سعید نادری– این روزها که همزمان با داغ شدن مباحث حول بودجه ۱۴۰۰ در ایران توجه بسیاری به ردیف بودجه‌ای صدا و سیما در لایحه بودجه کشور معطوف شده است، نگاهی به برخی از سرویس‌های تلویزیونی و رادیویی بزرگ جهان انداختیم که تحت کنترل دولت هستند یا عمومی محسوب می‌شوند.
این نهادها غالبا بودجه خود را از محل درآمدهای خود تامین می‌کنند و کمتر به بودجه دولتی و فدرال چشم دوخته‌اند. اما نکته بسیار مهمی که در این میان وجود دارد، نحوه مدیریت درآمد زایی این نهاد ها است که با محدودیت‌های مشخصی در امر تبلیغات و بازاریابی رو به رو هستند. در این گزارش نگاهی انداخته‌ایم به بودجه رسانه‌های بزرگ عمومی و دولتی چون بی بی سی، زد د اف آلمان، آ آر د آلمان، صدای آمریکا، راشا تودی، دویچه وله و …، تا ببینیم آن‌ها چگونه هزینه‌های خود را تامین می‌کنند.بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته در لایحه بودجه سال آینده سازمان صدا و سیما بودجه‌ای معادل ۲۶۱۹ میلیارد تومان از بودجه کل کشور دریافت خواهد کرد. رسانه‌ها شمار کارمندان صدا و سیما را 48 هزار نفر اعلام کرده‌اند که در قیاس با شبکه‌های تلویزیونی نظیر فاکس نیوز، بی بی سی و سی ان ان بسیار بالاست.
آلمان؛ کشوری با بزرگترین رسانه عمومی
در کشور آلمان سه شرکت رسانه‌ای عمومی هستند که به عنوان پخش کنندگان عمومی شناخته می‌شوند و تامین بودجه سالانه خود را از به طور مستقیم از مالیات دریافت شده از خانوارهای آلمانی دریافت می‌کنند. در واقع خانه یا آپارتمان در آلمان برای حمایت از استقلال رادیو و تلویزیون‌های عمومی باید ماهانه ۱۷ یورو و ۵۰ سنت ( معادل ۲۰ دلار و ۳۵ سنت) بپردازند. همچنین تمام موسسات عمومی و شرکت‌ها نیز باید هزینه‌های متفاوتی را برای این امر پرداخت کنند که از مالیات خانه‌های آلمانی بسیار بیشتر است. مطابق این قانون سالانه از ۴۵ میلیون خانه در آلمان مالیاتی برای تامین بودجه کنسرسیوم ادارات رادیویی دولتی جمهوری فدرال آلمان (ARD)، ZDF و رادیو آلمان دریافت می‌شود که حدود ۸ میلیارد یورو از این طریق جمع آوری می‌شود و به عنوان بودجه در اختیار این رسانه‌های ملی قرار می‌گیرد. البته دولت آلمان از خانواده‌ها و افرادی که تحت پوشش کمک هزینه‌های رفاهی این کشور هستند مالیاتی برای رادیو و تلویزیون‌های عمومی دریافت نمی‌کند.
شرکت ARD در حال حاضر یکی از بزرگترین رادیو تلویزیون‌های عمومی در جهان محسوب می‌شود که بیش از ۲۲ هزار کارمند دارد و بودجه‌ای سالانه برابر با ۶.۹ میلیارد یورو دریافت می‌کند. هر چند بسیاری از منتقدان ARD را به رسانه دولتی بودن متهم می‌کنند، اما طبق قوانین این شرکت باید در راستای دفاع و ترویج دموکراسی و منافع عمومی فعالیت کند. ARD چندین شبکه تلویزیونی و رادیویی ملی و ایالتی دارد و چند شبکه مشترک به همراه ZDF و دیگران را هم تامین بودجه می‌کند. یکی از زیر مجموعه‌های بزرگ ARD سرویس جهانی دویچه وله (DW) است که بودجه خود را مستقیما از این شرکت دریافت می‌کند. البته قوانین بسیار سختگیرانه‌ای نیز در مقابل، برای بحث تبلیغات و بازاریابی برای ARD وجود دارد و این شرکت در بسیاری از موارد حق انجام تبلیغات را ندارند. البته این محدودیت‌ها محدود به ARD است و ZDF بخشی از بودجه خود را از این طریق تامین می‌کند. باید توجه داشت که این سازمان‌ها ناسودبر تلقی می‌شوند.
بودجه بی بی سی چگونه تامین می‌شود؟
بنگاه خبرپراکنی بریتانیا که تحت عنوان بی بی سی (BBC) در جهان شناخته می‌شود به عنوان بزرگترین و قدیمی‌ترین رسانه همگانی و عمومی جهان با بیش ۳۵ هزار کارمند، شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی، سرویس پخش آنلاین و دیگر حوزه‌های چند رسانه‌ای را در کنار سرویس جهانی بی بی سی اداره می‌کند. بی بی سی بودجه خود را از درآمد سالانه خود تامین می‌کند که مطابق آمار منتشر شده از سوی استاتیستا در سال ۲۰۱۹ – ۲۰۲۰ این بنگاه رسانه‌ای عظیم یک میلیارد و ۶۱۰ میلیون پوند هزینه شبکه‌های تلویزیونی خود کرده است و ۴۹۴ میلیون پوند نیز برای رادیوهای خود صرف کرده است.البته باید توجه داشت که بی بی سی کاملا به درآمدهای خود متکی است و تنها به عنوان کمک جمع آوری شده از دولت بریتانیا و برخی سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی هزینه‌های خود را انجام می‌دهد. تا چند سال پیش بودجه بخش جهانی بی بی سی بر عهده وزارت امور خارجه بریتانیا بود که این روال در سال‌های گذشته تغییر کرد و هزینه‌های این بخش نیز مانند سایر سرویس‌ها از درآمدهای مجوز پخش بی بی سی که سالانه بالغ بر۳.۵ میلیارد پوند است و این تنها بخشی از درآمدهای بی بی سی در کنار سرویس ویدیویی اینترنتی مجبوب بی بی سی آی پلیر و تبلیغات محسوب می‌شود. در سال ۲۰۲۰ بی بی سی بیش از ۴ میلیارد و ۷۶ میلیون پوند هزینه‌کرد را در گزارش سالانه خود منتشر کرد است.این رسانه البته سیاست‌های مداخله جویانه ای را در برخی شبکه های خود پیگیری می کند. بی بی سی در سال جاری میلادی حدود ۲۰۰ میلیون پوند صرفه جویی در هزینه‌های خود نیز انجام داده است. سرویس جهانی در سال ۲۰۲۰ نیز ۲۶۱ میلیون پوند هزینه کرده است که تنها بخشی از این هزینه را دولت بریتانیا به عنوان کمک‌هزینه حمایتی وزارت امورخارجه بریتانیا به مبلغ ۲۹۱ میلیون پوند، پرداخت کرده است. همچنین دپارتمان توسعه بین‌المللی بریتانیا، وزارت خارجه کانادا، وزارت خارجه نروژ، اتحادیه اروپا، بنیاد خیریه بیل گیتس، آژانس توسعه همکاری بین‌المللی سوئد و چندین آژانس مختلف سازمان ملل متحد از دیگر تامین کنندگان بی بی سی محسوب می‌شوند.
رسانه‌های دولتی آمریکا
شبکه تلویزیونی و رادیویی صدای آمریکا (VOA)، رادیو اروپای آزاد (رادیو آزادی / رادیو فردا)، رادیو تلویزیون مارتی، رادیو آسیای آزاد و رادیو الهورا که به عنوان رسانه‌های تحت کنترل دولت فدرال ایالات متحده بودجه خود را به صورت مستقیم از طریق مالیات پرداخت شده توسط شهروندان این کشور تامین می کند، طی سال ۲۰۲۰ میلادی جمعا بودجه‌ای برابر با ۸۰۰ میلیون دلار از دولت فدرال دریافت کرده‌اند.
در سال‌های اخیر اختلافاتی بسیار جدی بر سر مسئله بودجه فدرال این رسانه‌های دولتی به وجود آمده است و خصوصا در دوره دونالد ترامپ بسیاری از نمایندگان کنگره و سنا از هر دو حزب منتقد سرسخت بودجه دولتی برای این شبکه‌های رسانه‌ای بوده‌اند. بسیاری از منتقدان معتقدند که این شبکه‌ها بیش از آن که در اختیار دفاع از دموکراسی و گردش آزاد اطلاعات باشند، ابزار پروپاگاندا دولت ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شوند. این رسانه‌ها البته سیاست‌های مداخله جویانه امریکا را پیگیری می‌کنند.
راشا تودی؛ تلفیقی از بودجه دولتی و خودگردانی
شبکه تلویزیونی بین‌المللی راشا تودی (RT) به عنوان یک سازمان خودگران ناسودبر زیر مجموعه آژانس خبری روسیه تلقی می‌گردد و بودجه خود را به صورت مستقیم از مالیات دهندگان آمریکایی دریافت می‌کند. این شبکه تلویزیونی به شش زبان زنده دنیا کانال‌هایی را اداره می‌کند. شبکه‌های تلویزیونی راشا تودی در خارج از مرزهای روسیه به صورت اشتراک‌های پولی در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد و بخش بزرگی از بودجه خود را از این طریق تامین می‌کند. این مجموعه شبکه‌های تلویزیونی نیز طبق آخرین اطلاعات در دسترس سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون دلار بودجه از دولت روسیه دریافت می‌کند.
223223
