوسیستم‌ها داشته باشد. استورنا و تیم تحقیقاتی وی چندین زمین نمونه (مدل) با دربرگیری ۱۵ هزار شبکه غذایی ساختند تا بتوانند ارتباط چند هزار گونه مهره‌دار زمینی را نمایان سازند.
شبیه‌سازی‌های آنها نشان داد زمانی که تغییرات آب و هوایی بطور مستقیم موجب از دست رفتن یک گونه می‌شود، این امر موجب تشدید از دست رفتن چندین گونه دیگر نیز خواهد شد که بر آن گونه منقرض شده برای تغذیه خود متکی بوده‌اند. این تاثیر دومینویی موسوم به «هم‌انقراضی» (co-extinction) عامل بخش عمده‌ای از انقراض مهره‌داران خواهد بود. از این رو حیواناتی که در پایین زنجیره غذایی قرار دارند مانند حشرات یا جوندگان ممکن است وضعیت بهتری در جهان در حال گرم شدن داشته باشند.
یک تحقیق اخیر دیگر وضعیت ۴۶۱ گونه حیوانی را در ۶ قاره بررسی و تاثیرات مختل کننده تغییرات دمایی را تحلیل کرده است. بر اساس این تحقیق، گونه‌هایی که سریع زاد و ولد می‌کنند، عملکرد خوبی در بهره برداری از زیستگاه های جدید دارند.
این در حالی است که حیواناتی که زاد و ولد آهسته‌تری دارند، گرایش متضادی نشان داده‌اند و جمعیت آنها با تغییر دما و زیستگاه کاهش می‌یابد.
اندازه جثه نیز عامل دیگری است که می‌تواند علیه گونه‌ها عمل کند. مثلا حیوانات بزرگ مانند فیل ها ممکن در شرایط تغییرات آب و هوایی به سختی زیادی دچار شوند و تقلای بیشتری کنند زیرا نیازمند زیستگاه های بزرگتر و غذای بیشتر هستند.
گونه‌هایی مانند پاندا و کوآلا که رژیم غذایی ظریف و خاصی دارند نیز با خطر بیشتری رو به رو می‌شوند اما گونه‌هایی با رژیم غذایی گسترده مانند کلاغ‌ها و راکن‌ها شانس بهتری دارند چون انتخاب غذایی بیشتری دارند.
توانایی مهاجرت و انطباق با زیستگاه های مختلف نیز می‌تواند حیوانات را در برابر آینده ای نامطمئن بیمه کند و مثلا گونه‌هایی که مختص یک شرایط آب و هوایی خاص مثلا ارتفاعات سرد یا سواحل مرجانی هستند، با خطر بیشتری رو به رو خواهند شد.
همه اینها حاکی است حیواناتی که در برابر اختلال در زیستگاه و تغییرات دمایی مقاوم‌تر و انعطاف‌پذیرتر هستند، احتمال بیشتری برای بقا در جهان گرم شونده دارند.
۵۸۵۸
